Μια μητέρα με το παιδί της στην αυλή του σπιτιού τους, που λειτουργεί και ως αυτοσχέδιο οδοντιατρείο. Καθώς η πλειοψηφία των κατοίκων αδυνατεί να επισκεφθεί επίσημες δομές υγείας, τα ημιπαράνομα οδοντιατρεία είναι μια από τις ελάχιστες εναλλακτικές τους.

Η Παρασκευή της 8ης Νοεμβρίου 2013 είναι μια μέρα που δεν θα ξεχάσουν ποτέ εκατομμύρια άνθρωποι στις Φιλιππίνες. Ο τυφώνας Haiyan –ή Yolanda, όπως τον λένε οι ντόπιοι–, ένας από τους μεγαλύτερους των τελευταίων εκατό ετών, χτύπησε τη χώρα, αφήνοντας πίσω του ανείπωτη καταστροφή. Το παραλιακό Τακλομπάν ήταν η πόλη που δέχτηκε το μεγαλύτερο πλήγμα. Όταν τα γιγαντιαία κύματα –που έφταναν μέχρι τα 8 μέτρα– υποχώρησαν, το 90 % της πόλης είχε ισοπεδωθεί.

Μικρά παιδιά στους δρόμους της πόλης μαζεύουν καπάκια αναψυκτικών και κομμάτια από σίδερο, τα οποία θα πουλήσουν προσπαθώντας να εξασφαλίσουν το καθημερινό τους φαγητό.

Πριν τον τυφώνα Haiyan η πόλη του Τακλομπάν, παρόλο που οι επίσημες στατιστικές την κατέτασσαν στις ταχύτερα αναπτυσσόμενες πόλεις της χώρας, παρέμενε, μαζί με την ευρύτερη περιοχή του Λέτε (Leyte), δεύτερη σε επίπεδο εθνικής φτώχειας. Μετά τον τυφώνα, το Τακλομπάν ισοπεδώθηκε. Στη θέση των κτηρίων και των καταστημάτων υπήρχαν μόνο συντρίμμια και πτώματα. Πάνω από ένα εκατομμύριο σπίτια καταστράφηκαν, οι εκτοπισμένοι έφτασαν τα 4 εκατομμύρια. Περισσότεροι από 6.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, ενώ οι αγνοούμενοι, πέντε μήνες μετά την καταστροφή, υπολογίζονται στους 1.000. Ακόμα και σήμερα στα περίχωρα του Τακλομπάν και στο δρόμο προς το αεροδρόμιο, 15.000 άνθρωποι εξακολουθούν να μένουν στις πλαστικές σκηνές που έχει μοιράσει η Ύπατη Αρμοστεία τους ΟΗΕ για τους πρόσφυγες. Χωρίς νερό και ηλεκτρικό, με τις σκηνές να πλημμυρίζουν σε κάθε βροχή, παιδιά και ηλικιωμένοι είναι εκτεθειμένοι σε ασθένειες, ενώ η ανεργία στους «ανθρώπους των σκηνών», όπως τους αποκαλούν οι ντόπιοι, αγγίζει σχεδόν το 100%.

Οι εκκλησίες του Τακλομπάν ήταν από τα πρώτα κτήρια που επιδιορθώθηκαν, καθώς ο ρωμαιοκαθολικισμός –σε ποσοστό 80% στις Φιλιππίνες– παίζει κεντρικό ρόλο στη καθημερινή ζωή.

Έφτασα στο Τακλομπάν από το Όρμοκ–τις δυο πόλεις χωρίζει μια απόσταση περίπου 100 χιλιομέτρων. Τις επόμενες μέρες του τυφώνα οι ανθρωπιστικές οργανώσεις και τα διεθνή πρακτορεία είχαν κατακλύσει το Όρμοκ, το οποίο, αν και είχε επίσης πληγεί από την καταστροφή, διατηρούσε ακόμα κάποια στοιχεία κανονικής ζωής. Σήμερα η ζωή στο Όρμοκ μοιάζει σχεδόν φυσιολογική. Τα σημάδια του τυφώνα είναι εμφανή κυρίως στα δημόσια κτήρια, που στέκουν μισογκρεμισμένα στην είσοδο του λιμανιού.

Η διαδρομή από το Όρμοκ στο Τακλομπάν διαρκεί περίπου δυο ώρες. Πράσινες κοιλάδες και απέραντες φυτείες με κοκοφοίνικες, ψάθινες καλύβες και χαμογελαστοί άνθρωποι σε αποζημιώνουν για την κουραστική ορεινή διαδρομή. Στο βάθος τα γαλαζοπράσινα νερά του Ειρηνικού λαμπυρίζουν στον καυτό ήλιο –δύσκολα μπορείς να φανταστείς ότι μόλις πριν από πέντε μήνες τα τεράστια κύματα της τόσο ήρεμης σήμερα θάλασσας έπνιξαν χιλιάδες ανθρώπους.

Κοριτσάκια παίζουν στο συντριβάνι του κατεστραμμένου σχολείου τους. O τυφώνας άφησε πίσω του τουλάχιστον εκατό ορφανά παιδιά, ενώ εκατοντάδες άλλα έχασαν τουλάχιστον έναν από τους γονείς τους, κάτι που τα καθιστά ευάλωτα σε περιπτώσεις trafficking και απαγωγών.

Όσο πλησιάζω στο Τακλομπάν οι καταστροφές γίνονται όλο και πιο αισθητές. Εκατοντάδες κοκοφοίνικες –η κύρια οικονομική δραστηριότητα της περιοχής και για ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού η μοναδική πηγή εισοδήματος– κείτονται κατάχαμα, σπασμένοι από τους ιλιγγιώδεις ανέμους. Ο τυφώνας κατέστρεψε 33 εκατομμύρια κοκοφοίνικες, στερώντας από το μοναδικό τους εισόδημα πάνω από τρία εκατομμύρια ανθρώπους. Η οικονομική καταστροφή είναι τεράστια και οι αγρότες –οι οποίοι ήδη πριν από τον τυφώνα ζούσαν με λιγότερο από ένα δολάριο την ημέρα– έχουν πλέον εξαθλιωθεί.

Νεαρό κορίτσι πουλάει ψιλικά είδη, με φόντο στον τοίχο την έκκληση (στα αγγλικά) «Χρειαζόμαστε βοήθεια».

Ο τυφώνας όμως δεν έπληξε μόνο τις φυτείες κοκοφοίνικα. Στο λιμάνι του Τακλομπάν οι ψαρόβαρκες παραμένουν στις ακτές εγκαταλειμμένες. Η αλιεία, μια ακόμα βασική πηγή εισοδήματος για τους ντόπιους, η οποία είχε παρουσιάσει αύξηση του ετήσιου τζίρου της κατά 63% πριν από τον τυφώνα, υπέστη επίσης μεγάλο πλήγμα. Οι ιχθυοκαλλιέργειες καταστράφηκαν και οι ψαράδες έχασαν τις βάρκες και τα υλικά τους. Τώρα όλοι αυτοί οι άνθρωποι είναι άνεργοι, εξαρτώμενοι από την ανθρωπιστική βοήθεια για να επιβιώσουν.

Δυο μικρά αγόρια χαιρετάνε μέσα από ένα «pedicamb». Τα «pedicamb», αποτελούμενα από ένα μοτοποδήλατο και μια θέση για τον επιβάτη, λειτουργούν ως ταξί. Μετά τον τυφώνα ο αριθμός τους έχει διπλασιαστεί, καθώς συνιστούν μια εναλλακτική λύση εργασίας για τους άνεργους άντρες.

Τις πρώτες μέρες μετά τον τυφώνα Haiyan  συμμορίες εξαθλιωμένων λεηλατούσαν ό,τι είχε απομείνει όρθιο. Για την προστασία τους οι περισσότεροι κάτοικοι κατέφυγαν στην οπλοχρησία και στην πόλη σήμερα σχεδόν όλοι οπλοφορούν. Αν και η εγκληματικότητα είναι ελεγχόμενη, τη νύχτα οι περισσότεροι δρόμοι παραμένουν σκοτεινοί και οι ληστείες δεν είναι σπάνιο φαινόμενο. Η ανεργία πλήττει πάνω από τα δύο τρίτα του πληθυσμού. Ένα πρώτο μέτρο ήταν να δοθούν δουλειές σε κατοίκους σε επιδοτούμενα προγράμματα καθαρισμού της πόλης. Όμως τα προγράμματα έφτασαν πλέον στο τέλος τους και η οριστική λύση φαντάζει ακόμα πολύ μακριά.

Σήμερα το Τακλομπάν έχει σχεδόν καθαριστεί από τα συντρίμμια. Μικρά αυτοσχέδια μαγαζιά ανοίγουν, η κίνηση στους δρόμους επανέρχεται και κάποια καφέ και εστιατόρια έχουν αρχίσει να λειτουργούν. Η βασική όμως πελατεία όλων είναι το προσωπικό των δεκάδων ανθρωπιστικών οργανώσεων που βρίσκονται στην περιοχή.

Παιδιά χαιρετάνε το φακό έξω από τα πρόχειρα μικρομάγαζα που έχουν ανοίξει παντού, σε μια προσπάθεια των κατοίκων να εξασφαλίσουν ένα κάποιο εισόδημα.

Η κυβέρνηση έχει υποσχεθεί να εγκαταστήσει περίπου τέσσερα εκατομμύρια ανθρώπους σε ασφαλείς περιοχές. Όμως η γη στις Φιλιππίνες δεν ανήκει στο κράτος, αλλά σε ιδιώτες. Η κυβέρνηση θα πρέπει να αγοράσει τη γη και να εξασφαλίσει δουλειά σε όλους τους εποίκους ώστε να παραμείνουν στις ασφαλείς ζώνες. Το κόστος παραμένει απαγορευτικό και οι δουλειές δυσεύρετες. Με τις δεδομένες οικονομικές συνθήκες η μετοίκηση των κατοίκων σε ασφαλείς ζώνες μπορεί να φαίνεται ελκυστική στα σχέδια των ντόπιων πολιτικών, η πρακτική της εφαρμογή όμως μένει ακόμα να βρεθεί…

Επιγραφές με συνθήματα όπως «Αγαπώ το Τακλομπάν» κοσμούν σχεδόν κάθε δρόμο της πόλης. Οι κάτοικοι προσπαθούν με αυτόν τον τρόπο να δηλώσουν ότι θα παραμείνουν ενωμένοι ακόμα και σε αυτή τη μεγάλη καταστροφή.

Μπορεί η ζωή στις Φιλιππίνες να επανέρχεται σιγά σιγά, όσο όμως οι βιομηχανικές χώρες συνεχίζουν να αγνοούν τα σημάδια της κλιματικής αλλαγής, η επόμενη μεγάλη καταστροφή είναι απλώς θέμα χρόνου. Και, όπως συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις, εκείνοι που θα πληρώσουν το μεγαλύτερο τίμημα θα είναι αυτοί που δεν φταίνε…

Η Φραγκίσκα Μεγαλούδη είναι δημοσιογράφος και εξωτερική συνεργάτις των Ηνωμένων Εθνών. Τους τελευταίους δύο μήνες βρίσκεται στις Φιλιππίνες.

Διαβάστε ακόμα: «Δεν είναι τίποτα να πεθαίνεις, αλλά είναι τρομακτικό να μη ζεις»

Ο τυφώνας σάρωσε τη θάλασσα και, κυριολεκτικά, έβγαλε τα μέσα έξω. Photo Credit: simcsea/flickr

Τα περίχωρα της πόλης, λόγω της γειτνίασης με τη θάλασσα, δέχτηκαν τον μεγαλύτερο όγκο των κυμάτων όταν χτύπησε ο τυφώνας. Η περιοχή ισοπεδώθηκε και τα σπίτια –φτιαγμένα κυρίως από ψάθα και τσίγκινες οροφές– εξαφανίστηκαν κάτω από τα ορμητικά νερά. Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ μοίρασε σκηνές και έστησε στρατόπεδα εκτοπισμένων στο δρόμο γύρω από το αεροδρόμιο της πόλης. Σήμερα 15.000 άνθρωποι παραμένουν στις σκηνές, καθώς ακόμα δεν έχει βρεθεί οριστική λύση για την εγκατάστασή τους.

Νεαρή μητέρα με το μωρό της στην είσοδο του σπιτιού τους.

Κατεστραμμένες ψαρόβαρκες στις ακτές της πόλης σκεπασμένες με τις πλαστικές τέντες της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ. Το μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματος των κατοίκων προερχόταν από την αλιεία και τις φυτείες κοκοφοίνικα. Σήμερα και οι δυο αυτές δραστηριότητες έχουν σταματήσει, βυθίζοντας τους κατοίκους σε ακόμα μεγαλύτερη ανέχεια. Περισσότερα από 33 εκατομμύρια κοκοφοίνικες καταστράφηκαν από τον τυφώνα, ενώ οι ιχθυοκαλλιέργειες έχουν πλέον χαθεί.

Κορμοί δένδρων επιπλέουν στα παράλια του Τακλομπάν. Τα γιγαντιαία κύματα, ύψους 4 έως 8 μέτρων, εξαφάνισαν μέσα σε μια μέρα την πόλη, αφήνοντας πίσω τους χαλάσματα και εκατοντάδες πτώματα ανάμεσα στα ισοπεδωμένα σπίτια.

Ένα εστιατόριο/καφέ ανακαινίστηκε στο κέντρο του Τακλομπάν. Αν και στην πόλη έχουν αρχίσει να λειτουργούν καφέ και εστιατόρια η βασική πελατεία τους είναι το προσωπικό των ανθρωπιστικών οργανώσεων.

Μια επιγραφή σε ερειπωμένο κτήριο θυμίζει την καταστροφή που υπέστη η περιοχή από τον τυφώνα Haiyan.

Ανήλικοι μικροπωλητές έχουν στήσει το πρόχειρο μαγαζάκι τους με ψιλικά είδη στην άκρη του δρόμου.

Μια γυναίκα πλένει επί πληρωμή ρούχα ανάμεσα σε ισοπεδωμένα σπίτια. Οι κάτοικοι ψάχνουν να βρουν εναλλακτικούς τρόπους επιβίωσης, καθώς η ανεργία στο Τακλομπάν αγγίζει σχεδόν τα 2/3 του πληθυσμού.

«Ενοικιάζεται δωμάτιο». Οι κάτοικοι προσπαθούν να επιστρέψουν σε κάποια κανονικότητα ζωής, ακόμα και αν τα κτήρια που τους στέγαζαν δεν έχουν επιδιορθωθεί ακόμα.

Δύο μικρά αδέρφια σκαρφαλώνουν στα κάγκελα της τοπικής εκκλησίας. Η Ρωμαιοκαθολική εκκλησία παραμένει ο πιο ισχυρός θεσμός στις Φιλιππίνες.

Η κεντρική ψαραγορά του Τακλομπάν κάποτε έσφυζε από ζωή. Σήμερα μόνο οι εξωτερικοί τοίχοι έχουν παραμείνει όρθιοι.

Η Φραγκίσκα Μεγαλούδη μια βροχερή μέρα στο Τακλομπάν.