Megxit, κορονοϊός, και το μέλλον του Μπάκιγχαμ (και του Τατοΐου)

– Κύριε Κουτσαβλή, που σας πετυχαίνουμε εν μέσω πανδημίας;

Εκεί που εύχομαι να βρίσκονται όλοι οι Έλληνες, στο σπίτι. Μένουμε σπίτι, προστατεύουμε εμάς και τους αγαπημένους μας, τηρούμε τις οδηγίες της πολιτείας. Πριν από μια εβδομάδα ξεκινήσαμε και εμείς την τηλεργασία οπότε ανακαλύπτουμε σιγά σιγά και αυτό το πρωτόγνωρο αίσθημα της εργασίας από απόσταση. Με τα καλά του και τα αρνητικά του. Ελπίζω αυτό να σταθεί αφορμή να οργανωθούμε καλύτερα ως κοινωνία και να κρατήσουμε από την τεχνολογία όλα αυτά τα εργαλεία που μπορούν να μας βοηθήσουν σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο. Πέρα και έξω από την κρίση που βιώνουμε. Είναι μια αφορμή η παιδεία μας να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα και να εξοικειωθούν δάσκαλοι και μαθητές με αυτό το εργαλείο. Να δούμε πως παιδιά σε απομακρυσμένες περιοχές της επικράτειας θα μπορούν και αυτά να έχουν ίσες ευκαιρίες στη γνώση και στην διασκέδαση. Να διασφαλίσουμε οτι κανένα σπίτι, κανένα χωριό δεν πρέπει να ειναι αποκομμένο απο τον υπόλοιπο κόσμο και το internet να βρίσκεται παντού.

– Ο κορονοϊός έφτασε και στο βρετανικό παλάτι. Πως βιώνει την καραντίνα η ηλικιωμένη μονάρχης;

Δεν σας κρύβω οτι ανησυχώ πολύ για την υγεία της Βασίλισσας. Μέχρι πριν από μια εβδομάδα ήταν στις επάλξεις και συναντούσε δεκάδες συμπολίτες της στις διάφορες κρατικές τελετές. Η Βασίλισσα είναι υπερήλικη και όπως καταλαβαίνετε ανήκει στις ευπαθείς ομάδες μαζί με τον σύζυγό της Πρίγκιπα Φίλιππο που είναι 98 ετών. Δυστυχώς, η Μεγάλη Βρετανία με ευθύνη της Κυβέρνησης καθυστέρησε να πάρει αυστηρά μέτρα για την προστασία του γενικού πληθυσμού. Καθυστέρησε δραματικά και εύχομαι πραγματικά οι φίλοι μας οι Βρετανοί να μην βιώσουν την τραγική κατάσταση που βιώνουν η Ιταλία και η Ισπανία.

– Που είναι τώρα η Ελισάβετ;

Πριν από λίγες μέρες η Βασίλισσα έφυγε από το Λονδίνο και απομονώθηκε στο κάστρο του Windsor με ολιγομελή και απόλυτα ελεγχόμενη ομάδα του προσωπικού της. Κρίθηκε σκόπιμο στο Κάστρο να μετακινηθεί και ο Πρίγκιπας Φίλιππος που όπως ξέρουμε, από την απόσυρσή του από τα δημόσια πράγματα, ζει στην ιδιωτική εξοχική κατοικία της Βασίλισσας στο Sandringham της Βορειοδυτικής Αγγλίας. Είναι χαρακτηριστική η φωτογραφία που δόθηκε στη δημοσιότητα τις προηγούμενες μέρες με την Βασίλισσα να μιλά στο τηλέφωνο με τον Πρωθυπουργό Boris Johnson στην καθιερωμένη τους εβδομαδιαία ακρόαση. Το τηλέφωνο που χρησιμοποιεί (παλιό, από βακελίτη) σχολιάστηκε έντονα στα social media σε όλο τον πλανήτη. Λέγεται οτι αν τελειώσει η κρίση η τιμή των συγκεκριμένων ρετρό μοντέλων θα εκτοξευθεί στα ύψη. Θα είναι το… gadget του 2020!

– Εργάζεται στο κάστρο;

Η Ελισάβετ συνεχίζει να εργάζεται κανονικά, να μελετά τα δεκάδες κόκκινα κουτιά της με τα βασιλικά διάταγματα και την αλληλογραφία της από όλες τις χώρες της Κοινοπολιτείας. Χειροκρότησε και εκείνη τους γιατρούς του NHS δίνοντας το παράδειγμα ευγνωμοσύνης που όλοι μας πρέπει να δείχνουμε αυτές τις κρίσιμες ώρες στο ιατρικό, νοσηελυτικό προσωπικό και σε όλους όσους κρατούν τις χώρες μας όρθιες. Αν μπορεί κανείς να φανταστεί τι έχει ζήσει αυτή η γυναίκα, τι κοσμοϊστορικές αλλαγές στη χώρα της και παγκοσμίως, θα διαπιστώσει οτι και σε αυτή την κρίση θα κάνει το καθήκον της. Θα το βάλει και αυτό στο βιογραφικό της.

– Εν τω μεταξύ ασθένησε από κορονοϊό και ο διάδοχος του θρόνου, Κάρολος.

Ο Πρίγκιπας Κάρολος παραμένει σε καραντίνα στο κάστρο Balmoral της Σκωτίας και ευχόμαστε να ξεπεράσει γρήγορα την ασθένεια. Αντιμετωπίζει διάφορα προβλήματα υγείας και χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή. Στην παρούσα συγκυρία λέγεται οτι ο Πρίγκιπαs Γουίλιαμ θα αναλάβει νέες αυξημένες αρμοδιότητες εκπροσώπησης των Ανακτόρων σε ζητήματα κρατικά που απαιτούν την παρουσία του αρχηγού κράτους. Είναι βέβαιο οτι η Βασίλισσα και ο διάδοχος θα πρέπει να παραμείνουν σε πλήρη απομόνωση. Δεν σας κρύβω βέβαια οτι τέτοια απομόνωση σε ένα κάστρο με τεράστιους κήπους, άλογα και δεκάδες δωμάτια θα ήθελα και εγώ να την βιώσω!

– Ποια προβλέπετε ότι θα είναι η κατάληξη της υπόθεσης Megxit; Συμβιβασμός; Πλήρης ρήξη;

Πριν μερικές εβδομάδες έγιναν γνωστοί οι ακριβείς όροι της “εξόδου” Χάρι και Μέγκαν από την Βασιλική Οικογένεια του Ηνωμένου Βασιλείου. Δεν σας κρύβω ότι θα περίμενα περισσότερη αυστηρότητα στο πλαίσιο των σχέσεων τους με τα Ανάκτορα. Υπάρχει βέβαια μια υποσημείωση ότι την άνοιξη του 2021 η σχέση αυτή θα επαναξιολογηθεί και θα ληφθούν πιθανά διορθωτικά μέτρα. Το γεγονός ότι θα συνεχίσουν να απολαμβάνουν πλήρους αστυνομικής προστασίας από τις Βρετανικές αρχές χωρίς να προσφέρουν το παραμικρό στην πατρίδα τους είναι εξαιρετικά προκλητικό.

»Θεωρώ ότι η δημόσια παρουσία τους στο εξωτερικό και στην Βρετανία θα προκαλεί πονοκέφαλο στην Βασιλική Οικογένεια ή να το θέσω καλύτερα θα φέρνει σε αμηχανία την ίδια την Βασίλισσα, την Βασιλική Οικογένεια τους υψηλόβαθμους αξιωματούχους του παλατιού και πολύ πιθανά και την Κυβέρνηση. Το έζησε ξανά αυτό η Βρετανία με το σκάνδαλο Εδουάρδου και Wallis Simpson. Διαφορετικά γεγονότα, διαφορετικές εποχές αλλά το πλήγμα στο κύρος του θεσμού ήταν τεράστιο. Μειώθηκε η έντασή του χάριν στον υποδειγματικό τρόπο με τον οποίο χειρίστηκε την υπόθεση η Βασίλισσα Ελισάβετ.

– Τι λέτε για το ενδεχόμενο επιστροφής του Χάρι μελλοντικά;

Εύχομαι και ελπίζω ο Χάρι να μην τραβήξει την υπόθεση στα άκρα και να υπάρχει πάντα ένας ανοιχτός δίαυλος επικοινωνίας με τα Ανάκτορα για τις πρωτοβουλίες του και την δημόσια παρουσία του ζευγαριού. Στην παρούσα φάση με τα μέχρι στιγμής δεδομένα επιχειρείται ένας βελούδινος συμβιβασμός σαφέστατα. Δεν συμφέρει κανέναν να υπάρξει πλήρης ρήξη. Η δημοφιλία του ζευγαριού είναι το μεγάλο ατού τους για να καταφέρουν να κερδίσουν τους καλύτερους δυνατούς όρους στην μελλοντική τους σχέση με τα Ανάκτορα. Θεωρώ πολύ μικρές τις πιθανότητες επιστροφής του Χάρι στα βασιλικά του καθήκοντα. Θα υπάρχει πάντα αυτή η σκιά της απαράδεκτης στάσης του απέναντι στην Βασίλισσα και γιαγιά του, όχι για την απόφασή του αυτή καθεαυτή (που είναι απολύτως σεβαστή) αλλά για τον τρόπο με τον οποίο χειρίστηκε το ζευγάρι την απόφαση τους να αποχωρήσουν.

– Τον Απρίλιο η Ελισάβετ γίνεται 94 ετών. Προτού ξεσπάσει η υπόθεση Megxit επρόκειτο να αποσυρθεί σταδιακά. Πόσο μπορεί να αντέξει ακόμα;

Το Ηνωμένο Βασίλειο ζει αυτή την περίοδο μια απίστευτη περιπέτεια που κανείς δεν μπορεί προβλέψει με ακρίβεια την κατάληξή της. Δεν είναι μόνο ο κορονοϊός αλλά και το BREXIT που θα δημιουργήσει είμαι βέβαιος πολλά περισσότερα προβλήματα από αυτά που οι θιασώτες του πίστευαν και συνεχίζουν να πιστεύουν ότι θα λύσει. Η συνοχή του Ηνωμένου Βασιλείου θα κλονιστεί συθέμελα. Σε τέτοιες κρίσιμες στιγμές η χώρα έχει περισσότερο από ποτέ ανάγκη από σταθερότητα, ενότητα και ηγεσία.

»Η Βασίλισσα ενσαρκώνει αυτά τα τρία στοιχεία για τους Βρετανούς. Έχει καταφέρει όσο κανένας άλλος Μονάρχης πιστεύω παγκοσμίως να θεωρείτε από τους υπηκόους της βράχος ακλόνητος και να υποδηλώνει με την παρουσία της ένα αξεπέραστο σύμβολο ενότητας, συνέχειας και ασφάλειας. Η παρουσία της στον θρόνο στην παρούσα φάση είναι εξαιρετικά κρίσιμη και αποτελεί την εγγύηση ότι το Ηνωμένο Βασίλειο θα παραμείνει ενωμένο και ισχυρό και την επόμενη μέρα. Πάντα έκανε το καθήκον της χωρίς να λογαριάσει το προσωπικό κόστος και την νομοτελειακή φθορά. Πολλές μηχανές έχουν φτιαχτεί και έχουν τεσταριστεί να κάνουν αυτό που πρέπει μέσα σε κάποια όρια τα οποία αναφέρονται στις προδιαγραφές τους.

»Η Ελισάβετ πλησιάζει πια στα όρια των δικών της αντοχών αν δεν τα έχει ήδη ξεπεράσει. Η αποσυμπίεση της παραμένει πάντα η ιππασία και η οδήγηση. Διατηρεί ισχυρή κράση και αν καταφέρει να φτάσει στα χρόνια της μητέρας της (101) πιστεύω ότι θα καταφέρει να οδηγήσει το καράβι του Ηνωμένου Βασιλείου σε ασφαλές λιμάνι. Δεν κρύβω τον θαυμασμό μου και τον απόλυτο σεβασμό στο πρόσωπό της και ανήκω σε αυτούς που δεν θα μπορούσαν να φανταστούν την Αγγλία χωρίς την Ελισάβετ.

– Εννοείτε ότι μέχρι να ενσκήψει ο κορονοϊός εκπλήρωνε όλα της τα καθήκοντα; Δεν είχε παραχωρήσει αρμοδιότητες;

Ακούραστη, έχοντας σπάσει όλα τα παγκόσμια ρεκόρ, συνεχίζει στα 94 χρόνια της να ασκεί υποδειγματικά τα καθήκοντά της κάνοντας εκατοντάδες δημόσιες εμφανίσεις, ταξιδεύοντας στη Βρετανία από τον Βορρά στο Νότο και από την Ανατολή στη Δύση, ενώ άλλοι στην ηλικία της απολαμβάνουν ήδη την ηρεμία της συνταξιοδότησης και απολαμβάνουν κατά το μέτρο των δυνατοτήτων τους την ευτυχία του προσωπικού ελεύθερου χρόνου. Παρόλα αυτά, νομοτελειακά πιστεύω, έχει αρχίσει ήδη να παραχωρεί ορισμένες από τις εξουσίες της στον γιο της και διάδοχο Πρίγκιπα Κάρολο. Έτσι πρέπει να γίνει και έτσι θα γίνει.

– Τί θα κάνει ο Κάρολος σε αυτή τη μεταβατική περίοδο;

O Κάρολος θα αναλάβει σιγά σιγά τον ρόλο του Prince-regent εκπροσωπώντας την μητέρα του σε περισσότερες βασιλικές υποχρεώσεις, όταν η διάρκεια και οι απαιτήσεις συγκεκριμένων τελετών και ρόλων της βασιλικής εθιμοτυπίας είναι απαγορευτικές για την ίδια την Βασίλισσα. Ήδη έχει σταματήσει να ταξιδεύει η ίδια στο εξωτερικό, δεν παρίσταται πλέον όρθια μέσα στο κρύο την ημέρα μνήμης για τους νεκρούς μπροστά στο μνημείο, έχει περιορίσει τις απονομές τίτλων και μεταλλίων τιμής και μάλλον από εφέτος θα σταματήσει να φορά το εξαιρετικά βαρύ στέμμα κατά την τελετή έναρξης των εργασιών του Κοινοβουλίου. Πιστεύω ότι τα επόμενα χρόνια θα δούμε μια σταδιακή ελάττωση των δημόσιων εμφανίσεων της.

– Έως και παραίτηση της;

Σε καμία περίπτωση δεν πιστεύω ότι θα παραιτηθεί εάν δεν συντρέχει εξαιρετικά σοβαρός λόγος υγείας. Έχει δώσει σαφέστατα δείγματα γραφής ότι δεν είναι από τους ανθρώπους που τα παρατάνε και το βάζουν στα πόδια, καλή ώρα όπως κάνει ο εγγονός της….  Εξάλλου, στις 21 Απριλίου του 1947 όταν γινόταν 21 χρονών είχε κάνει ένα ραδιοφωνικό διάγγελμα από την Νότια Αφρική όπου μεταξύ άλλων έλεγε: “I declare before you all that my whole life whether it be long or short shall be devoted to your service and the service of our great imperial family (the Commonwealth) to which we all belong”. Θέλω να πιστεύω ότι η Ελισάβετ θα κλείσει την νέα Ελισαβετιανή εποχή με την ευχή να φύγει όρθια και εν ώρα καθήκοντος. Μένει να το δούμε…

– Ο Κάρολος θα βασιλέψει ηλικιωμένος. Θεωρείτε ότι έχει το «μέταλλο» για την αποστολή αυτή;

Πράγματι η βασιλεία του Καρόλου θα είναι εξαιρετικά σύντομη, νομοτελειακά. Παρόλα αυτά πιστεύω ότι θα είναι εξαιρετικά επιτυχημένη και θα ανανεώσει τον θεσμό στον μέγιστο βαθμό. Ο Κάρολος έχει αδικηθεί. Το πιστεύω βαθύτατα. Πολλές φορές άθελά του και με δική του ευθύνη. Αλλά θεωρώ ότι είναι ένας πολύ αξιόλογος άνθρωπος, ευαίσθητος, έξυπνος, με βαθιά πνευματική μόρφωση και σπουδαία ηγετικά χαρίσματα. Όλα αυτά τα χρόνια ως διάδοχος έχει καταφέρει να αφήσει ανεξίτηλο το στίγμα του σε δεκάδες τομείς της βρετανικής κοινωνίας.

– Με ποιούς τρόπους; 

Κανένας άλλος διάδοχος του θρόνου της Βρετανίας δεν έχει προσφέρει τόσα πολλά σε τόσους πολλούς. Πρακτικά, σε ανθρώπινο επίπεδο, αλλάζοντας προς το καλύτερο τις ζωές εκατοντάδων ανθρώπων, δίνοντας ελπίδα και χαμόγελο ειδικά στους νέους ανθρώπους. Έχει αναπτύξει στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην Κοινοπολιτεία ένα τεράστιο φιλανθρωπικό έργο που αγγίζει τους πάντες. Ελάχιστοι γνωρίζουν το βάθος και την έκταση αυτού του έργου και κατά συνέπεια διατηρούν μια εσφαλμένη εντύπωση για το πρόσωπό του.  Είχα την χαρά και την τιμή να γνωρίσω ένα κομμάτι αυτού του τεράστιου έργου του, στη Σκωτία τον περασμένο χρόνο και πραγματικά έμεινα εντυπωσιασμένος. Δεν έχει συμβεί πουθενά στον κόσμο κάτι αντίστοιχο.

– Ποιό εκτιμάτε ότι θα είναι το ύφος και η κληρονομιά, το legacy της βασιλείας του;

Αρχικά να θυμίσω ότι απαρέγκλιτος κανόνας σε μια Βασιλευόμενη Κοινοβουλευτική Συνταγματική Μοναρχία είναι σαφέστατα ο Βασιλιάς ή η Βασίλισσα να παραμένουν εκτός πολιτικής και να μην αναμειγνύονται σε πολιτικά ζητήματα. Είναι βέβαια γνωστή η τάση του Πρίγκιπα Καρόλου να παρεμβαίνει με απόρρητες επιστολές του σε ζητήματα που θεωρεί πολύ σημαντικά και να ζητεί από τις εκάστοτε Κυβερνήσεις λύσεις σε διάφορα φλέγοντα ζητήματα. Πάντα με σεβασμό και διάθεση συνεννόησης. Και έχει καταφέρει πολλά με αυτή την μέθοδο. Όταν ωστόσο ερωτήθηκε σε συνέντευξη αν θα συνεχίσει να το κάνει και ως Βασιλιάς αυτό, ήταν κάθετος και ξεκάθαρος. Ο ρόλος του Μονάρχη είναι διαφορετικός και δεν πρόκειται να παρεκκλίνει από τους αυστηρούς κανόνες που διέπουν αυτόν τον ρόλο.

»Θεωρώ λοιπόν ότι έχει πολύ ξεκάθαρο σχέδιο για την επόμενη μέρα και θα παίξει τον ρόλο που του αρμόζει σεβόμενος πάντα τους θεσμούς και τους διακριτούς ρόλους που του υπαγορεύει το Σύνταγμα. Υπέρμαχος της προστασίας του περιβάλλοντος, της ανεξιθρησκίας, της πολυπολιτισμικότητας, του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της προστασίας των αδύναμων, των ίσων ευκαιριών και της προστασίας των παραδοσιακών επαγγελμάτων. Άνθρωπος με μια βαθιά προσωπική άποψη για την αρχιτεκτονική και μεγάλος θιασώτης της αειφορίας, της βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας, της διατήρησης εθίμων και παραδόσεων, της προστασίας του αρχιτεκτονικού πλούτου και των τοπίων του Ηνωμένου Βασιλείου. Ζωγράφος, λάτρης της μουσικής, της κηπουρικής και βαθύτατα γοητευμένος από τις αξίες της ορθόδοξης ανατολικής παράδοσης. Ναι, πιστεύω θα είναι ένας εξαιρετικός βασιλιάς του Ηνωμένου Βασιλείου.

– Πως κατάφερε η σύζυγος του, Καμίλα, να γίνει αποδεκτή και σχεδόν αγαπητή τα τελευταία χρόνια;

Η Δούκισσα της Κορνουάλης είχε δυστυχώς και αυτή πέσει θύμα της εμπάθειας, της ημιμάθειας και της εντελώς ανόητης σύγκρισής της με την Πριγκίπισσα Νταϊάνα. Στην επίσημη επίσκεψη του ζεύγους στην Αθήνα τον Μάιο του 2018, είχα την χαρά να την γνωρίσω από κοντά και να διαπιστώσω πράγματι πόσο αξιαγάπητος άνθρωπος είναι. Είναι άδικο να προβαίνουμε σε αξιολογικές κρίσεις για ανθρώπους που δεν τους γνωρίζουμε και δεν έχουμε καμία επαφή μαζί τους. Ισχύει για όλους αυτό. Η Καμίλα είναι μια συμπαθέστατη κυρία, πανέξυπνη, με φοβερή αίσθηση του χιούμορ, απίστευτα γήινη, άνθρωπος με ενσυναίσθηση, απλή και προσιτή χωρίς ίχνος υποκρισίας. Είναι ο εαυτός της.

– Αυτό δεν είναι πάντα καλό για τον ή την σύντροφο του μονάρχη όμως. Να θυμηθούμε το παράδειγμα του Φίλιππου που ήταν και με το παραπάνω «ο εαυτός του» δίπλα στην Ελισάβετ… 

Το παραπάνω ισχύει και για τον Πρίγκιπα Φίλιππο, επιτρέψτε μου να επιμείνω και ας έχει παρεξηγηθεί και αυτός πολλές φορές για το καυστικό χιούμορ του, τις γκριμάτσες του και τόσα άλλα επειδή απλά ήταν ο εαυτός του. Ο Φίλιππος στο πλευρό της Βασίλισσας είχε την δική του διακριτή παρουσία και έχτισε για τον εαυτό του έναν ρόλο. Το ίδιο θα κάνει και η Καμίλα στο πλευρό του Βασιλιά, συζύγου της. Θα τον συμπληρώνει εκεί που ο ίδιος θα παραμένει ψυχρός και ανέκφραστος προσηλωμένος στον συμβολικό του ρόλο. Και ναι, η Καμίλα ήταν η ιδανική σύντροφος του Καρόλου. Η ιστορία θα είχε γραφτεί πολύ διαφορετικά αν αυτοί οι δύο άνθρωποι κατάφερναν να παντρευτούν από την αρχή της σχέσης τους.

– Ποιο είναι το στίγμα της Καμίλα; Πως συμπεριφέρεται στο Μπάκιγχαμ και δημοσίως;

Ήρεμη δύναμη, καθόλου προκλητική με θρησκευτικό σεβασμό πραγματικά στο πρόσωπο της Βασίλισσας, διατηρεί άψογες σχέσεις με όλα τα μέλη της Βασιλικής Οικογένειας, χωρίς καμία έπαρση και προσπάθεια να επισκιάσει ούτε την Βασίλισσα, ούτε τον σύζυγό της. Μπήκε σε μια “επιχείρηση”, “the firm” την λένε η Άγγλοι και έπαιξε από την αρχή με τους ξεκάθαρους κανόνες που έχουν τεθεί για την λειτουργία αυτού του μηχανισμού. Ξέρει την θέση της και λειτουργεί μέσα στα όρια που έχουν τεθεί. Δεν είναι απλό. Θέλει τεράστια προσωπική προσπάθεια. Κάτι που προφανώς κάνει εξαιρετικά καλά και η Κέητ, η Δούκισσα του Cambridge. Αν προσέξει κανείς τη γλώσσα του σώματος και των δύο τους σε δημόσιες εμφανίσεις τους, καταλαβαίνει γιατί κέρδισαν την θέση τους δικαιωματικά. Με σαφείς αποστάσεις από τους γύρω τους, χωρίς σάχλες, εναγκαλισμούς, λαϊκίστικες εξάρσεις με το πλήθος, προκλητική στάση απέναντι στα media. Μακριά αλλά ταυτόχρονα τόσο κοντά. Με πηγαίο χιούμορ, βαθιά γνώση και αντίληψη της βρετανικής κοινωνίας, κοινωνική μόρφωση, και πνευματικό υπόβαθρο.

– Λέτε ουσιαστικά ότι δεν την επέβαλε ο Κάρολος. 

Σαφέστατα στην αποδοχή της Καμίλας έπαιξε τεράστιο ρόλο και ο Κάρολος. Επέβαλε, αν θέλετε, με την αξία του στους πάντες, την απόφασή του να την κάνει συνοδοιπόρο του. Απαίτησε τον σεβασμό όλων και έβαλε τα όρια του. Την έκανε συμμέτοχο στο τεράστιο φιλανθρωπικό του έργο, την εκπαίδευσε, της εμφύσησε την δική του κοσμοθεωρία. Αν τους δει κανείς στο εξοχικό τους στο Highgrove με τις γαλότσες και τα Barbour να περιποιούνται τον κήπο τους, να παίζουν με τα σκυλιά τους και να κάνουν αυτά που αγαπούν μπορεί να καταλάβει αυτή την πραγματικά μοναδική σχέση που έχει χτιστεί μεταξύ τους. Θα μου επιτρέψετε να αφιερώσω αυτό το μικρό προφίλ της Καμίλας σε έναν καλό μου φίλο δημοσιογράφο που ξέρω οτι την λατρεύει και την “πάει” πολύ. Και δεν είναι ο μόνος…

– Θεωρείτε ότι ο (αδελφός του Καρόλου) πρίγκιπας Άντριου ατιμάστηκε ανεπανόρθωτα από το σκάνδαλο Έπσταϊν; Είναι «καμένο χαρτί»;

“Καμένο χαρτί από χέρι”, σαφέστατα. Και να ήταν το μόνο σκάνδαλο… Δεν θα ξεχάσω ποτέ αυτή την κωμικοτραγική συνέντευξή του στο BBC. Την γλώσσα του σώματος, τις υπεκφυγές, τις αντιφάσεις, την προκλητική ρητορική. Εκεί αποκαθηλώθηκε. Μέσα στο ίδιο το Ανάκτορο του Buckingham που έστησε το σκηνικό της «εξομολόγησης» για να του δοθεί το απαραίτητο «status». Ποιος τον συμβούλεψε; Οι κακές γλώσσες τα ρίχνουν στη Sarah Ferguson. Ποιος ξέρει. Τεράστιο λάθος της Βασίλισσας να επιτρέψει να γίνει η συνέντευξη μέσα στο Buckingham. Έπρεπε να πάρουν αποστάσεις. Δεν τις παίρνουν ακόμα και τώρα δυστυχώς. Τεράστιο πλήγμα στο γόητρο του θεσμού εκ των έσω. Η Βασίλισσα είχε χαρακτηρίσει στην ομιλία της στο Guildhall, στις 24 Νοεμβρίου του 1992, την χρονιά αυτή (με τα όσα είχαν συμβεί τότε) «annus horribilis». Το πρώτο της. Προφανώς το 2020 θα είναι το δεύτερο «annus horribilis» στα χρόνια της Βασιλείας της.  Κορονοϊός, Brexit, Megxit, Άντριου, διαζύγιο του ανιψιού της πριν λίγες εβδομάδες και είμαστε ακόμα Μάρτιο… δεν της άξιζε αυτή η τύχη στα τελευταία χρόνια της τεράστιας πορείας της.

– Τί μπορεί να κάνει η Ελισάβετ με τον Άντριου;

Μια μάνα στηρίζει πάντα το παιδί της, το συγχωρεί και θέλει το καλό του. Τι να κάνει η Ελισάβετ; Γιός της είναι. Πόσο δύσκολη τελικά αυτή η ακροβασία μεταξύ προσωπικού και θεσμικού για την Βασίλισσα! Πόσες και πόσες ακροβασίες δεν έκανε η ίδια στα χρόνια της Βασιλείας της… Πόσα διλήμματα, πόσες δύσκολες αποφάσεις. Της βγήκαν παρόλα αυτά τις περισσότερες φορές και δεν κινδύνευσε ο θρόνος. Επιβίωσε. Ήταν τυχερή; Όχι. Ήταν απλά άξια. Πολλά από αυτά τα βλέπουμε δραματοποιημένα μεν, γεγονότα δε, στο καταπληκτικό «The Crown» (Netflix).  Κάποια από αυτά τα γεγονότα δεν τα ζήσαμε. Πολλοί ήμασταν ακόμα αγέννητοι. Σήμερα τα ζούμε και σε λίγα χρόνια θα τα βλέπουμε σε ταινίες και σειρές.

– Ο πρώην βασιλιάς της Ελλάδας Κωνσταντίνος είναι πια άρρωστος και τα παιδιά του δεν έχουν πολιτικά ερείσματα. Το πολιτειακό ζήτημα έχει βεβαίως κλείσει από το 1974 στην πατρίδα μας ωστόσο θεωρείτε ότι βιώνουμε και ένα επιπλέον τέλος εποχής στη χώρα μας με τη βασιλεία να περνά οριστικά στη λήθη;

Ιστορικά το τέλος εποχής για την Μοναρχία στην Ελλάδα ήρθε στις 13 Δεκεμβρίου του 1967. Ουσιαστικά είχε έρθει λίγα χρόνια πριν με τον πρόωρο θάνατο του Βασιλιά Παύλου. Τυπικά ήρθε το 1974. Η βασιλεία σαν ενεργό πολίτευμα στην Ελλάδα πιστεύω ότι έχει περάσει στη λήθη σε ένα συντριπτικά μεγάλο μέρος του ελληνικού πληθυσμού. Είναι ένας θεσμός που ζει και έχει νόημα ύπαρξης μόνο αν έχει μεγάλο λαϊκό έρεισμα. Δεν ανήκω σε αυτούς που βλέπουν κάποιο έρεισμα στην παρούσα φάση. Ακρότητες, λιβανιστήρια, φωνασκίες, γραφικότητες, και η ύπαρξη αρκετών στην Ελλάδα που θεωρούν εαυτούς βασιλικότερους του βασιλέως δεν συνιστούν υπολογίσιμη δύναμη για μια αναβίωση του θεσμού.

– Δεν περίμενα ότι θα απορρίπτατε τους έστω γραφικούς βασιλόφρονες μας τόσο… συνοπτικά. 

Θεωρώ ότι κάνουν τεράστια ζημιά στη μελέτη της ιστορίας του θεσμού στη χώρα μας και στην αποδοχή του ως ιστορικής πραγματικότητας από το μεγαλύτερο μέρος του Ελληνικού λαού. Αν κάνετε ένα γύρο στα social media για παράδειγμα σε διάφορες σχετικές σελίδες θα διαπιστώσετε τον ακραίο λόγο, το μίσος απέναντι σε πολιτικά πρόσωπα και θεσμούς της Ελληνικής Δημοκρατίας, εθνικιστικά παραληρήματα και φωτογραφίες με τον τ. Βασιλιά να μπαίνει στην Αγιά Σοφιά. Φαντάζομαι δεν θέλετε να τα σχολιάσω. Καταλαβαίνουμε όλοι τη ζημιά που γίνεται στην μελέτη και κατανόηση της Ελληνικής ιστορίας.

»Αυτό που λέω πάντα και το πιστεύω βαθύτατα είναι ότι πρέπει να δώσουμε σε όλους τους Έλληνες την δυνατότητα να μάθουν ιστορία. Όχι την ιστορία των σχολικών εγχειριδίων. Ιστορία πλουραλιστική. Ελληνική και ξένη βιβλιογραφία. Δεν μπορούμε να κατανοήσουμε το 1821 διαβάζοντας τις πηγές που μας σερβίρει το σχολείο. Ούτε το 1922. Ούτε την πτώση της μοναρχίας στην Ελλάδα. Αφήστε που στην έρευνα σε αυτά τα ζητήματα είμαστε πίσω και κρυβόμαστε πάντα πίσω από τα ιδεολογικά και πολιτικά μας πρόσημα. Εξαίρεση εδώ αποτελεί η βαθύτατη, τεκμηριωμένη ιστορική έρευνα του Κώστα Σταματόπουλου που με συνέπεια τα τελευταία χρόνια υπηρετεί και μας κάνει όλους κοινωνούς άγνωστων και παραποιημένων πτυχών της νεώτερης ελληνικής ιστορίας. Τον ευχαριστούμε θερμά για αυτό. Εν πάσει περιπτώσει, με τον τέως Βασιλιά Κωνσταντίνο κλείνει μια μεγάλη ιστορική εποχή. Είναι ο τελευταίος εν ζωή Βασιλιάς της χώρας. Τα παιδιά του δεν βασίλεψαν. Όλα πλην του Πρίγκιπα Νικολάου ζουν στο εξωτερικό πολύ μακριά από την Ελλάδα και τους Έλληνες.

– Όταν ήταν πρωθυπουργός ο πατέρας του Κυριάκου Μητσοτάκη, Κωνσταντίνος, υπήρχαν φιλομοναρχικοί στο υπουργικό του συμβούλιο. Σήμερα υπάρχουν δίαυλοι επικοινωνίας μεταξύ ελληνικής κυβέρνησης και πρώην βασιλικής οικογένειας;

Φαντάζομαι ότι υπάρχουν σε κοινωνικό επίπεδο και καλό είναι να υπάρχουν. Δεν περισσεύει κανείς στην εθνική προσπάθεια ανόρθωσης της χώρας. Ο καθένας από το μετερίζι του. Η χώρα μας βρέθηκε στο χείλος του γκρεμού, τραυματίστηκε βαθιά στα χρόνια της κρίσης, οι θεσμοί της μέχρι σήμερα βάλλονται πανταχόθεν, η εικόνα της χώρας στο εξωτερικό ήταν εξαιρετικά άσχημη. Εθνικά θέματα και μεταναστευτικό ενέχουν κινδύνους και η οικονομία έχει ανάγκη από βαθιές τομές και επενδύσεις για να μπορέσει μακροπρόθεσμα να καταστεί βιώσιμη. Για να αντιστραφεί αυτό το κλίμα χρειάζεται εθνική πανστρατιά, ενότητα και ομοψυχία. Όσοι αγαπούν την Ελλάδα εντός και εκτός της χώρας και θέλουν να βοηθήσουν πρέπει να τους δώσουμε την ευκαιρία να το κάνουν.

– Νομίζω ότι ακούγεστε λίγο αιθεροβάμων εδώ. Έχει κάτι να προσφέρει σήμερα η τέως βασιλική οικογένεια π.χ. διπλωματικά;

Είμαι σε θέση να γνωρίζω ότι στο παρελθόν μέλη της τ. Βασιλικής Οικογένειας είχαν προσφερθεί να βοηθήσουν στην εθνική προσπάθεια μέσα από το δίκτυο γνωριμιών τους και διεθνών επαφών τους, χωρίς κανένα πολιτικό έρεισμα (το τονίζω) και αυτό δεν κατέστη δυνατόν. Διότι, “τι θα πει ο κόσμος…”, κλπ. Ψίθυροι όπως “σίγουρα θα έχει κάποιο πολιτικό κόστος όλο αυτό, προσπαθούν να φέρουν τη Βασιλεία από την πίσω πόρτα” και άλλες τέτοιες ανοησίες βάρυναν στις αποφάσεις των ηγετών μας. Οι δεξιοί για να μην τους πουν φιλοβασιλικούς, οι αριστεροί από ιδεολογία.

»Θυμίζω επίσης ότι ο τ. Βασιλεύς τόσο για την διεκδίκηση όσο και και την πραγματοποίηση των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας, ως μέλος της ΔΟΕ, έπαιξε καθοριστικό ρόλο. Μπορείς να προσάψεις πολλά σε αυτούς τους ανθρώπους αλλά κανείς δεν έχει το δικαίωμα να τους αμφισβητήσει την βαθιά τους αγάπη για την Ελλάδα, τους Έλληνες και τον γνήσιο πατριωτισμό τους. Στην Ελλάδα δεν έχουμε ξεπεράσει δυστυχώς ακόμα τα φοβικά σύνδρομα του παρελθόντος. Η εγχώρια πολιτική σκηνή σας υπενθυμίζω άφησε το Τατόι να ρημάξει επειδή φοβόταν ότι αν το βασιλικό κτήμα παράξει προϊόντα και γίνει μουσείο θα επανέλθει η μοναρχία στη χώρα! Επιτρέψτε μου να μην έχω πειστεί ακόμα ότι έχουμε ξεπεράσει αυτό το κόμπλεξ. Υπάρχουν άνθρωποι σε κρίσιμα πόστα που διαχειρίζονται παραμέτρους του Κτήματος που δεν έχουν πατήσει το πόδι τους, δεν έχουν ιδέα από την ιστορία του κτήματος. Δεν συζητώ για το γεγονός ότι δεν έχουν πάρει μυρωδιά για το πως λειτουργούν αντίστοιχα ιστορικά σύνολα στο εξωτερικό αποφέροντας τεράστια έσοδα και δημιουργώντας χιλιάδες θέσεις εργασίας.

– Σε συνέντευξη του στο Andro ο ιστορικός Κώστας Σταματόπουλος είχε δηλώσει ότι «σε εμάς οι γερμανο-δανοί  βασιλείς έγιναν Έλληνες πέρα ως πέρα. Όπως έγιναν Ισπανοί οι Γάλλοι Βουρβώνοι, Άγγλοι οι γερμανοί Ανοβεριανοί/Ζάξεν – Κόμπουργκ,  Βέλγοι οι επίσης Ζάξεν-Κόμπουργκ, Ολλανδοί οι Γερμανοί Νασάου, Ρουμάνοι οι Γερμανοί Χόεντζόλλερν, Σουηδοί οι Γάλλοι Μπερναντότ  και πάει λέγοντας». Το συμμερίζεστε; Ή ισχύει ότι στη βασιλεία δεν υπάρχουν εθνικότητες, αλλά μόνο συγγένειες;

Δεν χωρεί καμία αμφιβολία ότι οι άνθρωποι αυτοί έγιναν Έλληνες πέρα ως πέρα. Κάποιοι δε εξ αυτών περισσότερο Έλληνες από κάποιους γεννημένους ως Έλληνες! Τι να πει κανείς για τον Γεώργιο Α’, τον ικανότερο Έλληνα Μονάρχη που ξεψύχησε στη μέση του δρόμου στη Θεσσαλονίκη υπερασπιζόμενος με την εκεί παρουσία του την Ελληνικότητά της. Όλοι τους ανεξαιρέτως.

– Πρωτοστατείτε στην προσπάθεια αναγέννησης του Τατοΐου μέσα από τον Σύλλογο Φίλων του Κτήματος. Μετά τις εκλογές είχατε πει ότι αναμένονται άμεσες εξελίξεις. Υπάρχουν καθυστερήσεις;

Το παζλ του Τατοΐου είναι εξαιρετικά πολύπλοκο για να λυθεί. Η Κυβέρνηση και η Υπουργός Πολιτισμού ιδιαιτέρως καταβάλουν φιλότιμες προσπάθειες αλλά πιστεύω ότι έχουμε φτάσει σε ένα σημείο όπου χρειάζεται να ληφθούν δραστικότερα μέτρα. Καταρχήν να λειτουργήσει ο φορέας διαχείρισης του κτήματος για να συγκεντρώσει το απίστευτο αλαλούμ συναρμοδιοτήτων.

– Ποιος είναι υπεύθυνος για το κτήμα;

Το Τατόι ανήκει διαχειριστικά σε 4 Υπουργεία και 7-10 φορείς τους δημοσίου και του ευρύτερου δημοσίου τομέα, τοπικής αυτοδιοίκησης κτλ. Αν υπάρχει έστω και ένας σε αυτή την χώρα που να πιστεύει ότι αυτό είναι παραγωγικό και θα φέρει αποτελέσματα θα ήθελα να τον γνώριζα για να το συζητήσουμε. Είμαι εξαιρετικά ανήσυχος. Δεν αρκεί μόνο η πολιτική βούληση. Ευτυχώς και οφείλω να το πω με κάθε έμφαση ότι αυτή η βούληση υπάρχει. Πριν λίγα χρόνια δεν υπήρχε ούτε αυτή.

– Δεν αρκεί η βούληση, το ξέρετε καλύτερα. 

Το ότι ο Πρωθυπουργός ανακοίνωσε σε προγραμματικές δηλώσεις νέας Κυβέρνησης ότι το Τατόι θα είναι στα 5 εμβληματικά έργα της νέας διακυβέρνησης είναι ενθαρρυντικό και αδιαμφισβήτητα δεν έχει ιστορικό προηγούμενο. Η Κυβέρνηση και στην υπόθεση του Τατοΐου παρόλα αυτά πρέπει όντως να σπάσει αυγά. Χρειάζονται γενναίες μεταρρυθμίσεις του νομοθετικού πλαισίου, χρειάζεται απρόσκοπτη ροή πόρων και ανθρώπους ικανούς που να πιστεύουν σε ένα κοινό όραμα για το κτήμα και το μέλλον του. Ανθρώπους που μπορούν να αντιληφθούν το κτήμα Τατοΐου ως ένα μοναδικό, ενιαίο, αδιάσπαστο πολιτισμικό σύνολο υπέροχα τοποθετημένου μέσα σε ένα μοναδικό τεχνητό δασικό τοπίο. Δεν είναι κακό να βγει η πολιτεία και να παραδεχτεί αυτό που είναι κοινό μυστικό πια. Ότι με την αρχαία πολιτιστική κληρονομιά τα πάμε περίφημα. Έχουμε εξαιρετικούς επιστήμονες με τεράστια πείρα. Έχουμε εξαιρετικούς αρχαιολόγους. Μνημεία του μεγέθους του Τατοΐου και της ειδικής του φυσιογνωμίας δεν έχει ξαναδιαχειριστεί η πολιτεία. Δεν έχει το know how να τα διαχειριστεί. Δεν μπορούμε να αφήσουμε το Τατόι να γίνει πειραματόζωο. Ας το αναγνωρίσουμε και ας πάμε παρακάτω.

– Που είναι το παρακάτω;

Το Τατόι μπορεί να διεκδικήσει χρήματα ιδιωτών, χορηγίες, δωρεές, ευρωπαϊκούς και άλλους πόρους. Αλλά υπάρχει απίστευτη καχυποψία στο να ξεκλειδώσει αυτή η μορφή χρηματοδότησης. Εάν το κράτος ετοιμάζεται να προχωρήσει σε δημιουργία αμιγώς δημοσίου οργανισμού για να διαχειριστεί το κτήμα αυτό θα επιφέρει ουσιαστικά και τυπικά το τέλος της προσπάθειας αναγέννησης του κτήματος. Στην Ελλάδα έχουμε και θα συνεχίσουμε να έχουμε ιδεολογικές αγκυλώσεις στον τρόπο που βλέπουμε την διαχείριση της δημόσιας περιουσίας προς όφελος των πολιτών, Ελλήνων και ξένων. Δείτε την κατάσταση που επικρατεί στα δημόσια μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους. Δείτε την πολεμική που δέχθηκε το νέο Μουσείο Ακροπόλεως που τόλμησε να λειτουργήσει διαφορετικά. Και δεν είναι λίγοι ακόμα και σήμερα αυτοί που βλέπουν το διαχειριστικό του καθεστώς με μισό μάτι.

– Δεν υπάρχουν οι λεγόμενες “βέλτιστες πρακτικές” από αντίστοιχες πρώην βασιλικές περιουσίες στο εξωτερικό που μπορούμε να προσαρμόσουμε στα καθ’ημάς;

Μα φοβόμαστε τα εκατοντάδες εξαιρετικά παραδείγματα διαχείρισης αντίστοιχων συνόλων στο εξωτερικό! Μένουμε ταμπουρωμένοι πίσω από αναχρονιστικές απόψεις και ιδεολογίες και φοβόμαστε να συγκρουστούμε για να πάμε ένα βήμα παρακάτω. Δείτε τι γίνεται παντού στον κόσμο με τις συνέργειες ιδιωτικού δημοσίου τομέα στην χάραξη της κοινής πολιτιστικής πολιτικής. Δείτε τα δισεκατομμύρια ιδιωτικών πόρων μέσω δωρεών και χορηγιών που στηρίζουν στην Αγγλία τα μουσεία και τα μεγάλα κτήματα, τα δάση, τις λίμνες, τις ακτές και την άυλη πολιτιστική κληρονομιά. Στη Γαλλία το ίδιο, στις Σκανδιναβικές χώρες, σε όλη σχεδόν την Ευρώπη.

– Εν τέλει βρισκόμαστε ακόμα στο μηδέν, χωρίς χρονοδιάγραμμα; 

Χρονοδιαγράμματα έχουν ανακοινωθεί και σύμφωνα με αυτά το καλοκαίρι του 2021 θα πρέπει να ξεκινήσει η αποκατάσταση του Ανακτόρου και η μετατροπή του σε Μουσείο. Εάν δεν υπάρξουν ενστάσεις από τους αναδόχους του έργου. Εάν υπάρξουν καταλαβαίνετε τι θα ζήσουμε πάλι… Έχει ανακοινωθεί επίσης η χρηματοδότηση της μελέτης βιωσιμότητας του σχεδίου αξιοποίησης. Είναι σημαντικό εργαλείο που λογικά θα οδηγήσει στην τροποποίηση του νομοθετικού πλαισίου για τις χρήσεις γης στο κτήμα. Και μετά χρειάζονται χρήματα. Αρκετά χρήματα. Υπολογίζεται ότι ο προϋπολογισμός του έργου είναι περίπου 90-110 εκατομμύρια.

– Εν τω μεταξύ το κτήμα ρημάζει κι άλλο;

Στο Τατόι έγιναν και γίνονται αποσπασματικά ορισμένα άμεσα σωστικά έργα για να μην καταρρεύσουν όλα. Όμως δυστυχώς δεν είμαστε καθόλου ικανοποιημένοι με την ποιότητα του τελικού αποτελέσματος. Εάν συνεχιστεί αυτή η αποσπασματική παρέμβαση στο κτήμα θα χάσουμε εντελώς την ενιαία ιστορική αρχιτεκτονική πολιτιστική οντότητα του κτήματος. Τόσο ο ιστορικός του κτήματος κ. Κώστας Μ. Σταματόπουλος όσο και εγώ προσωπικά είμαστε εξαιρετικά ανήσυχοι. Αντιμετωπίζουμε ένα πολεμικό κλίμα από διάφορες κρατικές υπηρεσίες που ευαγγελίζονται οτι κατέχουν την μόνη αλήθεια. Δεν θέλουν να συνεργαστούν, δεν θέλουν τον διάλογο. Και λυπάμαι που θα το πω αλλά υπάρχουν στελέχη της δημόσιας διοίκησης (δεν αναφέρομαι σε πολιτικά πρόσωπα) που είναι παντελώς ανίκανα να διαχειριστούν αυτό το ζήτημα.

– Είναι θέμα τεχνικής ανεπάρκειας, ιδεοληψίας;

Τους λείπουν τόσο οι γνώσεις, όσο και ένας βαθύτατος κοσμοπολιτισμός για να αντιληφθούν τι είναι το Τατόι σαν ενιαίο ιστορικό πολιτιστικό σύνολο. Λαμβάνουν οδηγίες να προχωρήσουν κάποια έργα και το κάνουν χωρίς μεράκι και χωρίς ίχνος σεβασμού στην βαθιά ιστορία αυτού του μνημείου της νεώτερης ιστορίας της χώρας μας. Είναι πραγματικά θλιβερό για όλους μας που τόσα χρόνια παλεύουμε να σώσουμε αυτό κτήμα να βιώνουμε αυτή την απαξίωση και αδιαφορία. Το αποτέλεσμα όλων αυτών οι πρόσφατες παρεμβάσεις σε τρία ιστορικά, πέτρινα κτίρια του κτήματος που αποκαταστάθηκαν ως… μεζονέτες βορείων προαστίων (!). Δώσαμε το θέμα στη δημοσιότητα και κατηγορηθήκαμε και για αυτό. Δυστυχώς, η κοινωνία των πολιτών μόνο έτσι μπορεί να ακουστεί στην Ελλάδα. Επιτρέψτε μου να πω οτι θα συνεχίσουμε να στεκόμαστε απέναντι σε ότι προσβάλει το κτήμα και την ιστορία του. Ας αναλάβουν όλοι τις ευθύνες που τους αναλογούν.

– Άρα είστε μάλλον απαισιόδοξος για το Τατόι. 

Είμαι από την φύση μου απαισιόδοξος άνθρωπος! Αλλά στην υπόθεση Τατοΐου έχω και λόγους να είμαι. Δείτε το παράδειγμα του Ελληνικού. Αν το Ελληνικό προσπαθεί τόσα χρόνια να βρει τον βηματισμό του και ακόμα περιμένει την αξιοποίηση του φανταστείτε τι έχει να γίνει στο Τατόι. Κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος, νεότερο μνημείο και στην καρδιά του δασικού οικοσυστήματος της Πάρνηθας με ουκ ολίγους να εμπλέκονται στην διαχείρισή του. Θα ζήσουμε μεγάλες στιγμές. Το φοβάμαι και το βλέπω να έρχεται. Αλλά έχω δώσει μια υπόσχεση στον εαυτό μου οτι όσο ζω και αναπνέω δεν θα το βάλουμε κάτω. Έχω αφιερώσει 10 χρόνια από τη ζωή μου σε αυτή την ιστορία με τεράστιο προσωπικό κόστος και απίστευτη ψυχική φθορά. Θέλω να το δω να εγκαινιάζεται. Το οφείλω στον εαυτό μου, στους εξαιρετικούς και άξιους συνεργάτες και συνοδοιπόρους στον Σύλλογο Φίλων του Κτήματος, το οφείλουμε στην πατρίδα μας, και στις επόμενες γενιές των Ελλήνων.

– Είστε και επίμονος.

Το Τατόι επιμένει! Πέρασε 3 καταστρεπτικές πυρκαγιές, χούντες, εμφυλίους, δικτατορίες, 2 παγκοσμίους πολέμους, 1 αβασίλευτη δημοκρατία και ακόμα στέκει. Mας το παρέδωσε η ιστορία όρθιο το 1974 και το αφήσαμε και ρήμαξε μέσα σε 40 χρόνια. Οφείλουμε τώρα όλοι να βάλουμε πλάτη και να το παραδώσουμε όρθιο, λαμπερό και φιλόξενο στις επόμενες γενιές και στο παγκόσμιο τουριστικό ρεύμα. Γιατί εκεί έξω υπάρχουν εκατομμύρια πολίτες από όλο τον κόσμο που θα ήθελαν να το επισκευθούν και να το χαρούν. Δεν έχουμε κανένα δικαίωμα να τους το στερήσουμε!

– Σας ευχαριστώ. Εύχομαι καλό κουράγιο για τις δύσκολες ημέρες που έχουμε μπροστά μας.

Ανταποδίδω! Είναι εξαιρετικά δύσκολη για όλους μας αυτή η περίοδος σε οικονομικό και ψυχολογικό επίπεδο. Πολλά θα άλλαξουν μετά το τέλος αυτής της νέας κρίσης. Θα αλλάξουμε σίγουρα και εμείς ως άνθρωποι. Θα βάλουμε άλλες προτεραιότητες. Εύχομαι σε όλους να βγούμε όρθιοι να μαζέψουμε τα κομμάτια μας και να πάρουμε ξανά τις ζωές μας στα χέρια μας. Περιμένω και εγώ την στιγμή όπως και άλλοι είμαι βέβαιος που θα μαζευτούμε με φίλους και αγαπημένους γύρω από ένα τραπέζι, να μοιραστούμε ένα ωραίο πιάτο φαγητό αλλά και να γελάσουμε με την ψυχή μας. Τίποτα δεν μπορεί να υποκαταστήσει την ζεστασιά και την κοινωνικότητα του λαού μας. Μας θαυμάζω όλους εμάς που θυσιάσαμε τα πάντα και μείναμε μέσα. Δεν είναι καθόλου εύκολο. Αυτή την θυσία πρέπει να την σεβαστούν όλοι. Μόνο όλοι μαζί θα νικήσουμε.

 

Διαβάστε ακόμα: Η ανάλυση του Βασίλη Κουτσαβλή στο Andro για την απόσυρση του συζύγου της Ελισάβετ, Φιλίππου.

 

TAGS :
Πρίγκιπας Χάρι Τατόι