Μάζα, αγέλη, λαός, όχλος, ή μήπως υπεύθυνος πολίτης;

Ο όχλος κατά τον Λε Μπον κυριαρχείται από ασυνείδητες διαδικασίες με αποτέλεσμα τα άτομα να λειτουργούν από κοινού αυτόματα κι όχι συνειδητά. (Φωτογραφία: YouTube)

Όπως όλοι οι δημαγωγοί, έτσι και αυτοί, ξέρουν να ποντάρουν στον όχλο. Στη μάζα. Στην αγέλη. Γιατί τους πολίτες τους φοβούνται. Σαφώς. Σε περιόδους κρίσης, ο όχλος συχνά αποτελεί ένα κρίσιμο πλήθος ανθρώπων που κατευθυνόμενα επηρεάζει δραστικά την εξέλιξη των γεγονότων. Είναι το πλήθος των ανθρώπων που, ως ρεύμα καθοδηγούμενο, διαμορφώνει συχνά τη φυσιογνωμία μιας κοινωνίας στις κρίσιμες περιόδους των αλλαγών.

Στην Ψυχολογία των Μαζών, ο Λε Μπον αναφέρεται στον όρο η «ψυχή των όχλων», για την οποία θεωρεί ότι εκδηλώνεται με ένα είδος νοητικής, συναισθηματικής ενότητας και προσανατολισμού των ατόμων που απαρτίζουν έναν όχλο. Αυτό το θεωρεί ως ειδοποιό διαφορά που διαχωρίζει τον όχλο από μια απλή συνάθροιση υπευθύνων πολιτών.

Ο όχλος κατά τον Λε Μπον κυριαρχείται από ασυνείδητες διαδικασίες, με αποτέλεσμα τα άτομα να λειτουργούν από κοινού αυτόματα κι όχι συνειδητά. Να τελούν υπό κατάσταση εξάλειψης της προσωπικότητας και να είναι υποκινούμενα από «ηγέτες» που έχουν ισχυρή επίδραση πάνω τους και τους οποίους ονομάζει δημαγωγούς.

Όταν η ιεραρχική αξία μιας ιδέας, ενός σκοπού ή οράματος παύει να κινείται στο πλαίσιο του φυσιολογικού, διογκώνεται, γίνεται εμμονή και καταλαμβάνει το άτομο που το βιώνει. Η μισαλλοδοξία και ο φανατισμός παίρνουν τα σκήπτρα μιας κατάστασης ανεξέλεγκτης και ο άνθρωπος γίνεται έρμαιο μιας άλλης πληγής που ονομάζεται “προπαγάνδα”. Τα μαζικά άτομα υπό την επήρεια φανατισμού δεν μπορούν να σκεφτούν λογικά, δεν γνωρίζουν τις αποχρώσεις και δεν ανέχονται τον αντίλογο.

Ο Γιάννης Τσαρούχης έλεγε: «Οι Έλληνες θέλουν παραμύθια για να κυβερνηθούν».

Τα μαζικά άτομα είναι ετεροκίνητα, εύπιστα, ευμετάβλητα, ασταθή, παρορμητικά, μισαλλόδοξα, δογματικά, ουτοπικά, αυταρχικά και συντηρητικά, με την έννοια ότι τείνουν πάντα να επιφέρουν την τάξη των δικών τους πραγμάτων με μια επαναστατικότητα μυθώδη και φαινομενική, για να μη διαταράξουν την ισορροπία τους.

Έτσι έχουμε πράξεις ακραίες και βίαιες. Η συμπάθεια μετατρέπεται εύκολα σε λατρεία και η αντιπάθεια δυστυχώς σε μίσος. Και καθώς η μάζα γίνεται εύπλαστη, πρωτόγονη και παθητική χρειάζεται ένα Ηγέτη – Μεσσία – Αρχηγό, για να την καθοδηγήσει.

Τα φαινόμενα όχλου, φυσικά, που συναντάμε δεν είναι άλλα από την ευδοκίμηση μιας ιδέας που χάθηκε στο κοπάδι του φανατισμού, καθοδηγήθηκε από ένα ποιμένα που μετέτρεψε το όραμα σε μισαλλοδοξία και έβαψε τον κόσμο με χρώμα πορφυρό, ροζ, με αποχρώσεις φούξια. Ούτε αυτός δεν ξέρει το χρώμα, γιατί οι ιδέες ξεβάφουν στο στόμα του προτού καν εκστομισθούν.

Έτσι κι αλλιώς, είναι γενικά γνωστό ότι στο βωμό του οράματος και της μεγάλης ιδέας, θυσιάστηκαν πολλές ανθρώπινες ψυχές για ένα «Καλύτερο Αύριο». Αυτό το αποδεικνύει περίτεχνα η παρακάτω απλή φράση του Χίτλερ: «Αν θέλετε τη συμπάθεια των μαζών, πρέπει να λέτε τα πιο ηλίθια και τα πιο χοντρά ψέματα». Αυτό βέβαια δεν το παραδέχονται οι «αριστεροί», γιατί το μυαλό τους το έχουν «κάψει» στα τσιμπούσια, στα κρασιά, και στα μικρά που καθοδηγούν στη προπαγάνδα.

Ο Γιάννης Τσαρούχης έλεγε: «Οι Έλληνες θέλουν παραμύθια για να κυβερνηθούν». (Φωτογραφία: Fred Boissonnas)

Ο Φρόιντ, στο βιβλίο Ψυχολογία των μαζών και ανάλυση του εγώ, ξεχωρίζει δύο δομικά στοιχεία: Το κοινό «κάτι», προς το οποίο τα υποκείμενα προσανατολίζονται συμβολικά, επειδή τους ελκύει ή τους απωθεί, και την αλληλεπίδραση ανάμεσά τους, η οποία σημαίνει και αμοιβαία ταύτιση ανάμεσά τους. «Ταυτότητα» όμως τους δίνει το κοινό «κάτι». Είναι η στολή που «κάνει» τον στρατιώτη να διακρίνεται ως μέλος ενός συνόλου που λέγεται «στρατός».

Το ίδιο ισχύει και για την εκκλησία, τον πολιτισμό, κάθε – ισμό και κάθε σύστημα αγελαίο.

Τα δύο αυτά κλασικά παραδείγματα μάζας (στα οποία προστίθεται ως τρίτο το «Κόμμα») είναι ωστόσο πολυσύνθετοι οργανισμοί, οι οποίοι έχουν μια διαφοροποιημένη δομή: Ιεραρχία (κάθετες σχέσεις) και συνεργασία (οριζόντιες σχέσεις), καθώς και έννοια έννομων σχέσεων μέσα στο πλαίσιό τους.

Το στοιχείο της μάζας αποτελεί ωστόσο βασικό «συγκολλητικό» στοιχείο, χωρίς το οποίο όλα τα άλλα δεν μπορούν να υπάρξουν, αλλά είναι ταυτόχρονα το πιο πρωτόγονο στοιχείο. Η «καθαρή» του μορφή είναι η «συμμορία» ενός «χαρισματικού» ηγέτη με τον οποίο τα μέλη έχουν προσωπική, συναισθηματική σχέση.

Η μάζα είναι αντικείμενο και της κοινωνιολογικής ανάλυσης. Εδώ μας ενδιαφέρουν μόνον ορισμένα χαρακτηριστικά και ως μάζα θεωρούμε όλα τα σχήματα που ονομάζονται με συνώνυμες λέξεις: Κλίκα, ομάδα, ορδή, όχλος, λαός, κοινότης.

Μέσα στο πλαίσιο της μάζας, ένα σημείο/σύμβολο που αντιπροσωπεύει ένα αίσθημα προκαλεί σ’ αυτόν που το αντιλαμβάνεται (βλέπει/ακούει) το ίδιο αίσθημα και μάλιστα τόσο πιο δυνατό όσο περισσότεροι το συμμερίζονται. Η μάζα, τονίζει ο Φρόιντ, δημιουργεί στο άτομο την εντύπωση μιας απεριόριστης δύναμης και ενός ανίκητου κινδύνου, αντιπροσωπεύει φαινομενικά την ανθρωπότητα, και έτσι σφετερίζεται την αυθεντικότητα και το κύρος της, ως φορέα του νόμου. Η αυθεντικότητα αυτή συνίσταται στο ότι φοβάται κάποιος τις ποινές της και δέχεται για χάρη της ορισμένους περιορισμούς.

Δεν έχετε παρά να διαλέξετε μεταξύ μάζας, όχλου, λαού και υπευθύνου πολίτη. Το κόστος ειναι ακριβό. Η «Συμμορία των Αθώων» είναι εδώ…

Διαβάστε ακόμα: Προετοιμάσου για τα χειρότερα και σταμάτα να είσαι «χάχας»

TAGS :
κυβέρνηση όχλος Πολιτική ψυχολογία

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook