img07821

Το κέντρο της Αθήνας, προσφιλές σκηνικό του Γιάννη Μαρή, σε φωτογραφία του Ιάσονα Αποστολίδη, αρχές της δεκαετίας του ’50.

Στις «Δέκα συνιστώσες στο έργο του Γιάννη Μαρή», ο Βασίλης Βασιλικός εντοπίζει καταληκτήρια την Αθήνα στο έργο του μεγάλου μυθιστοριογράφου: «Ποτέ δεν λάτρεψα τόσο πολύ αυτή την πόλη όσο μέσα στα μυθιστορήματά του. Ακόμα κι όταν βρέχει είναι ‘‘αγαπησιάρικη’’», σημειώνει ο συγγραφέας του «Γλαύκου Θρασάκη».

Παράλληλα, ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα του άρθρου του αρχιτέκτονα-μηχανικού Κωνσταντίνου Β. Οικονόμου, «Το πολεοδομικόν και κυκλοφοριακόν πρόβλημα της πρωτευούσης. Η μόνη δυνατή λύσις» (Σύγχρονος Οικοδομία, 1960), με μουσική υπόκρουση από το «Έγκλημα στο Κολωνάκι», αποτυπώνει ανάγλυφα τα προβλήματα μιας σύγχρονης πρωτεύουσας, που απαθανάτισε με μοναδικό τρόπο ο «αθηνοκεντρικός» Γιάννης Μαρής.

Ο Μαρής, για τον οποίο ο χαρακτηρισμός «πατριάρχης της ελληνικής αστυνομικής λογοτεχνίας» αποκρύβει περισσότερα απ’ όσα είναι σε θέση ν’ αναδείξει, υπήρξε ένας εξαιρετικός «αθηναιογράφος» με τη διπλή έννοια: αφ’ ενός κινήθηκε στην παράδοση (ανάμεσα σε πολλές άλλες) του αθηναϊκού αφηγήματος, δηλαδή ένα είδος που καλλιεργήθηκε από σημαντικούς συγγραφείς, (Μ. Μητσάκης, Α. Τερζάκης, Στρ. Τσίρκας, Μ. Κουμανταρέας κ.ά.), και αφ’ ετέρου τοποθετεί συχνά τον αφηγηματικό καμβά στο κέντρο (και την περιφέρεια) της πόλης. Στην καρδιά της Αθήνας κρύβονται ένοχα μυστικά, πλαστοπροσωπίες, δολοπλοκίες, επίζηλες κληρονομιές, δοσίλογοι, πάθη (κυρίως ερωτικά), ταυτόχρονα, στην περιφέρεια, στα λαϊκά και τα βόρεια προάστια, η ταξική διαστρωμάτωση της εποχής στεγάζεται σε βίλες των βορείων προαστίων, αλλά και σε χαμόσπιτα λαϊκών συνοικιών, σε κοσμικά κέντρα και σε κακόφημα μπαρ.

Ο Μαρής της Αθήνας ακολουθεί τα ίχνη του Σιμενόν στο Παρίσι: χαρτογραφεί την πόλη εκ νέου μέσα από ένα «χρονοτοπικό σύστημα».

Η Αθήνα του Μαρή είναι ένα ψηφιδωτό εντυπώσεων και περιπλανήσεων, όπου πρωταγωνιστούν το Κολωνάκι και οι δρόμοι του (ήδη στο θεμελιακό πρώτο έργο), ο άξονας Πλατεία Συντάγματος-Πλατεία Ομονοίας, καθώς αποτελούσε και την κεντρική αρτηρία μιας πρωτεύουσας που έσφυζε από ζωή και αυτοπεποίθηση, και οι αθηναϊκές συνοικίες, από το Θησείο μέχρι την Κυψέλη. Πρωταγωνιστικό ρόλο έπαιζαν τα αθηναϊκά στέκια, τα κέντρα ψυχαγωγίας, όπου συχνά εμφανίζεται ένας καλλιτέχνης από την Εσπερία, αλλά και τα λαϊκά καφενεία (παραδόξως χωρίς φλιππεράκια). Αφηγηματολογικά, ο Μαρής της Αθήνας ακολουθεί τα ίχνη του Σιμενόν στο Παρίσι: χαρτογραφεί την πόλη εκ νέου μέσα από ένα «χρονοτοπικό σύστημα».

Η εξαιρετική φωτογραφία της Χριστουγεννιάτικης Αθήνας προέρχεται από τα Φωτογραφικά Αρχεία του Μουσείου Μπενάκη και ανήκει στον σημαντικό φωτογράφο Κώστα Μπαλάφα. Απεικονίζει μια έκρηξη φωτός, κίνησης, χρώματος, ευζωίας στα Χαυτεία, τον Δεκέμβριο του 1960.

Τα Χαυτεία τα Χριστούγεννα του 1960 ‒πολύ κοντά στην ατμόσφαιρα που διέτρεχε τις σελίδες του Γιάννη Μαρή. Μια εκπληκτική φωτογραφία του σπουδαίου Κώστα Μπαλάφα, από τα Φωτογραφικά Αρχεία του Μουσείου Μπενάκη.

Όμως, ο παλιός Zonar’s δεν μπορεί να επιβιώσει μέσα από τον καινούργιο και ο «Γεροφοίνικας» έχει κλείσει προ πολλού. Ελάχιστα σημεία του κέντρου υπάρχουν ακόμα, σχεδόν αυτούσια, να θυμίζουν την Αθήνα του Μαρή: η πλατεία Αγ. Γεωργίου του Καρύτση (με το Θέατρο Μουσούρη), το «τρίστρατο» της Ξενοκράτους (με το «Όμορφο», τότε καφενείο, σήμερα εστιατόριο και το «φάντασμα» του Je Reviens), το «Χίλτον», ο Εθνικός Κήπος, η Στησιχόρου.

Στο έργο του Μαρή αναδεικνύεται μια πρωτεύουσα που, στα δικά της swinging sixties, αναζητούσε τη νέα πολεοδομική και πολιτισμική της ταυτότητα. Από αυτήν την Αθήνα δεν έχει μείνει σχεδόν τίποτα (όρθιο), πλην της μνήμης, που αναπλάθει την πόλη μέσα από την ανάγνωση, το βίωμα και την εμπειρία.

 

//Ο Κώστας Θ. Καλφόπουλος είναι συγγραφέας και δημοσιογράφος. Τελευταίο του βιβλίο το «Καρρέ – Καρέ και άλλα διηγήματα» (εκδόσεις Άγρα, 2013).

 

Διαβάστε ακόμα: Προσοχή, κλέφτες ποδηλάτων!

 

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top