Ο μετανάστης μέσα μας

Migrant Mother, φωτογραφημένη από τη Dorothea Lange το 1936.

Αυτή η φωτογραφία, δεξιά, είναι πολύ ιστορική. Απεικονίζει τις δυσκολίες του μετανάστη και τραβήχτηκε την εποχή του Great Depression. Δείχνει την Florence Thompson, πίσω στο 1930, με κάποια από τα παιδιά της και είναι αναρτημένη στην είσοδο της βιβλιοθήκης του Κογκρέσου των ΗΠΑ. Έχει τίτλο «Migrant Mother» και τo κείμενο γράφει «Florence Thompson. Εξαθλιωμένη εργάτρια μπιζελιών. Μητέρα επτά παιδιών. Ηλικία 32 ετών. Nipomo, California». Ένα είδος αναγνώρισης σε μια χώρα με μόλις 250 έτη ιστορίας, ξέροντας ότι φτιάχτηκε από την ένωση εκατοντάδων εθνών και μεταναστών που κατέφθασαν εκεί απελπισμένοι και διψασμένοι.

Το 1960 η Ελλάδα είχε το μεγαλύτερο κύμα μετανάστευσης. Αναζητώντας ένα καλύτερο μέλλον οι νέοι άνθρωποι έφευγαν και μάλλον εκεί που πήγαιναν έφτιαχναν μια καλύτερη ζωή. Γέμισαν Έλληνες η Αυστραλία, η Γερμανία, η Αμερική, η Νότιος και Κεντρική Αφρική. Έκτοτε, ως δια μαγείας, έσβησε η λέξη «μετανάστης» από τη γλώσσα μας. Έμοιαζε πλέον μια λέξη-ταμπού, που δήλωνε μια παλιά, ατιμωτική ιστορία. Και αρχίσαμε να ανεβαίνουμε (;) επίπεδο: καλύτερες συνοικίες, περισσότερα έσοδα, σπίτια, αυτοκίνητα… Οι «δικοί» μας μετανάστες έρχονταν το καλοκαίρι με αγνό χαμόγελο, για να τους φιλέψουμε και να τσιμπήσουμε κανά δολάριο, όπως στον παλιό ελληνικό κινηματογράφο.

Πέρασαν 50 χρόνια για να εμφανιστεί ξανά η λέξη-εφιάλτης. Το πρώτο «σοκ» το είχαμε με τους οικονομικούς μετανάστες από τα Βαλκάνια, αλλά γρήγορα «μπήκαν στη δούλεψή μας» κι έτσι ηρεμήσαμε… To δεύτερο σοκ ήρθε όταν γέμισαν οι δρόμοι σκουρόχρωμους –με τον άναρχο τρόπο που έγινε– και νιώσαμε κίνδυνο! Τότε, άρχισε να ανοίγει η κουρτίνα, που έδειχνε τα παγκόσμια κύματα μετανάστευσης. Να ανησυχούμε; Έτσι κι έτσι, «λεφτά υπήρχαν». Το τρίτο σοκ ήταν όταν αρχίσαμε εμείς τη μετανάστευση εξαιτίας της κρίσης και των συνεπειών της. Απροετοίμαστοι και λίγο υπερόπτες για τη φυλή, την πατρίδα, την οικογένεια και τα λοιπά κλισέ-δικαιολογίες. Άρχισαν να φεύγουν οι πιο «μάχιμοι», ας πούμε οι πιο δυναμικοί (μάλλον οι πιο άφοβοι) και σε δεύτερο χρόνο, πολύ κοντινό, όσοι έπρεπε να επιβιώσουν… και μαζί η οικογένειά τους. Ντουμπάι, Νιγηρία, Καναδάς, Αγγλία, ο γιατρός στις ΗΠΑ, στο Βέλγιο μικρές ομάδες απλώνονταν. Εμείς ψελλίζαμε αμήχανοι «brain drain», αυτοί όμως άλλαζαν ζωή, δουλειά, ειδικότητα και άρχισαν να προχωρούν.

Οι «διαδρομές» των μεταναστών από ξηράς και θαλάσσης στην Ευρώπη, σύμφωνα με το CNN.

Στον περίγυρό μου μέτρησα 43 φίλους που έγιναν μετανάστες, για να βρουν δουλειά. Οι 15 από αυτούς πήραν τις οικογένειές τους μαζί, πρώτο δείγμα ότι δεν θα γυρίσουν πίσω. Είναι πολύ πιθανό στα επόμενα 20 χρόνια να έχουμε μεγάλα κύματα εργασιακής μετανάστευσης. Θα πηγαίνουμε εκεί που έχει δουλειά; Θα ακολουθούμε την τάδε αγορά και τα εργοστάσιά της; Στα χρόνια αυτά επίσης, είναι πιθανό (θα γίνει πάγια πρακτική;), να αγοράζεται ο χρόνος του κάθε ειδικού για κατ’ αποκοπή έργα ή για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Έξι μήνες στο Μαρόκο ή τρεις μήνες στην Ολλανδία για τη δουλειά τάδε; Ιδού ένα ακόμη από τα θέματα που δεν συζητάμε και δεν ετοιμαζόμαστε για αυτά. Γιατί το να φύγεις θέλει προετοιμασία: επιμόρφωση, δίκτυα στήριξης και γνώση. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, οι μετανάστες είναι που δημιουργούν νέες επιχειρήσεις και συνεργασίες. Ο Economist τους ονομάζει «The jobs machine»!

Στα επόμενα 20 χρόνια, επίσης, είναι πιθανό να αγοράζεται ο χρόνος του κάθε ειδικού για κατ’ αποκοπή έργα ή για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Έξι μήνες στο Μαρόκο ή τρεις μήνες στην Ολλανδία για τη δουλειά τάδε;

Και ποιος θα φεύγει, για να έχουμε καλό ρώτημα; Οι εξωστρεφείς, οι νεότεροι, οι εξειδικευμένοι, οι τρελοί, οι απογοητευμένοι από τη χώρα, οι συνεργάτες ενός ισχυρού δικτύου; Αν είναι έτσι, τότε ποιος θα μένει πίσω; Τι σημαίνει αυτό για το δημογραφικό πρόβλημα της χώρας; Μήπως μπορούμε να αξιοποιήσουμε την οικονομία του internet, για να μειώσουμε τον κίνδυνο; Τι επιφέρουν όλα αυτά στο οικονομικό και κοινωνικό μας μέλλον; Απαντήσεις, δυστυχώς, δεν θα πάρουμε σε αυτή τη ζωή, ούτε από τους «πωλητές ελπίδας» που ακούμε καθημερινά.

Ας αρχίσουμε να βγάζουμε έξω τον μετανάστη που έχουμε μέσα μας. Να τον προπονούμε, να τον κρατάμε ζεστό, κοιτάζοντας ευκαιρίες στον κόσμο… Να είμαστε έτοιμοι για ένα διεθνές παιχνίδι γνώσης και εργασίας, που «κοστίζει» ποικιλότροπα και θέλει ιδιαίτερες αντοχές και ισχυρές, άκαμπτες, προσωπικότητες. Δυστυχώς, μόνο στα εντός μας παραμύθια είμαστε «εκλεκτός λαός». Παντού αλλού είμαστε υποψήφιοι εργάτες της γνώσης, εργάτες του εμπορίου, όπως όλοι οι άλλοι λαοί –κι αυτό μόνο αν το θέλουμε πραγματικά!

O Τάσος Παγκάκης είναι στέλεχος επιχειρήσεων από το 1988.

TAGS :
brain drain μετανάστες μετανάστης

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook