«Επιστροφή στο Δημόσιο Χώρο»: είμαστε έτοιμοι να συνυπάρξουμε ξανά;

Οι «Διάλογοι» υπό την αιγίδα του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος έθεσαν καίρια το ζήτημα της παρουσίας των πολιτών στο δημόσιο χώρο.

Το βράδυ της Τετάρτης διεξήχθη ο τεσσαρακοστός τέταρτος «Διάλογος» από το ίδρυμα Σταύρου Νιάρχου στο Πάρκο Τρίτση στο Ίλιον. Το θέμα της εκδήλωσης ήταν «Επιστροφή στο Δημόσιο Χώρο».

Προσωπικά, είχα να επισκεφτώ πολλά χρόνια το συγκεκριμένο πάρκο και δε θυμόμουν τη μεγάλη του έκταση. Το ανοιχτό θέατρο βρισκόταν στην άλλη άκρη του πάρκου σε σχέση με το σημείο που πάρκαρα, έτσι είχα την ευκαιρία παρατηρήσω τις αμέτρητες εστίες άθλησης, ψυχαγωγίας και χαλάρωσης που είχαν σχηματίσει διάφοροι κάτοικοι των γύρω περιοχών.

Διαπίστωσα μεμιάς τη σημασία που έχει η ύπαρξη ενός χώρου πρασίνου με δυνατότητες αξιοποίησης από τους πολίτες. Ένα μεγάλο πάρκο είναι διέξοδος διαφυγής από τις μικροσκοπικές πλατείες και τις θεόρατες πολυκατοικίες που τις περιβάλλουν.

Υπεύθυνη για το συντονισμό των Διαλόγων είναι η Άννα-Κύνθια Μπουσδούκου.

Υπεύθυνη για το συντονισμό των Διαλόγων είναι η Άννα-Κύνθια Μπουσδούκου και καλεσμένοι της ήταν η κ. Έρση Φιλιπποπούλου, αρχιτέκτων και νομικός, ο κ. Άρης Καλαντίδης, καθηγητής Αστικής Διαχείρισης στο Manchester Metropolitan University και ο κ. Κίμων Χατζημπίρος, Ομότιμος Καθηγητής Οικολογίας και Περιβαλλοντικής Πολιτικής, ΕΜΠ.

Η κυρία Φιλιπποπούλου έθεσε το ζήτημα της συμπεριφοράς και της έκφρασης στο δημόσιο χώρο, στοιχεία που υποδηλώνουν τη συλλογική συνείδηση γύρω από αυτόν. Παρατήρησε πως στην Ελλάδα, ως επί το πλείστον, εμπιστευόμαστε μόνο την οικογένεια και τους φίλους μας και παραμένουμε καχύποπτοι με τους υπόλοιπους.

Αυτό, είπε, εξηγεί εν μέρει γιατί δε σεβόμαστε το δημόσιο χώρο, την ίδια ώρα που φροντίζουμε ο ιδιωτικός μας χώρος να είναι πάντοτε καθαρός και προσεγμένος, αφού αυτή είναι μια αντίφαση που σχετίζεται με το πως αντιλαμβανόμαστε τον δημόσιο εαυτό μας.

Στη συνέχεια, πήρε το λόγο ο κ. Καλαντίδης, ο οποίος σχολίασε την περίπτωση του λόφου Στρέφη και τις επικείμενες αλλαγές που ανακοίνωσε ο δήμος Αθηναίων σε συνεργασία με κάποιο αρχιτεκτονικό γραφείο. Έθεσε το θέμα της συμμετοχικότητας και επεσήμανε πως κανείς δεν άνοιξε διάλογο με τους χρήστες που χρησιμοποιούν το δημόσιο χώρο, κάτι που μπορεί να προκαλέσει αποκλεισμό σε αρκετούς.

Μάλιστα, είπε πως και ο ίδιος επισκέπτεται συχνά την περιοχή, θεωρεί τον εαυτό του χρήστη του δημόσιου αυτού χώρου και τόνισε πως δε θέλει απαραίτητα να συναποφασίσει, αρκεί να τον ακούσουν εκείνον και τους υπόλοιπους κατοίκους της περιοχής ως προς το πως προτίθενται και οι ίδιοι να τον χρησιμοποιούν.

Η κυρία Μπουσδούκου αναρωτήθηκε αν μπορεί η διαβούλευση αυτή να χτίσει την κοινωνική εμπιστοσύνη και να ενισχύσει τη συμμετοχή των πολιτών. Η κυρία Φιλιπποπούλου τότε παρατήρησε σωστά πως στον δημόσιο χώρο συχνά συγκρούονται συμφέροντα και συχνά ο διάλογος δεν καταλήγει κάπου. Είναι δεδομένο πως ο διάλογος χρειάζεται παιδεία.

Ο λόγος, έπειτα, δόθηκε στον κύριο Χατζημπίρο, ο οποίος έφερε την πανδημία του covid-19 ως παράδειγμα του πώς καταστρέφεται ο δημόσιος χώρος και δημιουργούνται αποκλεισμοί, υπογραμμίζοντας πως πρόκειται για ευθύνη των μεταδοτών.

Ο Άρης Καλαντίδης, καθηγητής Αστικής Διαχείρισης στο Manchester Metropolitan University.

Έθεσε την πολιτική έννοια του προβλήματος επιλέγοντας μια γλωσσολογική προσέγγιση. Έμαθα έτσι ότι η πόλις αναφέρεται στον δημόσιο αστικό χώρο, είναι ο χώρος της ζωής. Ο πολίτης είναι αυτός που ζει στην πόλη και είναι υποχρεωμένος να συμβιώνει με τον άλλον. Ο πολιτισμός δεν είναι άλλο από τον τρόπο με τον οποίο ζούμε στην πόλη και η πολιτική είναι μια μέθοδος για να κάνουμε την πόλη ανοιχτή, ελκυστική και δημιουργική και να παρακινούμε τους πολίτες να φτιάξουν κάτι ωραίο, λειτουργικό και ευχάριστο.

Είπε ακόμα ότι η οικογένεια κι οι φίλοι δεν είναι αστικός χώρος, ο δημόσιος αστικός χώρος περιλαμβάνει το άγνωστο. Παλιότερα, οι πράξεις των πολιτών επηρέαζαν μόνο τους συμπολίτες τους. Σήμερα, η πόλη είναι ο πλανήτης, διότι ότι και να κάνουμε αντανακλά στον πλανήτη. Το πως θα φερθούμε δεν αφορά πια μόνο όσους κυκλοφορούν γύρω μας.

Αργότερα, ο κ. Καλαντίδης έπιασε το νήμα από εκεί που το άφησε νωρίτερα σχολιάζοντας περαιτέρω την έννοια της συμμετοχικότητας και της σχέσης της δημοκρατίας με το δημόσιο χώρο. Αναφέρθηκε σε αυτοοργανούμενες, ακτιβιστικές δράσεις οι οποίες διέπονται από καλή πρόθεση αλλά πολλές φορές δημιουργούν άλλου τύπου αποκλεισμούς.

Ο Κίμων Χατζημπίρος, Ομότιμος Καθηγητής Οικολογίας και Περιβαλλοντικής Πολιτικής, ΕΜΠ.

Το ότι είναι δημόσιος χώρος δε σημαίνει ότι όλοι νιώθουν άνετα με το τι συμβαίνει, κι αυτό είναι ζήτημα προσβασιμότητας. Αναφέρθηκε σε άρρητους κανόνες οι οποίοι δηλώνουν έμμεσα σε κάποια μέλη ότι δεν είναι ευπρόσδεκτα σε κάποιο δημόσιο χώρο. Αναφέρθηκε στην περίπτωση του Green park στη Μαυρομματαίων, όπου έγιναν πολιτιστικές εκδηλώσεις από μια αυτοργανωμένη ομάδα που ήθελε να ανοίξει προς τη γειτονιά, αλλά με τον τρόπο τους ουσιαστικά απέκλεισαν οικογένειες και παιδιά από τον χώρο αυτό.

Αναφέρθηκαν δυο διεθνή παραδείγματα. Στη Μπογκοτά της Κολομβίας φτιάχτηκαν δημόσιες βιβλιοθήκες στις πιο φτωχές γειτονιές της πόλης. Λειτουργούσε διαθέτοντας πολιτιστικούς χώρους που οι οικογένειες μπορούσαν να νοικιάσουν, πχ. για να δουν ταινίες αφού δεν είχαν τη δυνατότητα από το σπίτι τους, ή για να κάνουν τα παιδιά τα μαθήματά τους. Αυτό ουσιαστικά δημιουργούσε ένα χαμηλό «κατώφλι», ώστε νέα διαμορφωθεί μια πιο ουσιαστική σχέση με τους δημόσιους χώρους.

Η Έρση Φιλιπποπούλου, αρχιτέκτων και νομικός.

Το άλλο παράδειγμα έρχεται από το Ελσίνκι της Φινλανδίας, εκεί όπου πρόσφατα χτίστηκε η βιβλιοθήκη της πόλης. Από τα 17.000 τ.μ., μόνο το ένα τρίτο αυτών σχετίζεται με το βιβλίο. Οι υπόλοιποι χώροι δίνονται στο κοινό ως makers spaces, ή χώροι εκδηλώσεων. Καθένας μπορεί να βρει από laser cutter μέχρι ραπτομηχανές για να δημιουργήσει κάτι από την αρχή, στούντιο για να συνθέσει μουσική, και άλλα πολλά.

Οι δημόσιες βιβλιοθήκες είναι συχνά παραδείγματα ορθής χρήσης του δημόσιου χώρου, ωστόσο ενίοτε έχουν θέματα προσβασιμότητας. Η προσβασιμότητα οφείλει να διαχωριστεί σε υλική και άυλη. Η υλική προσβασιμότητα είναι εκείνη που έχει απασχολήσει τους αρχιτέκτονες και τους πολεοδόμους περισσότερο ως τώρα και αφορά τα σκαλοπάτια, τις ράμπες, την ύπαρξη ηχητικών αποσπασμάτων για όσους δεν έχουν δυνατότητα να δουν, κ.α.

Η άυλη προσβασιμότητα έχει να κάνει κυρίως με τους άρρητους κανόνες. Το πρώτο που μας ενδιαφέρει αναφορικά με την προσβασιμότητα είναι η ασφάλεια των χώρων. Να μην εξαρτάται από το φύλο ή το χρώμα δέρματος κάποιου η ισότιμη πρόσβαση σε ένα δημόσιο χώρο. Πρέπει αυτοί οι αποκλεισμοί να γίνουν εμφανείς και να αναγνωριστούν από τους πολιτικούς και τους πολεοδόμους, ώστε να μπορούν να τα αντιμετωπίσουν.

Πώς επιστρέφουμε στους δημόσιους χώρους έπειτα από τόσους μήνες απομόνωσης;

Τέλος, για τους χώρους πολιτιστικής κληρονομιάς πήρε το λόγο η κ. Φιλιπποπούλου που είχε διατελέσει διευθύντρια Μελετών Μουσείων στο υπουργείο Πολιτισμού και υπεύθυνη για το νέο Μουσείο της Ακρόπολης επί 18 χρόνια. Είπε πως συμβαίνει το εξής παράδοξο: Ενώ ως Έλληνες είμαστε ιδιαίτερα περήφανοι για τον πολιτισμό που φέρουμε, είμαστε τελευταίοι στην ΕΕ σε επίσκεψη μουσείων, αρχαιολογικών χώρων, μνημείων, βιβλιοθηκών. Επίσης, έχουμε χαμηλή συμμετοχή στο να στην καλλιτεχνική δημιουργία.

Τα παραπάνω δείχνουν ότι ως πολίτες σεβόμαστε τον πολιτισμό, αναγνωρίζοντας την σπουδαιότητα του, αλλά δε μπορούμε να τον προσεγγίσουμε, διότι νιώθουμε ότι δεν ανήκουμε εκεί και δεν είμαστε ευπρόσδεκτοι να ανταγωνιστούμε τα παρελθοντικά πολιτιστικά επιτεύγματα.

Συνολικά, ήταν μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση από ανθρώπους που όχι μόνο γνωρίζουν το θέμα, αλλά φαίνεται να «καίγονται» για αυτό. Μακάρι να υπήρχαν πιο ενεργές ομάδες πολιτών που «καίγονταν» αντίστοιχα για την επιστροφή σε αυτό που δικαιωματικά μας ανήκει, στον ελεύθερο, προσβάσιμο και ασφαλή δημόσιο χώρο.

Διαβάστε ακόμα: AQUA Carpatica – στηρίζει το έργο του Αρκτούρου στη λειτουργία της Ομάδας Άμεσης Επέμβασης.

TAGS :
Γίνε η αλλαγή δράση προσβασιμότητα

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook