Μια από τις πιο εντυπωσιακές διαπιστώσεις του Thomas Piketty είναι ότι οι σημερινοί ζάπλουτοι μοιάζουν πολύ με τους ζάπλουτους των αρχών του 20 αιώνα.

Μια από τις πιο εντυπωσιακές διαπιστώσεις του Thomas Piketty (στη φωτογραφία) είναι ότι οι σημερινοί ζάπλουτοι μοιάζουν πολύ με τους ζάπλουτους των αρχών του 20 αιώνα.

Το βιβλίο του καθηγητή οικονομικών στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο των Παρισίων Thomas Piketty, με τίτλο «Capital in the Twenty-first century», έχει γίνει παγκόσμιο μπεστ-σέλερ. Ζούμε στην δεύτερη Belle-Epoque, σύμφωνα με τον συγγραφέα, σε μια ακόμα εποχή όπου το 1% των ανθρώπων κατέχει ένα απίστευτα μεγάλο ποσοστό του παγκόσμιου πλούτου. Πριν τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο το 1% κατήχε το 1/5 του πλούτου της Βρετανίας και των ΗΠΑ. Μέχρι το 1950 ο πλούτος τους μειώθηκε στο μισό. Αλλά από το 1980 και μετά, το 1% ξανάρχισε να ανεβαίνει και σήμερα βρίσκεται στο ίδιο σημείο που βρισκόταν πριν έναν αιώνα.

Ο Piketty είναι ένας από τους πρωτοπόρους στην ανάπτυξη στατιστικών μεθόδων ανάλυσης ιστορικών οικονομικών δεδομένων. Μια από τις πιο εντυπωσιακές διαπιστώσεις του είναι ότι οι σημερινοί ζάπλουτοι μοιάζουν πολύ με τους ζάπλουτους των αρχών του 20 αιώνα: το μεγαλύτερο ποσοστό του μεγάλου πλούτου ελέγχεται από οικογενειακές δυναστείες, και όχι από ταλαντούχους ανθρώπους που κέρδισαν πλούτο από τη δουλειά τους, ή από κάποια καινοτόμο πατέντα τους. Γιατί όμως υπάρχει τόση ανισότητα;

Διαβάστε ακόμα: «Γιατί προβλέπω ότι πολλοί θα χάσουν πολλά λεφτά μέσα στα επόμενα χρόνια στην Ευρώπη»

Από τότε που άρχισαν να εμφανίζονται οι «οικονομικές κρίσεις» –με πρώτη εκείνη του 1792 επί εποχής Alexander Hamilton στις ΗΠΑ– το κράτος ολοένα και περισσότερο έχει αναλάβει την υποστήριξη του τραπεζικού συστήματος. Ο εναγκαλισμός του κράτους και των τραπεζών επισημοποιήθηκε με τη δημιουργία Κεντρικών Τραπεζών, όπως το Fed και η ECB. Η τελευταία οικονομική κρίση του 2008 έδειξε τι σημαίνει αυτό: την κοινωνικοποίηση του τραπεζικού ρίσκου.

Τα κράτη έχουν δύο θεμελιώδη οικονομικά όπλα. Πρώτον μηχανές που τυπώνουν χρήμα (ή ρυθμίζουν επιτόκια, ή κάνουν «ποσοτική χαλάρωση», που όλα σημαίνουν ουσιαστικά το ίδιο), και δεύτερον την δυνατότητα να φορολογούν τους πολίτες τους. Αυτά τα δύο όπλα χρησιμοποιούνται σήμερα από τα κράτη για να προστατευτεί το τραπεζικό σύστημα. Διατηρώντας χαμηλά επιτόκια και δίνοντας εγγυήσεις ότι θα σώσουν τις τράπεζες με τα λεφτά των φορολογουμένων, τα κράτη ουσιαστικά έχουν μηδενίσει το ρίσκο των μεγάλων επενδυτών.

Γιατί όμως το κάνουν αυτό τα κράτη; Διότι έτσι όπως είναι δομημένη η παγκόσμια οικονομία, το τραπεζικό σύστημα αποτελεί τη ζωτική κινητήριο δύναμη. Έτσι και πάψει να λειτουργεί το τραπεζικό σύστημα, η παγκόσμια οικονομία θα καταρρεύσει. Κι αυτό θα καταστρέψει την οικονομική ζωή όλων των πολιτών, πλουσίων και φτωχών. Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα –ή έτσι τουλάχιστον φαίνεται.

Η φορολόγηση των πολύ πλουσίων που προτείνει ο Piketty, για μένα είναι σαν να προσπαθείς να σβήσεις μια φωτιά ρίχνοντας πάνω της βενζίνη.

Ωστόσο, αν κοιτάξουμε πιο προσεκτικά, θα δούμε ότι ο λόγος που η οικονομία είναι τόσο απόλυτα εξαρτημένη από το τραπεζικό σύστημα ονομάζεται «χρέος». Όταν κατέρρευσε η Lehman, η οικονομία πάγωσε, διότι όλοι χρωστούσαν σε όλους και κανείς δεν ήξερε αν θα έπαιρνε ποτέ πίσω τα λεφτά του. Η «τραπεζική πίστη» είναι αυτό ακριβώς που λένε οι όροι: πρέπει να σε πιστέψω ότι έχεις λεφτά να μου δώσεις όταν σου τα ζητήσω. Το κλειδί λοιπόν στον ανίερο εναγκαλισμό κρατών και τραπεζών ονομάζεται χρέος.

Δημιουργώντας τεράστια χρέη στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, αλλά και στα νοικοκυριά (βλέπε στεγαστικά δάνεια, καταναλωτικά δάνεια, κλπ.), η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται δεμένη σε ένα σύστημα όπου οι πλούσιοι γίνονται διαρκώς πλουσιότεροι, αφού μόνον εκείνοι έχουν τα χρηματικά ποσά που τους επιτρέπουν να πλουτίζουν μέσα από την παρούσα ανεπάρκεια (inefficiency) του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος. Βγάζουν λεφτά μέσα από τα λεφτά τους, χωρίς να χρειάζεται να επενδύσουν σε τίποτα παραγωγικό. Αυτό μάλιστα δείχνει και η ανάλυση του Piketty: το μεγαλύτερο ποσοστό των εισοδημάτων παγκοσμίως προέρχεται από υπεραξίες κεφάλαιου (το χρήμα που «παράγει» χρήμα) και όχι από επιχειρηματικά κέρδη (earnings).

Διαβάστε ακόμα: Πού πάει, πού μας πάει το Ίντερνετ;

Είμαι από εκείνους που πιστεύουν ότι μια σχετική οικονομική ανισότητα είναι απαραίτητη για να πηγαίνει μπροστά ο κόσμος. Πρέπει να υπάρχουν σημαντικά οικονομικά κίνητρα για τους εργατικούς και τους καινοτόμους. Ωστόσο, αυτό που συμβαίνει σήμερα δεν έχει καμία σχέση με μια σχετική ανισότητα που συνδέεται με την παραγωγικότητα. Σήμερα ζούμε σε έναν κόσμο απαράδεκτα άνισο, όπου ο μεγάλος πλούτος συγκεντρώνεται σε μη παραγωγικές διαδικασίες τραπεζικής, ή ορθότερα ειπείν χρηματο-οικονομικής, φύσεως.

thomas-piketty_capital-in-the-twenty-first-century

Η τεράστια οικονομική ανισότητα που αυτές οι διαδικασίες παράγουν δεν είναι μόνο ανήθικη και άδικη. Είναι και καταστροφική για τη σταθερότητα της οικονομίας. Καθώς το χρήμα συσσωρεύεται από τους πολύ πλούσιους, εκείνοι το αποθηκεύουν σε χρηματο-οικονομικά προϊόντα. Οι υπόλοιποι εμείς, με τα λίγα που απομένουν να μοιραστούμε μεταξύ μας, δεν έχουμε αρκετή αγοραστική ισχύ ώστε να δημιουργήσουμε ικανή ζήτηση για μια βιώσιμη ανάπτυξη της οικονομίας. Η ζήτηση που δημιουργείται είναι ως επί το πλείστον τεχνητή και εύθραυστη, αφού εξαρτάται από τον δανεισμό.

Με άλλα λόγια, έχουμε μπει σε ένα φαύλο κύκλο, όπου δανειζόμαστε από τους πλούσιους για να καταναλώσουμε, εκείνοι επενδύουν τα κέρδη από το δανεισμό σε σύνθετα χρηματο-οικονομικά προϊόντα χωρίς να λογαριάζουν το ρίσκο, έρχεται μια κρίση ως αποτέλεσμα του υπερβολικού δανεισμού κρατών και καταναλωτών, τα κράτη τότε φορολογούν τους πολίτες τους μέχρι και τους αγέννητους ακόμα ώστε να προτατεύσουν το τραπεζικό σύστημα, οι πλούσιοι γίνονται έτσι ακόμα πλουσιότεροι αφού ο πλούτος των επομένων γενεών μεταφέρεται σε εκείνους, και πάλι από την αρχή.

Ο Piketty προτείνει ως λύση για να σπάσει αυτός ο φαύλος κύκλος την φορολόγηση των πολύ πλουσίων. Για μένα αυτή η λύση είναι σαν να προσπαθείς να σβήσεις μια φωτιά ρίχνοντας πάνω της βενζίνη. Κατ΄αρχήν, είναι πρακτικά αδύνατον να βρεις αυτόν τον πλούτο και να τον φορολογήσεις, αφού σε έναν κόσμο απαρτιζόμενο από εθνικά κράτη οι πολύ πλούσιοι μπορούν να κρύψουν τα λεφτά τους σε φορολογικούς παραδείσους. Το να δημιουργήσεις ένα παγκόσμιο σύστημα φορολόγησης, όπως προτείνει ο Piketty, είναι ουτοπικό και πολιτικά αμφιλεγόμενο. Θεωρώ επίσης ότι, ακόμα κι αν συνέβαινε αυτό που προτείνει ο Piketty, οι πλούσιοι θα έβρισκαν να βάλουν τα λεφτά τους εκτός Γης –στη Σελήνη για παράδειγμα ή σε κάποια διαστημική τράπεζα εν τροχιά. Όμως περισσότερο σημαντικό από το πώς θα διαφυλάξουν τον πλούτο τους οι πολύ πλούσιοι είναι ότι η φορολόγηση αυτή καθεαυτή αποτελεί μια από τις δύο βασικές αιτίες του προβλήματος της ανισότητας.

Για να μη φορολογηθούν, οι πλούσιοι θα έβρισκαν να βάλουν τα λεφτά τους εκτός Γης –στη Σελήνη, για παράδειγμα, ή σε κάποια διαστημική τράπεζα εν τροχιά.

Φορολόγηση σημαίνει μεταφορά πλούτου. Σοσιαλιστές όπως ο Piketty πιστεύουν (ή θα ήθελαν να πιστεύουν) ότι αυτή η μεταφορά γίνεται από τους πλουσιότερους προς τους φτωχότερους. Όμως δεν είναι έτσι. Η μεταφορά πλούτου μέσω της φορολόγησης γίνεται από τη μεσαία τάξη προς τους πολύ πλούσιους. Κι αυτό διότι, πρώτον η μεσαία τάξη είναι πιο εύκολα φορολογήσιμη, και δεύτερον διότι –όπως έδειξα– τα κράτη χρησιμοποιούν τους φόρους για να στηρίξουν το τραπεζικό σύστημα, το οποίο υπηρετεί (όπως είναι δομημένο σήμερα) κυρίως τους πολύ πλούσιους. Οι δε φτωχοί γίνονται πάντα φτωχότεροι, αφού μια αναιμική οικονομία δεν δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας αρκετά γρήγορα ώστε να αρχίσουν κι εκείνοι να βγάζουν χρήματα.

Αν θέλουμε να έχουμε έναν πιο δίκαιο κόσμο, με βιώσιμη ανάπτυξη και μεγαλύτερη ισότητα στα εισοδήματα, τότε πρέπει να διορθώσουμε τις δύο βασικές αιτίες ανισότητας: την ικανότητα των κρατών να φορολογούν και να δημιουργούν ελλείματα και χρέη, καθώς και το κρατικό μονοπώλιο έκδοσης χρήματος (βλ. Κεντρικές Τράπεζες).

 

//Ο Γιώργος Ζαρκαδάκης ζει στο Λονδίνο και είναι διευθυντής της Feline Quanta Communications.

Διαβάστε ακόμα: «Πήγαινε κι εσύ στη Silicon Valley –τώρα!»

 

 

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top