Ο Renzo Piano και το ΚΠΙΣΝ μας αξίζουν;

Το κτιριακό συγκρότημα (ΚΠΙΣΝ) του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος» στο Φάληρο.

Όλοι μιλούν και γράφουν με ενθουσιασμό για το πρώτο επίσημο καλωσόρισμα του κοινού στο κτιριακό συγκρότημα (ΚΠΙΣΝ) του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος» στο Φάληρο. Όλοι αναφέρονται στις εξαιρετικές εντυπώσεις που αποκόμισαν όσοι το επισκέφτηκαν. Δικαίως. Ποιος, όμως είναι ο δημιουργός του;

Γόνος οικογένειας οικοδόμων, ο Renzo Piano γεννήθηκε το 1937 στη Γένοβα. Σπούδασε αρχιτεκτονική στο Πολυτεχνείο του Μιλάνο, όπου και δούλεψε για ένα διάστημα στο γραφείο του Franco Albini. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του, επισκεπτόταν συχνά τα κτίρια στα οποία εργαζόταν ο πατέρας του, συνδυάζοντας έτσι την ακαδημαϊκή γνώση με την πρακτική εμπειρία.

Αποφοίτησε το 1964 και το 1965 άρχισε να πειραματίζεται μαζί με τον αδελφό του στη σχεδίαση και υλοποίηση ελαφρών κατασκευών. Την ίδια περίοδο συνεργάστηκε με τον Z.S.Makowski στο Λονδίνο, τον Marco Zanuso στο Μιλάνο και με τον Louis Kahn στην Φιλαδέλφεια ─ κύριος δάσκαλος και μέντοράς του, όμως, ήταν ο Jean Prouvé.

«Η κατασκευή ενός κάστρου στην αμμουδιά σού δίνει χαρά ανεξάρτητα από την ηλικία σου. Είναι η μέγιστη απελευθέρωση το να μπορείς να σκέφτεσαι όπως ένα παιδί» έχει δηλώσει ο Renzo Piano.

Από το 1971 μέχρι το 1978 διατηρεί γραφείο μαζί με τον Richard Rogers, ως “Piano and Rogers”. Καρπός της κοινής δουλειάς τους είναι το περίφημο Κέντρο «Ζορζ Πομπιντού». Στην συνέχεια, την περίοδο 1978-1980, συνεργάζεται με τον Peter Rice, υπό την επωνυμία “Piano and Rice Associates”, ενώ το 1981 ιδρύει το “Renzo Piano Building Workshop”, ξεκινώντας πλέον την αυτόνομη πορεία του. Σήμερα διατηρεί γραφεία στη Γένοβα και στο Παρίσι.

Σε συνέντευξή του στη Rosanna Greenstreet της Guardian, ο διάσημος Ιταλός αρχιτέκτονας της εκμυστηρεύτηκε παλαιότερα : «Η σταδιοδρομία μου ξεκίνησε όταν ήμουν παιδί και έκτισα το πρώτο μου κάστρο από άμμο στην παραλία της Γένοβας. Το να φτιάχνω πράγματα με το μυαλό μου και τα χέρια μου με γέμιζε πάντα χαρά. Τα παιδικά αυτά παλάτια στη άμμο εκπαίδευσαν τη φαντασία μου – τότε δεν είχα δεσμεύσεις, δεν με απασχολούσε το τελικό αποτέλεσμα. Ήταν κάτι εφήμερο, μια κατασκευή-προέκταση της φαντασίας μου».

Ο Renzo Piano έχει τέσσερα παιδιά, και όπως ο ίδιος λέει, ποτέ του δεν σταμάτησε να φτιάχνει, μαζί τους πια, ως ώριμος άντρας, φανταστικά «αρχιτεκτονήματα» στις παραλίες. «Δεν υπάρχει όριο ηλικίας», συνεχίζει στη συνέντευξή του. «Η κατασκευή ενός κάστρου στην αμμουδιά σού δίνει χαρά ανεξάρτητα από την ηλικία σου, είναι η μέγιστη απελευθέρωση το να μπορείς να σκέφτεσαι όπως ένα παιδί».

Το κτιριακό συγκρότημα της «Λυρικής Σκηνής-Εθνικής Βιβλιοθήκης» είναι ένα από τα πιο πρόσφατα «παλάτια του στην άμμο» που οραματίστηκε και υλοποίησε ο κοσμοπολίτης Piano, αυτήν τη φορά στην ελληνική πρωτεύουσα.

Διαβάστε ακόμα: Αθηναϊκή Ριβιέρα – Το δικαίωμα σε ένα όνειρο. Του Δημήτρη Ποτηρόπουλου

«Η ομορφιά μπορεί να σώσει τον κόσμο», έχει πει. Αναφερόμενος στο project του «ΚΠΙΣΝ», έκανε λόγο για ένα έργο απλό και ταυτόχρονα σύνθετο, ενώ εστίασε ιδιαίτερα στην οικολογική συνιστώσα του, λέγοντας ότι «η πρόκληση που αντιμετωπίζουμε σήμερα είναι να βρούμε μια νέα γλώσσα για την αρχιτεκτονική, η οποία θα εκφράζει την ευαισθησία της γης».

O Piano οραματίστηκε στην αττική ακτή, στο Φαληρικό Δέλτα, όπως έχουμε συνηθίσει να το λέμε, ένα έργο πολυδιάστατο, με πρωτοποριακά αειφορικά χαρακτηριστικά, το οποίο μελέτησε και σχεδίασε με εξαντλητικό τρόπο και υλοποίησε στη συνέχεια, κερδίζοντας το προσωπικό του στοίχημα. Όπως πολύ καλά ξέρει να το κάνει.

Αναφερόμενος στο project του «ΚΠΙΣΝ», ο Piano έκανε λόγο για ένα έργο απλό και ταυτόχρονα σύνθετο, ενώ εστίασε ιδιαίτερα στην οικολογική συνιστώσα του.

Ευαισθητοποιημένος πάντοτε ως προς τις ιδιαιτερότητες του κάθε έργου, διαχειριζόμενος με μαεστρία τις δυσκολίες του κτιριολογικού προγράμματος, ωθώντας το σχεδιασμό του στα όρια της τεχνολογίας και συνάμα ανταποκρινόμενος με σεβασμό στα δεδομένα του Τόπου, όπου και αν κτίζει κάθε φορά, είτε πρόκειται για αστικό περιβάλλον είτε για φυσικό.

Ποιο είναι, όμως, το «αρχιτεκτονικό προφίλ» του Renzo Piano; Έχει γίνει πολύ συζήτηση τα τελευταία χρόνια για τους αρχιτέκτονες-σταρ και την αρχιτεκτονική τους. Στη συζήτηση αυτή κρύβεται μία αλήθεια, καθώς όντως μοιάζει η αυτοαναφορικότητα και ο ναρκισσισμός να καθιέρωσαν, σε ένα βαθμό τουλάχιστον, τη σύγχρονη αρχιτεκτονική ως μια δραστηριότητα μεμονωμένων προσωπικοτήτων και εκπληκτικών, ίσως υπερβολικών κάποιες φορές, κτιριακών δημιουργημάτων.

Πολλοί υποστηρίζουν ότι η αρχιτεκτονική αυτή αποτελεί έκφραση ενός «νευρωτικού εκλεκτικισμού» ─ άποψη, που προσωπικά τη βρίσκω ακραία. Παρ’ όλα αυτά, ισχύει ότι κάπως έτσι προσλάμβαναν, ή προσλαμβάνουν ακόμη, τόσο τα ΜΜΕ όσο και η κοινωνία την αρχιτεκτονική: ως ένα είδος διεθνούς πασαρέλας χωρικών υπερβατικών σκηνογραφιών. Την ίδια στιγμή, άλλοι αρχιτέκτονες και θεωρητικοί της αρχιτεκτονικής προβληματίζονται για τη μελλοντική της πορεία.

Διαβάστε ακόμα: Μοντέρνο – Πρωτοπορία ή μπλόφα;

Μετατοπίζουν τη συζήτηση από το κυρίαρχο πεδίο των αρχιτεκτόνων-σταρ στα ουσιαστικά ζητήματα της πόλης. Υποστηρίζουν ότι ο αρχιτέκτονας οφείλει σήμερα να έχει μία ευθύνη απέναντι στην κοινωνία, ότι δεν νοείται το κοινό πεδίο επαφής και ανταλλαγής να λειτουργεί μόνο μεταξύ των αρχιτεκτόνων, αλλά και μεταξύ αυτών και της κοινωνίας.

Ότι οι αρχιτέκτονες λογοδοτούν στους πολίτες και, επομένως, η αρχιτεκτονική θα πρέπει να εκφράζει κάτι περισσότερο από τα φαντασμαγορικά δημιουργήματά τους. Ότι σκοπός δεν είναι μόνο να αναδεικνύονται τα μεμονωμένα ταλέντα, αλλά και οι διαφορετικές απόψεις και ιδέες που θα συμβάλουν σε έναν κοινό στόχο, σε ένα συλλογικό πλαίσιο ιδεωδών.

«Η πρόκληση που αντιμετωπίζουμε σήμερα είναι να βρούμε μια νέα γλώσσα για την αρχιτεκτονική, η οποία θα εκφράζει την ευαισθησία της γης».

Όπως ήδη σχολίασα, εν μέρει θα συμφωνήσω μαζί τους. Ο Renzo Piano, λοιπόν, θεωρείται, κατά πολλούς, ένας από τους κατεξοχήν σταρ αρχιτέκτονες. Δεν θα το έλεγα, όμως. Ως γόνος οικογένειας οικοδόμων, αλλά και από τη γενικότερη ακαδημαϊκή και εμπειρική προσέγγισή του, φαίνεται να έχει ποτιστεί με κάτι το αυθεντικό και γνήσιο.

Δεν ακολουθεί και δεν μιμείται καμία μόδα φόρμας, δεν επιδιώκει την εκζήτηση, τη μανιέρα, δεν επαναλαμβάνεται, ενώ δεν αυτοπεριορίζεται ούτε καν από κάποιο προσωπικό του ιδίωμα, παρ’ όλο που η δουλειά του σαφώς υπακούει σε ένα δομημένο σύστημα αρχών και κανόνων.

Όπως είπαμε, το ΚΠΙΣΝ είναι πλέον πραγματικότητα και ανοίγει την αγκαλιά του να μας υποδεχτεί, να μας καλωσορίσει. Το μεγάλο ερώτημα είναι, ποια η τύχη του από δω και στο εξής, από τότε που υπεύθυνο για τη λειτουργία και συντήρησή του θα είναι πλέον το ελληνικό Δημόσιο;

Το ΚΠΙΣΝ είναι πλέον πραγματικότητα. Το μεγάλο ερώτημα είναι, ποια η τύχη του από δω και στο εξής, από τότε που υπεύθυνο για τη λειτουργία και συντήρησή του θα είναι πλέον το ελληνικό Δημόσιο.

Σχολιάζοντας τα όσα έχουν λεχθεί κατά καιρούς για τη μελλοντική του παραλαβή από την Πολιτεία, ο πρόεδρος του ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος», Ανδρέας Δρακόπουλος, έχει πει πως «το στοίχημα δεν είναι να το πάρει το Δημόσιο, αλλά η ίδια η κοινωνία». Προσωπικά είμαι εξαιρετικά επιφυλακτικός και για τα δύο, τόσο για τις «προθέσεις» της ελληνικής Πολιτείας όσο και για τις «διαθέσεις» της ελληνικής κοινωνίας.

Η πρώτη έχει δώσει επανειλημμένα αρνητικά δείγματα γραφής, όπως είναι η περίπτωση του κάκιστου «προγραμματισμού» και, στη συνέχεια, (μη) αξιοποίησης ─περί εγκατάλειψης πρόκειται─ των πρώην ολυμπιακών εγκαταστάσεων. Και ως προς τη δεύτερη, εκτιμώ ότι περιορίζεται μόνο σε ένα τμήμα της τάξης του 2-3% το πολύ που θα μπορούσε να ενδιαφερθεί για ότι της προσφέρεται από το ΚΠΙΣΝ. Μένει να διαψευστώ, που πολύ θα το ήθελα, και το ελπίζω.

Ωστόσο, αναρωτιέμαι: Έργα σαν το συγκρότημα της «Λυρικής Σκηνής-Εθνικής Βιβλιοθήκης» μας αναλογούν, μας αξίζουν; Και μάλλον πρέπει να είναι φυσιολογική η απορία μου, αν κάποιος σκεφτεί ότι την εποχή που σε άλλες χώρες προετοιμάζουν ήδη τα φορτηγά πλοία drones, εμείς εκθειάζουμε τον ντολμαδοπαρασκευαστή.

Renzo Piano: «Η ομορφιά μπορεί να σώσει τον κόσμο».

Διαβάστε ακόμα: Περί «Αισιοδοξίας» και «Απαισιοδοξίας». Γράφει ο Δημήτρης Ποτηρόπουλος

TAGS :
Renzo Piano Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος ΚΠΙΣΝ

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook