Η βασίλισσα Ελισάβετ συναντάται μια φορά τη βδομάδα με τον Πρωθυπουργό κατ’ ιδίαν. Tις άλλες μαζεύει το… σόι στο παλάτι (Independent).

Από τις χώρες της Ευρώπης, οι δέκα είναι βασιλείες, δουκάτα ή πριγκιπάτα. Το ξέρουμε, αλλά το ξεχνάμε: δέκα οικογένειες που έρχονται από τα βάθη της ιστορίας, σεπτά ποικίλματα που σηματοδοτούν τη διαχρονικότητα των πιο σύγχρονων εθνών του πλανήτη.

Η συνταγματική μοναρχία έζησε δυο αιώνες κλυδωνισμών κι επαναστάσεων. Για πολλούς, ενσαρκώνοντας το ιερόν της εξουσίας δίχως να κρατά τα ηνία και τους μοχλούς της διακυβέρνησης, εξασφαλίζει στη δημοκρατία μια αξεπέραστη ισορροπία.

Αναπόφευκτα τίθεται το ερώτημα: Οι βασιλιάδες έχουν ακόμα μέλλον μπροστά τους; Σε τι ακριβώς χρησιμεύουν; Πόσο κοστίζουν και πώς ζουν; Γιατί ασκούν ακόμα τόση γοητεία οι περσόνες τους, οι έρωτές τους, τα παραστρατήματά τους; Η επιτυχία της σειράς Crown στο Netflix και η πολεμική γύρω απ’ αυτήν κάνουν σοβαρά να αναρωτιέσαι.

 

O βασιλιάς Φίλιππος του Βελγίου (AP).

Περιπτωσιολογία

Εκείνο το απριλιάτικο βράδυ του 1990 ουδείς κατάλαβε πώς του κατέβηκε η ιδέα. Ήταν μια απόφαση αδιανόητη, ανώριμη, πολιτικά εσφαλμένη. Την Τρίτη, στο παλάτι του Λάακεν, ο βασιλιάς Μποντουέν του Βελγίου εγκαταλείπει το θρόνο του. Κι αυτό παρά το γεγονός ότι το Σύνταγμα της χώρας του δίνει εξουσίες που επιτρέπουν σημαντική εμπλοκή του στην πολιτική ζωή.

Την ώρα που πλέον στις μέρες μας ένας μονάρχης βασιλεύει αλλά δεν κυβερνά. Η ιστορία ροκάνισε τα προνόμιά του και, προκειμένου να χαθούν τα πάντα, υποχρεώθηκε να συμβιβαστεί. Οι δημοκρατίες αναγόρευσαν τον βασιλιά σε «εγγυητή της ενότητας του έθνους». Μια έννοια λάστιχο, ολίγον prêt-à-porter. Xονδρικά, του εμπιστεύονται την προάσπιση της σημαίας. Κι ο ηγεμόνας αφήνεται να επιπλέει στους κυματισμούς του λάβαρου εν μέσω ενός κόσμου που δεν του ανήκει πλέον.

Ένας εν ενεργεία μονάρχης συνήθως αγνοεί το χρήμα. Υπάρχει πάντα κάποιος μεσολαβητής μεταξύ της μεγαλειότητάς Του και της περιουσίας Του.

Η βασίλισσα Ελισάβετ συναντάται μια φορά τη βδομάδα με τον Πρωθυπουργό κατ’ ιδίαν. Κατά τη διάρκεια των επαφών αυτών, έχει το δικαίωμα «να συμβουλεύσει, να ενθαρρύνει και να επιστήσει την προσοχή». Ωστόσο, όλα αυτά ανήκουν περισσότερο στη σφαίρα της εθιμοτυπίας, δεν έχουν κάποια βαρύτητα. Η Μάργκαρετ Θάτσερ τα αγνοούσε επιδεικτικά.

Ο ρόλος που χρειάστηκε να παίξει ο Χουάν Κάρλος της Ισπανίας υπήρξε διαφορετικός. Ανέλαβε το ιστορικό καθήκον να διαδεχθεί την πτώση μιας δικτατορίας, να εξασφαλίσει την εδραίωση μιας δημοκρατίας, και να εμποδίσει την επιβολή μιας γκροτέσκας χούντας. Το θαυμαστό στην περίπτωσή του ήταν πως είχε το σθένος να μην επιδιώξει την εξουσία. Βγήκε και είπε: «Το Στέμμα δεν μπορεί να ανεχτεί με κανέναν τρόπο κάποιοι διά της βίας να εμποδίσουν τη δημοκρατική διαδικασία που το Σύνταγμα όρισε, μέσω της ελεύθερης έκφρασης του ισπανικού λαού». Ακολούθησε πιστά τις οδηγίες του πατέρα του: «Μην κάνεις πολιτική, υπηρέτησε τη δυναστεία».

O πρίγκιπας Felipe δίπλα στον βασιλιά της Ισπανίας Juan Carlos (AFP).

Το χρήμα

Ένας εν ενεργεία μονάρχης συνήθως αγνοεί το χρήμα. Θέλω να πω ότι δεν ασχολείται ποτέ άμεσα με το θέμα. Υπάρχει πάντα κάποιος μεσολαβητής μεταξύ της μεγαλειότητάς Του και της περιουσίας Του. Είτε για να την αβγατίσει είτε για να την αφανίσει. Ο ρόλος του μεσάζοντα αυτού είναι στην πραγματικότητα πολύ απλός: αρκεί να διαιρεί κάθε χρόνο μια αμύθητη περιουσία διά του 365, ώστε να διασφαλίζονται τα προς το ζην και η εύρυθμη λειτουργία της Αυλής. Τα ποσά είναι κολοσσιαία και η κατανομή τους συναρπάζει τον παρατηρητή.

Θα περιοριστώ στην πλέον «ευπώλητη» περίπτωση της βασίλισσας Ελισάβετ Β΄. Είθισται να οργανώνει γκάρντεν-πάρτις των τριάντα χιλιάδων ατόμων, σιχαίνεται το σκόρδο και την όπερα, αλλά ψοφάει για τον αριθμό 13, τον gin and tonic, το Johnnie Walker και το τσάι Fortnum and Mason.

Η μυθώδης περιουσία της βασίλισσας της Αγγλίας, η οποία εκτιμάται πως ανέρχεται στα $ 530 εκατ., παραμένει διηνεκώς ατόφια και ανέγγιχτη, ενώ επιδοτείται ετησίως με $ 105 εκατ. από το δημόσιο κορβανά, όπως επιδοτούνται και τα μέλη της βασιλικής οικογένειας. Μη μιλήσουμε για κτήματα και πύργους.

Η μυθώδης περιουσία της βασίλισσας της Αγγλίας, η οποία εκτιμάται πως ανέρχεται στα $ 530 εκατ., παραμένει διηνεκώς ατόφια και ανέγγιχτη (Buckingham Palace via AP).

Σ’ αυτά πρέπει να προστεθούν τα έξοδα συντήρησης του Μπάκινγχαμ, με τους 346 υπηρέτες για τα 650 δωμάτια του ενδιαιτήματος και τα 17 εκτάρια του περιβάλλοντος πάρκου. Δίνω απλώς μια ιδέα. Καθόσον πρόκειται για δείγμα.

Τα μεγέθη είναι τόσο ασύλληπτα που το νόημα χάνεται. Στην πραγματικότητα, το χρήμα των βασιλιάδων δεν αποτιμάται. Ένας ηγεμόνας δεν χρειάζεται υλικά αγαθά, αφού του οφείλονται τα πάντα. Τα εξωφρενικά ποσά έχουν απλώς συμβολική αξία, αμελητέα δείγματα της λατρείας του λαού προς το πρόσωπό του. Στο κάτω-κάτω, ούτε στον αιώνα τον άπαντα δεν θα μπορούσε να τα ξοδέψει.

Η εξορία είναι το ενδεχόμενο πεπρωμένο για πολλούς εστεμμένους. Επώδυνη και ηδονική συνάμα.

Η βασίλισσα της Αγγλίας διαθέτει επίσης την πλέον μονάκριβη συλλογή έργων τέχνης στην Ευρώπη, καθώς και την πλέον φαντασμαγορική συλλογή κοσμημάτων στον κόσμο. Τι σημασία έχει αν το Σύνταγμα απαγορεύει την πώλησή τους; Ούτε που θα της περνούσε απ’ το μυαλό. Η Αυλή της Αγγλίας, όπως και η πλειονότητα των ομολόγων της, ζει υπεράνω των ιδεών της ανάγκης και της κατοχής. Άστε δε το τι συμβαίνει με τους βασιλείς της Σαουδικής Αραβίας και των Εμιράτων.

Το θέμα μου δεν είναι να παραθέσω ποσά. Για έναν βασιλιά, το χρήμα είναι δείγμα ευσέβειας. Αγνοεί την προέλευσή του και το βάρος του. Το χρησιμοποιεί ως κάτι που αυτονόητα του οφείλεται. Η αριθμητική για τους κοινούς θνητούς εδώ καταργείται. Όπως έλεγε κι ο Γούντι Άλεν: «Ο πλούτος είναι καλύτερος από τη φτώχεια, έστω για οικονομικούς λόγους».

 

Η πρώην βασιλική οικογένεια της Ελλάδας ζει πριγκιπικά, χάρη σε προσωπικές περιουσίες που σωρεύτηκαν με τον καιρό στο εξωτερικό (Menelaos Myrillas / SOOC).

Η εξορία

Η εξορία είναι το ενδεχόμενο πεπρωμένο. Επώδυνη και ηδονική συνάμα. Ηδονική γιατί δίνει στο υποκείμενο την εντύπωση πως πρόκειται για αντιστασιακό της ιστορίας. Πως κάνει ένα είδος τζόκινγκ, γενετικής προέλευσης. Εξάλλου, σύμφωνα με τον Τζέιμς Τζόις, τρεις είναι οι μοναδικοί τρόποι να υπάρξεις: η σιωπή, ο δόλος και η εξορία.

Υπάρχουν πολλά είδη εξορίας. Συνήθως, το περιβάλλον απαλύνει την πτώση. Η πρώην βασιλική οικογένεια της Ελλάδας ή του Ιράν ζουν πριγκιπικά, χάρη σε προσωπικές περιουσίες που σωρεύτηκαν με τον καιρό στο εξωτερικό. Γι’ αυτές, μόνον τα τετραγωνικά μέτρα περιορίστηκαν. Για κάποιους απ’ αυτούς, ενδεχομένως η ζωή στις Μπαχάμες, τον Παναμά ή την Καραϊβική να φαντάζει αποπνικτική.

Όμως, για τους βασιλείς και τους ακολούθους τους, η εξορία είναι πάντα μια κατάσταση μεταβατική. Θεωρούν την επιστροφή αναπόδραστη. Πρόκειται για μια τροπή του πνεύματος με βαθιές ρίζες στην ιστορία. Τα Βαλκάνια είναι καλό παράδειγμα. Από τη Ρουμανία ώς τα Τίρανα και το Κόσοβο. Ο Αλέξανδρος της Γιουγκοσλαβίας δήλωσε προ 30ετίας το εξής: «Ένα βασίλειο είναι κατ’ εικόνα του μονάρχη του. Υπό την έννοια αυτή, ο Φρανσουά Μιτεράν είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα περίπτωση».

O Χάρι και η Μέγκαν μετά του τέκνου τους (Dominic Lipinski).

Σεξ και σπορ

Οι σημερινές Αυλές επικοινωνούν με τους υπηκόους τους μέσω των σπορ και των ερωτικών τους σκανδάλων. Είναι μια γλώσσα απλή, παγκόσμια, ένα είδος ελάχιστου κοινού παρονομαστή ενδιαφέροντος. Οι βασιλείς αναθέτουν συνήθως στους κληρονόμους τους τη φροντίδα να φέρουν ευδοκίμως σε πέρας το έργο των δημοσίων σχέσεων. Τα πρακτικά των φλερτ και των ιππηλασιών των πριγκίπων αναγιγνώσκονται ως βαρομετρικά δεδομένα που επιτρέπουν στο λαό να εκτιμήσει το μυϊκό τόνο του κλάδου, την ικμάδα της κάστας, την υγεία της γενιάς.

Οι επιδόσεις των βλασταριών στον ποδόγυρο, την ιππασία, το πόλο και την κωπηλασία μιλάνε κατευθείαν στην καρδιά των φορολoγουμένων. Οι υπήκοοι, με τη φυλλάδα στο χέρι, ζούνε δια πληρεξουσίου λίγο από τη λάμψη τους. Ο Κάρολος, ο Χάρι, ο Ουίλιαμ, τα γεννητούρια και οι σύζυγοί τους βρίσκονται πάντα στο προσκήνιο. Η Βρετανία ολόκληρη ξανανιώνει μέσα από τους γάμους τους, τις αποδράσεις τους και τους οικογενειακούς καβγάδες τους. Με τα δε αθλητικά τους κατορθώματα γυμνάζουν τους θωρακικούς του θρόνου.

Στο Παλάτι του Μπάκινγχαμ, υπάρχει ένας άνθρωπος του οποίου η δουλειά συνίσταται στο να κουρδίζει τον χρόνο.

Η μελέτη ενός βασιλείου είναι μια άσκηση που προσομοιάζει της βοτανικής. Δεν απαιτεί σοφιστικέ εξοπλισμό ούτε όργανα μέτρησης μεγάλης ακριβείας ούτε αμέριστη προσοχή. Αρκεί να υιοθετήσεις τη νωχελικότητα του αργόσχολου. Διότι τόσο τα φυτά όσο και οι βασιλείς έχουν από κοινού την ίδια αδιαφορία για τα ρολόγια και τα γεγονότα. Οι βιορυθμοί τους ακολουθούν διά παντός εκείνους των εποχών, αφήνοντας στους νόμους της επικονίασης να εξασφαλίζουν τη βιωσιμότητα των απογόνων.

Στο Παλάτι του Μπάκινγχαμ, υπάρχει ένας άνθρωπος του οποίου η δουλειά συνίσταται στο να κουρδίζει τον χρόνο. Το έργο του είναι σισύφειο: να διατηρεί την εύρυθμη λειτουργία του γιγάντιου ρολογιού. Χάρη σ’ αυτόν τον υπουργό της ώρας, η αγγλική Αυλή κατά κάποιον τρόπο μισθοδοτεί την αιωνιότητα. Όπως οι δείκτες, η δυναστεία βρίσκεται σε αέναη κίνηση, γυρίζοντας εις το διηνεκές περί τον άξονά της.

Ο Φίλιππος της Ισπανίας, ο Φίλιππος του Βελγίου, ο Γουλιέλμος-Αλέξανδρος της Ολλανδίας μεταξύ άλλων δεν είναι πλέον παρά όσα οι δημοκρατίες θέλησαν απ’ αυτούς να είναι: άνθρωποι στις παρυφές του κόσμου, φολκλορικά στοιχεία, fashion icons, ρολίστες, καρφωμένοι στους τοίχους των παλατιών τους. Απλώς σε κάνουν να ονειρεύεσαι όπως ένα σαφάρι στην Κένυα, μια βουτιά στο Ακαπούλκο ή μια μοιχεία στις Σεϋχέλλες.

 

Διαβάστε ακόμα: Megxit, κορονοϊός, και το μέλλον του Μπάκιγχαμ (και του Τατοΐου).

 

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top