Οι ποδοσφαιρικές διοργανώσεις είναι πολλά περισσότερα από ένα απλό θέαμα

Στο ποδόσφαιρο, αλλά και τα άλλα ομαδικά σπορ, δεν υπάρχει σενάριο, αλλά τακτικές που τείνουν να αλληλοεξουδετερωθούν, και σημείο αναφοράς δεν είναι οι θεατές, αλλά ο αντίπαλος. (Όλα τα σχέδια είναι του ESPN)

Είναι μάλλον απίθανο κατά τη διάρκεια των επόμενων εβδομάδων να μην ακούσουμε τις γνωστές διαμαρτυρίες για την «απουσία θεάματος», την «έλλειψη φαντασίας», τη θυσία της «χαράς του παιχνιδιού» στο βωμό της «κυνικής αναζήτησης του αποτελέσματος» κ.λπ. Το ποδόσφαιρο στο βάθος είναι θέαμα, λέγεται. Πρέπει λοιπόν να βάλουμε τα πράγματα στη θέση τους από την αρχή, με την ελπίδα – ας είμαστε ρεαλιστές, ισχνή – ότι ίσως αυτή τη φορά θα γλιτώσουμε από παρόμοια κοινότοπα και μελίρρυτα κηρύγματα, και θα κατορθώσουμε να συγκεντρωθούμε στην ουσία της γοητείας και της ομορφιάς του ευρωπαϊκού πρωταθλήματος που μόλις ξεκίνησε.

Το θεατρικού τύπου θέαμα και εκείνο που προέρχεται αντίθετα από αθλητικές δραστηριότητες είναι εντελώς διαφορετικής φύσεως. Στην πρώτη περίπτωση, οι πρωταγωνιστές ενεργούν ως ένα ενιαίο σύνολο και προσπαθούν να εκτελέσουν ένα λίγο ή πολύ συγκεκριμένο και προδιαγεγραμμένο σχέδιο με τον καλύτερο τρόπο, έχοντας απέναντί τους μόνο την κατά κανόνα παθητική και μη αλληλεπιδρούσα με τη διαδικασία πλευρά των θεατών.

Θα λέγαμε ότι το αθλητικό θέαμα είναι της ίδιας φύσεως με εκείνο που προβάλλουν οι συγκλονιστικές εικόνες μιας σύγκρουσης βασιλικών αρσενικών λεόντων για την εδαφική κυριαρχία.

Αντίθετα, στο ποδόσφαιρο και τα άλλα ομαδικά σπορ συμμετέχουν δύο σύνολα αντιτιθέμενα το ένα στο άλλο, τα οποία ακολουθούν διαφορετικά σχέδια και επιπλέον προσπαθούν να αλλοιώσουν ή αν είναι δυνατόν να αναχαιτίσουν τελείως τα αντίπαλα πλάνα και προσπάθειες. Δεν υπάρχει σενάριο, αλλά τακτικές που τείνουν να αλληλοεξουδετερωθούν, και σημείο αναφοράς δεν είναι οι θεατές, αλλά ο αντίπαλος. Στην περίπτωση ενός θεατρικού θεάματος, το ζήτημα είναι αν το έργο και η απόδοσή του θα προκαλέσουν ενδιαφέρον και ευχαρίστηση στο κοινό. Αντίθετα, στην περίπτωση του ποδοσφαίρου, η πλοκή δεν είναι προκαθορισμένη, αλλά διαμορφώνεται κατά τη διάρκεια της εξέλιξης του παιχνιδιού, στιγμή μετά από στιγμή, διαμέσου των αντιμαχόμενων ενεργειών των δύο αντιπάλων.

Το ποδόσφαιρο συνεπώς, όπως και το μπάσκετ και γενικά τα ομαδικά σπορ, δεν είναι «θέαμα», αλλά ένα παιχνίδι πολεμικού τύπου, μια αναπαράσταση πολέμου, καθώς συνίσταται σε μια σύγκρουση ανάμεσα σε δύο αντίπαλες παρατάξεις, όπου η καθεμιά προσπαθεί να πλήξει την άλλη και να της επιβληθεί, ώστε να κατακτήσει τη νίκη. Η λογική και συναισθηματική του δομή είναι ξεκάθαρα πολεμική, εφόσον καθεμιά από τις ομάδες στοχεύει στην επικράτηση των ικανοτήτων και των δυνατών της σημείων και την εξουδετέρωση εκείνων του αντιπάλου, ενώ η νίκη του ενός επιφέρει νομοτελειακά την ήττα του άλλου.

Τα μεγάλα διεθνή τουρνουά είναι πάντοτε θεαματικά και μαγευτικά. Η μαγεία τους έγκειται στην άφθαστη ικανότητά τους να δημιουργούν πολύ ισχυρά συναισθήματα ελπίδας, αγωνίας, χαράς και θλίψης.

Σίγουρα θα ήταν πολύ ενδιαφέρον να μπορούσαμε να ακούσουμε τι θα είχαν να πουν σχετικά με το θέμα οι κλασικοί θεωρητικοί του πολέμου και της στρατηγικής του 19ου αι., Καρλ φον Κλάουζεβιτς και Αντουάν Ανρί ντε Γιομινί. Όμως, δεδομένου ότι κάτι τέτοιο είναι αδύνατον, μπορούμε να εμπιστευτούμε απόψεις όπως εκείνες που έχουν εκφράσει ο διάσημος Άγγλος συγγραφέας Τζορτζ Όργουελ και ο σπουδαίος Ολλανδός προπονητής Ρίνους Μίχελς, οι οποίοι συμφωνούσαν ότι το ποδόσφαιρο είναι ένα πολεμικό παιχνίδι, ένας «πόλεμος δίχως όπλα και πυροβολισμούς». Από μια άλλη οπτική, ο σύγχρονός μας Γάλλος συγγραφέας Πασκάλ Μπρυκνέρ θεωρεί ότι στην εποχή μας το ποδόσφαιρο έχει αντικαταστήσει τον πόλεμο στο φαντασιακό των ευρωπαϊκών λαών, ενώ ο περίφημος Ιταλός σκηνοθέτης Πιερ Πάολο Παζολίνι το αντιλαμβανόταν ως την «τελευταία ιερή αναπαράσταση της εποχής μας», μια πραγματική ιεροτελεστία.

Θα λέγαμε ότι το αθλητικό θέαμα είναι της ίδιας φύσεως με εκείνο που προβάλλουν οι συγκλονιστικές εικόνες μιας σύγκρουσης βασιλικών αρσενικών λεόντων για την εδαφική κυριαρχία, ή με εκείνο του επελαύνοντα στο πεδίο της μάχης ναπολεόντειου στρατού, ανάμεσα σε σημαίες, στρατιωτικούς ύμνους και κανονιοβολισμούς: ένα θέαμα που αντανακλά μια έντονη υλική και διανοητική σύγκρουση αντιμαχόμενων επιθυμιών και φιλοδοξιών, και όχι μια παράσταση που έχει σκοπό να ενθουσιάσει ή να κερδίσει τη συμπάθεια των θεατών. Όποιος λοιπόν παρακολουθεί τα σπορ, και στη συγκεκριμένη περίπτωση το ποδόσφαιρο, αναζητώντας ένα θέαμα με τη στενή έννοια μιας εντυπωσιακής εικόνας, αναγνωρίζοντας ως θεαματικά μόνο συγκεκριμένα επεισόδια και περίτεχνες ενέργειες, χάνει την ουσία της αθλητικής δραστηριότητας και το ίδιο το βαθύτερο θέαμά της.

Το ποδόσφαιρο δεν είναι «θέαμα», αλλά ένα παιχνίδι πολεμικού τύπου, καθώς συνίσταται σε μια σύγκρουση ανάμεσα σε δύο αντίπαλες παρατάξεις, όπου η καθεμιά προσπαθεί να πλήξει την άλλη και να της επιβληθεί.

Τα μεγάλα διεθνή τουρνουά είναι πάντοτε θεαματικά και μαγευτικά. Η μαγεία τους έγκειται στην άφθαστη ικανότητά τους να δημιουργούν πολύ ισχυρά συναισθήματα ελπίδας, αγωνίας, χαράς και θλίψης, τα οποία εξαπλώνονται σε μια τεράστια ποικιλία κοινωνιών και κοινωνικών στρωμάτων, συστήνοντας ένα πολύχρωμο πλέγμα πραγματικά οικουμενικό. Τα πρωταθλήματα αυτά είναι πανίσχυρες γεννήτριες και πομποί εικόνων, συγκινήσεων και ονείρων, που διαποτίζουν και πλάθουν το συλλογικό φαντασιακό, ενώ την ίδια στιγμή η τακτική και τεχνική πλευρά του παιχνιδιού είναι άκρως διεγερτική διανοητικά.

Ένας τέτοιος δραματικός συνδυασμός αναλυτικής σκέψης και συναισθήματος, τόσο ευρείας κλίμακας ώστε να κεντρίζει και να εμπλέκει συναισθηματικά εκατομμύρια ανθρώπους και ολόκληρα έθνη, ικανός να δημιουργεί θρύλους και μύθους, ιστορικά ανήκε μόνο στον πόλεμο. Εμείς έχουμε την τύχη να το βιώνουμε ως μια μεγάλη παγκόσμια γιορτή, μια τελετουργική αναπαράσταση πολέμου που αντίθετα ξορκίζει την εχθρότητα και τη βία, στο τέλος της οποίας αισθανόμαστε έστω και λίγο πιο κοντά.

Δημοσιεύτηκε αρχικά στην ιταλική γλώσσα από την ιστοσελίδα Mai Dire Calcio στις 13 Ιουνίου 2014, με την ευκαιρία τότε του Παγκοσμίου Κυπέλλου.

//Ο Σωτήρης Φ. Δρόκαλος έχει πτυχίο Νομικής και Μεταπτυχιακό Διεθνών Σχέσεων από το Πανεπιστήμιο της Μπολόνια. Η πτυχιακή εργασία ήταν πάνω στις Στρατηγικές Σπουδές. Είναι συγγραφέας δύο βιβλίων στην ιταλική γλώσσα και συνεργάτης των ελληνικών περιοδικών Ιστορικά Θέματα και Στρατιωτική Ιστορία.

Διαβάστε ακόμα: Πόσο νούμερο είσαι; Το Euro 2016 σε αριθμούς

TAGS :
Euro 2016 Ποδόσφαιρο πόλεμος στρατηγική

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook