File photo dated 26/05/53 of the first conquerors of Everest, Edmund Hillary (left) and Sherpa Tenzing Norgay (right), with expedition leader Colonel John Hunt (centre) in Katmandu, Nepal, after descending from the peak.. Picture date: Monday May 20, 2013. It is the 60th anniversary since the highest mountain in the world was climbed, it was considered one of the greatest highlights of human endeavour. See PA story ADVENTURE Everest. Photo credit should read: PA Wire

    26 Μαϊου 1953. Ο Έντμουντ Χίλαρι (αριστερά), ο σέρπα Τένζινγκ Νοργκέι (δεξιά) και ο αρχηγός της αποστολής Συνταγματάρχης Τζον Χαντ στην Κατμαντού του Νεπάλ, έχοντας μόλις επιστρέψει από την κορυφή του Έβερεστ. (ρhoto credit should: PA Wire)

    Η κούρσα των τολμηρών είναι το κυνήγι της αθανασίας. Η πιο συναρπαστική περιπέτεια του ανθρώπου ήταν πάντα η αναμέτρησή του με τους θεούς του νου και τα στοιχειά της φύσης. Απ’ την εποχή του Οδυσσέα ως τις μέρες του Έντμουντ Χίλαρι, του πρώτου κατακτητή του Έβερεστ, και του Νιλ Άρμστρονγκ, του δοξασμένου αστροναύτη, η αντρική περιέργεια κίνησε γη και ουρανό. Ο Ιούλιος Βερν το ήξερε: χάρη στην έξαρση της αντρικής τεστοστερόνης και, βεβαίως, στην εξέλιξη, ο άντρας θα πατούσε πρώτα στην κορυφή της γης και μετά στο φεγγάρι. Οι γυναίκες θα ακολουθούσαν, αλλά αυτός είναι ο ακλόνητος μύθος του πολιτισμού μας: στην περιπέτεια της ζωής, ένας άντρας πάντα προηγείται στην κατάρριψη των ρεκόρ και την κατάκτηση του απόρθητου. Είναι ευκολότερο, φιλοσόφησε κάποτε ένας εξερευνητής, να αψηφάς το θάνατο και τα όρια της ζωής όταν η ζωή δεν έχει βγει μέσα από το δικό σου σώμα.

    Θάνατος: να η μεγαλύτερη πρόκληση της φύσης. Έβερεστ: να η πλησιέστερη κορυφή της αθανασίας. Αν φτάσεις στο Έβερεστ, λένε οι θρύλοι, μπορείς να αγγίξεις με το ίδιο σου το χέρι τον ουρανό. Και τότε, αν είναι γραφτό, μπορεί να μιλήσεις με τον ίδιο το Θεό. Αυτό σημαίνει πως θα είσαι ήδη νεκρός, διότι, ως γνωστόν, μόνο στους νεκρούς μιλάει Εκείνος. Προτού οι Εγγλέζοι το ονομάσουν «Έβερεστ» προς τιμήν του Σερ Τζορτζ Έβερεστ, ενός Άγγλου τοπογράφου, οι Θιβετιανοί το ήξεραν ως Jomolungma, «θεά, μητέρα του κόσμου» και οι Νεπαλέζοι το έλεγαν Sagarmatha, «θεά του ουρανού».

    Ανάμεσα στους θρύλους του Νεπάλ και του Θιβέτ, που περικυκλώνουν τους πρόποδες των Ιμαλαΐων, η ιστορία της ψηλότερης κορυφής του κόσμου, γράφτηκε σαν ένα έπος μνήμης και φαντασίας. Οι ποιητές, βεβαίως, δεν ανεβαίνουν ποτέ στο Έβερεστ, απλώς το φαντάζονται. Αυτοί που ανεβαίνουν είναι οι τολμηροί, που κατά καιρούς εμπνέουν τους ποιητές και –ειδικότερα στην εποχή μας– τα media. Δεν υπάρχει άλλο σημείο στη Γη όπου η θεά του Ουρανού και ο Θεός της οικουμένης να σμίγουν σαν δύο νιφάδες χιονιού. Πώς θα τις ξεχωρίσεις; Αυτή είναι και η πρόκληση. Το χιόνι είναι ζωή και θάνατος μαζί. Σε αγκαλιάζει σαν σιωπή. Οι νιφάδες, λένε οι σοφοί στο Θιβέτ, είναι ψυχές. Και οι νιφάδες του Έβερεστ είναι οι ψυχές των αθανάτων.

    Kala Patthar view of Khumbu Glacier and Icefall

    Δεν υπάρχει άλλο σημείο στη Γη όπου η θεά του Ουρανού και ο Θεός της οικουμένης να σμίγουν σαν δύο νιφάδες χιονιού. Το χιόνι είναι ζωή και θάνατος μαζί. Σε αγκαλιάζει σαν σιωπή. Οι νιφάδες, λένε οι σοφοί στο Θιβέτ, είναι ψυχές. Και οι νιφάδες του Έβερεστ είναι οι ψυχές των αθανάτων. (photo credit: http://albinger.me/ )

    Η λεπίδα της τροπόσφαιρας

    «Είναι ένας τρομερός τάφος κοντά στον ουρανό. Τον λένε Ιμαλάια», είπε κάποτε ένας περιηγητής. Στην κορυφή του ψηλότερου βουνού, το παγωμένο χιόνι είναι πιο αδιαπέραστο κι από μάρμαρο. Πρέπει κάποιος να το σκάψει με επιμονή και ρίσκο για να το ραγίσει. Ο χρόνος μετράει αντίστροφα εκεί πάνω. Μπορεί να παίρνει χρόνια προετοιμασίας ώσπου να κάποιος φτάσει στο αποκορύφωμα αυτής της περιπέτειας, αλλά μόλις το αγγίξει, όπως είπε κάποτε ένας δεινός ορειβάτης, «είναι κάτι σαν τον έρωτα μετά τον οργασμό».

    «Πρέπει πρώτα να συνέλθεις προκειμένου να επανέλθεις», έχει πει ο Παναγιώτης Κοτρωνάρος, ο οποίος, ως αρχηγός μιας ελληνικής ομάδας ορειβασίας, κατάκτησε το Έβερεστ στις 16 Μαΐου του 2004. Για να συνεχίσει: «Δεν μου αρέσει η λέξη “κατάκτηση”. Η φύση είναι πάντα πολύ πιο δυνατή. Μπορεί να σου κάνει το χατίρι να σε δεχτεί. Αλλά ως εκεί». Δεν υπάρχει πολύς χρόνος στην κορυφή. Καθώς οι εφοδιασμοί και οι αντοχές μειώνονται και το οξυγόνο λιγοστεύει, η κατάβαση πρέπει να αρχίσει σχεδόν αμέσως μετά την κατάκτηση, διότι, αν μαγευτείς και μείνεις πολύ στην κορυφή του Έβερεστ, μπορεί να γίνεις η επόμενη νιφάδα. Είναι τόσο ωραία σε αυτήν την κορυφή. Αισθάνεσαι πνεύμα και αετός μαζί. Ούτε ο αετός του Θεού δεν φτάνει τόσο ψηλά όσο ο αετός του ανθρώπου, το αεροπλάνο: 9.000 μ.! Σ’ αυτό το σημείο, για την ακρίβεια στα 8.843 μ., βρίσκεται ο «τρομερός τάφος κοντά στον ουρανό».

    Εξαιτίας του global warming, το Έβερεστ έχει χάσει περίπου 40 μέτρα από τη λευκή του επιφάνεια. Ως το 2050, η «κορυφή των κορυφών» πιθανώς θα έχει ξεγυμνωθεί ολοσχερώς και πια θα είναι μόνο βράχια.

    Στα ύψη μιας βουνοκορφής, όπως περιέγραψε πριν από δύο αιώνες μετά από ένα πέρασμά του από τις Άλπεις ο πιο πολυδιαβασμένος Άγγλος ρομαντικός ποιητής, ο William Wordsworth, η φαντασία, απαλλαγμένη από τη γεωμετρική αλήθεια της ζωής, σωπάζει τον ανθρώπινο λόγο και αυτή η «φοβερή Δύναμη που ξεπροβάλλει από την άβυσσο του Μυαλού σαν ορφανή ψευδαίσθηση τυλίγει μεμιάς τον μοναχικό ταξιδευτή». Ναι, η περιπέτεια πάντα έσμιγε με το ρομαντικό πνεύμα εκεί ψηλά και διόλου τυχαία κατά καιρούς πολλοί μοναχικοί δραπέτες αναζήτησαν εξιλέωση και βρήκαν το θάνατο στις αδυσώπητες πλαγιές της φύσης. Αν κατά λάθος ανοίξει η πόρτα ενός αεροπλάνου που πετάει στο ύψος του Έβερεστ, προτού πεθάνεις, για ένα κλάσμα δευτερολέπτου θα αισθανθείς τη λεπίδα της τροπόσφαιρας, όπως αποκαλεί η επιστήμη το θόλο του ουρανού που βρίσκεται στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας, όπου η βαρύτητα χάνει το νόημά της και η έλλειψη οξυγόνου προκαλεί ακαριαίο θάνατο.

    Οι λίγοι που κατορθώνουν να φτάσουν στο Έβερεστ φορούν μάσκα οξυγόνου παρόμοια με αυτήν που σε προειδοποιεί η χαμογελαστή αεροσυνοδός ότι θα πρέπει να φορέσεις αν, ο μη γένοιτο, συμβεί το αδιανόητο. Η «νόσος των βουνών» είναι εξίσου θανατηφόρα με τη λεπίδα της τροπόσφαιρας. Τα συμπτώματά της εκδηλώνονται μετά τα 3.300 μ., το κυριότερο εκ των οποίων είναι το μούδιασμα των αισθήσεων. Όπως περιέγραψε ο Παναγιώτης Κοτρωνάρος, «αν ακολουθήσεις σωστό πρόγραμμα κατά την ανάβαση, μπορείς να φτάσεις στην κορυφή ακόμα και χωρίς μάσκα οξυγόνου. Αυτό απαιτεί μεγάλη περίοδο προσαρμογής. Αν δεν κάνεις σωστή προσαρμογή, αρχίζεις να αισθάνεσαι αστάθεια, εξάντληση, δυσφορία… Ακολουθούν οι παραισθήσεις. Βλέπεις πρόσωπα, ζεις καταστάσεις… Αλλόκοτα πράγματα. Ορειβάτες σε αυτήν τη φάση έχουν δει αγαπημένα τους νεκρά πρόσωπα, εξωγήινους, διαστημόπλοια… Οι παραισθήσεις είναι πολύ επικίνδυνες διότι μπορεί να γίνουν η αιτία να αποπροσανατολιστείς. Και να χαθείς για πάντα».

    Εκείνοι που καταφέρνουν να μη χαθούν και να γυρίσουν από το Έβερεστ αφήνουν πάντα κάτι κάτω από το σκαμμένο χιόνι, σαν τάμα στη θεά του Ουρανού. Διότι δεν φτάνει κάποιος στην κορυφή του κόσμου χωρίς να αφήσει το στίγμα του. Όχι, η σημαία δεν αποτελεί προσωπικό στίγμα. Η θεά του Ουρανού, λένε, δεν αναγνωρίζει εθνικότητες. Γι’ αυτό, οι σημαίες που φυτεύτηκαν στον πάγο ανά τις δεκαετίες ξεριζώθηκαν από τη χιονοθύελλα. Τι απομένει, λοιπόν, μετά την εθνική περηφάνια; Η προσωπική ευχή ενός ανθρώπου, ίσως. Κάποιοι από τους λίγους αναβάτες που έφτασαν τόσο ψηλά γονάτισαν και προσευχήθηκαν. Όχι απαραίτητα στο Θεό, αλλά σε αυτή τη «φοβερή δύναμη» που στην κορυφή του Έβερεστ, όπως και στην παγωμένη έρημο της Ανταρκτικής ή στα βάθη του απύθμενου Ειρηνικού, τυλίγει τον μοναχικό εξερευνητή.

    Διαβάστε ακόμα: Γιατί στη ζούγκλα του Περού θαυμάζουν τους Έλληνες για τις πυραμίδες.

    original_open-uri20131226-6740-dzd0no

    Οργανωμένα αλπινιστικά γκρουπ αναλαμβάνουν σήμερα να οδηγήσουν τους σύγχρονους εραστές της περιπέτειας ως τη σκεπή του κόσμου, με το τσουχτερό αντίτιμο των $ 70.000, μέσα στο οποίο συμπεριλαμβάνεται και η κατάβαση με ελικόπτερο. (photo credit: http://www.afar.com/ )

    Σιωπή, μοναξιά και χιόνι

    Ο πρώτος κατακτητής του Έβερεστ, ο Νεοζηλανδός Έντμουντ Χίλαρι, έβαλε έναν εσταυρωμένο κάτω από το χιόνι την πρώτη φορά που πάτησε σε αυτήν την κορυφή, στις 26 Μαΐου του 1953. Ήταν η επιθυμία του καλύτερού του φίλου («Αν πατήσεις στο Έβερεστ, πάρε αυτόν το σταυρό και θάψε τον στο ιερό χιόνι»), διότι ο Χίλαρι δεν πίστεψε ποτέ σε άλλο Θεό πέρα από τη Φύση και τον άνθρωπο. Έκτοτε έγινε ο θρύλος της οικουμένης και ειδικότερα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, εκ μέρους της οποίας, στα 33 του, πραγματοποίησε το κατόρθωμα. Κάτι σαν Νιλ Άρμστρονγκ. Κάτι σαν ροκ σταρ. Ήταν τότε που οι αγγλικές εφημερίδες μίλησαν για «ένα ανθρώπινο θαύμα που θα επαναληφθεί μόνο όταν ο άνθρωπος πατήσει στο φεγγάρι».

    Στην ουσία, όμως, ο Νεοζηλανδός δεν έφτασε μόνος στην κορυφή του κόσμου. Ούτε και θεωρούσε τον εαυτό του τίποτα παραπάνω από έναν απλό μελισσοκόμο –που ήταν και η δουλειά του– με το κεντρί του αλπινισμού στο αίμα του. Όταν, λοιπόν, τον τίμησε η βασίλισσα της Αγγλίας με τον τίτλο του Ιππότη για το κατόρθωμά του, εκείνος κατσούφιασε. Αφενός δεν συμπαθούσε τις βασίλισσες και τους τίτλους, αφετέρου δεν το έκανε μόνο για την Αγγλία! «Βρέθηκα σε πολύ δύσκολη θέση», ομολόγησε αργότερα. «Αισθάνθηκα πως δεν ήμουν το είδος αυτού του εξιδανικευμένου ανθρώπου για να αποκτήσει τίτλους και μετάλλια».

    Γιος ενός δημοσιογράφου και μιας δασκάλας, ο Έντμουντ Χίλαρι μεγάλωσε έξω από το Όκλαντ, σ’ ένα χαλαρό περιβάλλον όπου ο ηρωισμός αντιμετωπιζόταν ως εφέ των περασμένων μεγαλείων. Έγινε μελισσοκόμος, επειδή του άρεσε να φροντίζει τα μικρά θαύματα της φύσης, και παράλληλα αλπινιστής, με το Έβερεστ να αποτελεί το στόχο της ζωής του. Προτού φτάσει στα ύψη της θεάς του Ουρανού, κάθε δεινός αλπινιστής προβάρει πρώτα τις δυνάμεις του σε άλλες, χαμηλότερες αλλά εξίσου επιβλητικές, κορυφές του κόσμου, όπως το Κιλιμάντζαρο, το Μον-Μπλαν ή, στην περίπτωση του Χίλαρι, τις νεοζηλανδέζικες Άλπεις. Στην εποχή του Χίλαρι δεν υπήρχαν ακόμα χορηγοί. Η αποστολή κάθε φιλόδοξου ορειβάτη ήταν κυρίως αυτοχρηματοδοτούμενη και άκρως μοναχική. Η βασίλισσα απλώς έβαζε αργότερα τις τιμές και τις γνωριμίες. Ο Χίλαρι είχε ανέβει από καθαρό μεράκι στο Έβερεστ, παρέα με τον Νεπαλέζο συνοδοιπόρο του, Τένζινγκ Νοργκέι. Φυσούσε πολύ όταν έφτασαν στην κορυφή και υποτίθεται μαζί πάτησαν εκεί πάνω.

    Μόνο μετά το θάνατο του Νοργκέι, το 1986, ο Έντμουντ Χίλαρι ομολόγησε πως είχε πατήσει πρώτος στην κορυφή, λίγα λεπτά νωρίτερα. Είχε σημασία; Αφού κυμάτισαν τις σημαίες της Αγγλίας, της Ινδίας, του Νεπάλ και του ΟΗΕ στον παγωμένο αέρα, οι δυο συνοδοιπόροι αισθάνθηκαν την ίδια ευεξία που θα αισθάνονταν οι πρώτοι Αμερικανοί στο φεγγάρι, δεκάξι χρόνια αργότερα. Πλάι στον εσταυρωμένο του Νεοζηλανδού, ο Τένζινγκ έθαψε βιαστικά τα δικά του δώρα στο ιερό χιόνι: μια σοκολάτα και λίγα μπισκότα, για να γλυκαθεί η θεά του Ουρανού. Κατόπιν, ένα τέταρτο μετά από την επίτευξη του στόχου τους, πήραν τον κατήφορο της επιστροφής.

    Οργανωμένα αλπινιστικά γκρουπ αναλαμβάνουν να οδηγήσουν επιλεγμένους σύγχρονους εραστές της περιπέτειας ως τη σκεπή του κόσμου με ένα αντίτιμο 70.000 δολαρίων, στο οποίο συμπεριλαμβάνεται και η κατάβαση με ελικόπτερο.

    Όπως διηγήθηκαν αργότερα, η κατάβαση ήταν εξίσου υπεράνθρωπη με την ανάβαση. Τα σημάδια τους στο μονοπάτι είχαν σβηστεί από τη θύελλα και έπρεπε να ξαναβρούν την άκρη του λαβύρινθου. Φορώντας μάσκες οξυγόνου και κρατώντας όλα τα συμπράγκαλα της επιβίωσης, οι οδοιπόροι του Έβερεστ στερούνται της μεγαλύτερης παρηγοριάς σε στιγμές κινδύνου που είναι η συνομιλία. Σιωπή, μοναξιά και χιόνι: να η μελωδία των Ιμαλαΐων. «Ήταν μια γλυκιά μελωδία», ομολόγησε ο Χίλαρι στην «Ανάβαση στο Έβερεστ», μια εξιστόρηση της περιπέτειάς του που κυκλοφόρησε το 1953.

    Το μνημείο του σερ Έντμουντ Χίλαρι και του σέρπα Τένζινγκ Νοργκέι στην Κατμαντού, στολισμένα με γιρλάντες για την επέτειο των 60 χρόνων από την κατάκτηση του Έβερεστ. (photo credit: http://www.telegraph.co.uk/ )

    «Ήμουν ανακουφισμένος. Ανακουφισμένος επειδή δεν υπήρχαν άλλα ρεκόρ να φτάσω – άλλες κορυφές να πλησιάσω». Ως εκείνο το Μάιο του 1953, η κατάκτηση του Έβερεστ μεσουρανούσε κυρίως ως λογοτεχνικό εφέ – κάτι σαν περιπέτεια του Βερν. Γι’ αυτό και το ονόμασαν «Τρίτο Πόλο». Μετά την κατάκτηση του Βόρειου Πόλου, το 1909, και του Νότιου, το 1911, το ψηλότερο σημείο των Ιμαλαΐων, όπως και το φεγγάρι, παρέμεναν οι μεγαλύτερες προκλήσεις στην κούρσα της εξέλιξης.

    Ήταν οι μέρες που η καινούργια βασίλισσα των Άγγλων προετοιμαζόταν για τη στέψη της κι έτσι η κατάκτηση του Έβερεστ και η στέψη της τότε χαρωπής ακόμα Μεγαλειοτάτης χαιρετίστηκαν την πρώτη εβδομάδα εκείνου του Ιουνίου, τουλάχιστον απ’ τους Άγγλους, ως τα δύο πιο ευχάριστα γεγονότα της μεταπολεμικής περιόδου.

    Ήταν κάτι σαν σκηνή από παραμύθι. Όταν τελικά, μετά το Έβερεστ, ο Χίλαρι έφτασε στο Μπάκιγχαμ, δεν ήξερε καν ποια ήταν η Ελισάβετ. Η νέα βασίλισσα περισσότερο γοητεύτηκε παρά παρεξηγήθηκε από την άγνοια του αλπινιστή. Τον βρήκε καθισμένο και σιωπηλό σε μια γωνιά του σαλονιού, ανάμεσα στους εκατοντάδες λόρδους και τις λαίδες τους που είχαν έρθει να τον γνωρίσουν. Τον άγγιξε απαλά με το ξίφος στον ώμο λέγοντάς του «Σηκωθείτε, Σερ Έντμουντ».

    Κάπως έτσι, ο Χίλαρι χρίστηκε Ιππότης του Έβερεστ. Πίσω από τη γοητεία αυτού του ιππότη, βεβαίως, κρυβόταν πάντα η αγωνία και οι απώλειες μιας εκστρατείας που με τον καιρό εξελίχτηκε σε στόχο ζωής των ριψοκίνδυνων. Από τον καιρό που οι Άγγλοι προσπάθησαν για πρώτη φορά –ανεπιτυχώς– να κατακτήσουν το Έβερεστ, το 1921, ως την αλλαγή του μιλένιουμ, όταν η χαρά της Ελισάβετ είχε στερέψει, πάνω από 130 άντρες και γυναίκες είχαν θυσιαστεί στο βωμό αυτής της φιλοδοξίας: θαμμένοι από χιονοστιβάδες, γκρεμισμένοι από μια λάθος κίνηση ή κοκαλωμένοι πλάι σε μια άδεια μποτίλια οξυγόνου, πολλοί ξεψύχησαν σε άγνωστες πλαγιές και κάποιοι άλλοι ακρωτηριάστηκαν όταν επέστρεψαν με παγωμένα χέρια ή πόδια.

    Η σαβούρα του εκσυγχρονισμού

    Σήμερα, όμως, που οι παγετώνες έχουν αρχίσει να υποχωρούν και μαζί τους κινδυνεύει να λιώσει και η σκεπή του κόσμου, αν η θεά του Ουρανού δεν μπορεί να κάνει τίποτα γι’ αυτό, δεν μπορεί ούτε ο Αλ Γκορ. Έχει ήδη αναφερθεί από τους ειδήμονες πως, εξαιτίας του global warming το Έβερεστ, έχει χάσει περίπου 40 μέτρα από τη λευκή του επιφάνεια – και ίσως μέχρι το 2050 η ψηλότερη βουνοκορφή να έχει ξεγυμνωθεί εντελώς και να είναι μόνο βράχια. Ούτε νιφάδες ούτε δώρα ούτε ευχές. Οι εραστές της περιπέτειας πιθανολογούν πως η θεά του Ουρανού έχει γίνει ήδη καπνός απ’ τη μέρα που το Έβερεστ εξελίχτηκε από απόρθητη κορυφή σε τουριστικό αξιοθέατο και πηγή αισχροκέρδειας του Νεπάλ και της Κίνας, οι κυβερνήσεις των οποίων έχουν μετατρέψει το ιερό βουνό σε μια Disneyland τουριστικής ευδαιμονίας. «Αξιοποίηση»: να η λέξη-μπουλντόζα της εξέλιξης. Δεν είναι πρωτάκουστο: οι Γάλλοι «αξιοποίησαν» τη Ριβιέρα, οι Έλληνες το Αιγαίο, οι Κινέζοι και οι Νεπαλέζοι έχουν το «φοβερό βουνό».

    Από τον καιρό του Χίλαρι και του Νόργκει, πάνω από 1.200 άντρες και γυναίκες από 63 χώρες έχουν πατήσει σε αυτήν την κορυφή. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, οι πρώτοι Έλληνες που υποδέχτηκε το Έβερεστ ήταν η εξαμελής ομάδα του Παναγιώτη Κοτρωνάρου, το 2004, χρονιά των Ολυμπιακών της Αθήνας, και ακολούθησαν, μια μέρα αργότερα, ακολούθησε ο Νίκος Μαγγίτσης, ως μέλος μιας διεθνούς αποστολής. Στην ουσία, όμως, ο πρώτος Έλληνας που πάτησε στη κορυφή του κόσμου ήταν ο Κωνσταντίνος Νιάρχος, ο οποίος, παρότι Άγγλος υπήκοος, όταν έφτασε στο Έβερεστ, την άνοιξη του 1999, ξεδίπλωσε, αντί για την αγγλική, την ελληνική σημαία. Ήταν ειρωνεία της τύχης ότι ο 36άχρονος Νιάρχος επέζησε της «νόσου των βουνών» για να πεθάνει από υπερβολική δόση ηρωίνης δύο εβδομάδες μετά την επιστροφή του από τα Ιμαλάια στο Λονδίνο, τον Ιούνιο του 1999.

    Διαβάστε ακόμα: «Το να ταξιδεύεις είναι απαραίτητο, το να ζεις δεν είναι».

    Ο Νιάρχος, ωστόσο, αντίθετα από τους «επαγγελματίες» ορειβάτες, είχε προτιμήσει, για λόγους συντομίας και ασφάλειας, την κάθοδο από το βουνό με ελικόπτερο – μία απ’ τις ανέσεις που προσφέρει ο σύγχρονος τουρισμός των Ιμαλαΐων. Όπως παρατηρεί ο Κρακάουερ στο βιβλίο του, «η μεγαλύτερη ανταμοιβή της ορειβασίας είναι η ίδια η έμφαση που δίνει το σπορ στην αυτοδυναμία του ορειβάτη, στη λήψη κρίσιμων αποφάσεων, στην αντιμετώπιση των συνεπειών και στην προσωπική ευθύνη. Όταν συμμετέχεις ως πελάτης-τουρίστας, αναγκάζεσαι να τα ξεχάσεις όλα αυτά. Για λόγους ασφαλείας, ένας υπεύθυνος οδηγός πάντα θα επιμένει να τον ακούς, επειδή δεν μπορεί να αφήνει τον κάθε πελάτη να παίρνει αποφάσεις από μόνος του».

    Οργανωμένα αλπινιστικά γκρουπ, με ονόματα όπως Adventures Consultants, αναλαμβάνουν σήμερα να οδηγήσουν μέσω έμπειρων ορειβατών, των λεγόμενων σέρπας, τους επιλεγμένους σύγχρονους εραστές της περιπέτειας ως τη σκεπή του κόσμου, με το τσουχτερό αντίτιμο των $ 70.000, μέσα στο οποίο συμπεριλαμβάνεται και η κατάβαση με ελικόπτερο. Στη δεκαετία του ’90, το Έβερεστ θεσμοποιήθηκε ως τουριστικό μονοπώλιο των κυβερνήσεων του Νεπάλ και της Κίνας, αφού η προσέγγισή του μπορούσε πλέον να διοργανωθεί μόνο μέσω των ανταγωνιστικών –εξουσιοδοτημένων από τις δύο κυβερνήσεις– πρακτορείων, με αντίτιμο την υποχρεωτική αστρονομική ταρίφα. Οι παράνομοι ορειβάτες διώκονται ποινικά και αν η τουριστικοποίηση του Έβερεστ σχολιάστηκε κατά καιρούς αρνητικά από τη διεθνή ορειβατική κοινότητα, οι ντόπιοι έχουν τα δικά τους επιχειρήματα. «Στη Μεσόγειο και στην Καραϊβική έχουν τη θάλασσα, εμείς έχουμε τα Ιμαλάια», σχολίασε ένας Νεπαλέζος τεχνοκράτης.

    12 May 2003, Tibet, China, Nepal --- View of the internet cafe at night. Tsering Gyaltsen is the Sherpa visionary behind the world's highest internet cafe at 17,400 feet. Tsering Gyaltsen is the grandson of the only surviving Sherpa to have accompanied Edmund Hillary on his summit of Everest. Although Gyaltsen had no formal technical training and little money, he was able to attract big names in world of technology to help further his idea. Visitors to the cafe include Everest Expeditions and seasonal trekkers. The communication network consists of a small satellite dish planted about 1,500 feet above base camp that can provide two-way communications. The dish connects to the cyber cafe at base camp over the Wi-Fi radios. The the dish then beams data to a satellite in orbit and to an Internet service provider in Israel. Due to the shifting glacier, the satellite dish must be tuned everyday. | Locat --- Image by © Didrik Johnck/Corbis

    12 Mαϊου 2003, Θιβέτ. Άποψη του Ίντερνετ καφέ που έχει στηθεί στα 5.304 μ. από τον Tsering Gyaltsen, τον εγγονό του μοναδικού σέρπα που επιβίωσε συνοδεύοντας τον Χίλαρι στην κορυφή του κόσμου. (Φωτό: Didrik Johnck/Corbis)

    Όταν τον Ιανουάριο του 2008 ο Έντμουντ Χίλαρι πέθανε, στα 89 του χρόνια, οι σέρπας και οι οικογένειές τους τον πένθησαν σαν πατέρα. Ήταν και θα παραμείνει για πάντα ο ήρωας και ο θρύλος των Ιμαλαΐων.

    Διόλου τυχαία, η πιο περήφανη κορυφή σήμερα έχει αποκτήσει το παρατσούκλι «ο ψηλότερος σκουπιδότοπος του κόσμου». Να τι αφήνουν στο πέρασμά τους οι σύγχρονοι οδοιπόροι: κονσέρβες, σπασμένα αντίσκηνα, πλαστικές φιάλες, γυαλιά, ρούχα, μπαταρίες, σύριγγες, πλαστικά και αλουμίνια, σάπιες τροφές, χρησιμοποιημένες ηλεκτρονικές συσκευές. Εν ολίγοις, κάτω από τα λευκά του πέπλα, το πάλαι ποτέ παρθένο τοπίο κρύβει κάτι περισσότερο από τα τάματα των τολμηρών: τη σαβούρα του εκσυγχρονισμού.

    Ήταν ο πολλαπλασιασμός αυτής της σαβούρας που ώθησε τη γεωλογική ομάδα του περιβαλλοντολογικού προγράμματος του ΟΗΕ να αναρωτηθεί: «Μήπως ήρθε η στιγμή να κλείσει το Έβερεστ;». Μια ερώτηση που ωστόσο αγνοήθηκε ως παραλογισμός από το Νεπάλ και την Κίνα. Πώς όμως σταματάει κάποιος τον αυτοκαταστροφικό ρυθμό του εκσυγχρονισμού; Πόσες χιλιάδες τόνους λυμάτων αποβάλλουν οι υπέροχες θαλαμηγοί και οι χαρούμενοι τουρίστες στα νερά του Αιγαίου; Πώς γίνεται, λοιπόν, να κλείσει το Έβερεστ και όχι το Αιγαίο; «Αυτή είναι η ευθεία του τουριστικού καπιταλισμού», ισχυρίστηκε προ ετών ένας οικολόγος. «Όλα για τη μάζα, ώσπου να υπερισχύσει η καταστροφή του κορεσμού».

    Η αξιοπρέπεια του βουνού…

    Μέσα σε αυτό το κλίμα της «αποικιοκρατίας», όπως αποκαλούν οι οικολόγοι την τουριστικοποίηση του Έβερεστ, οι ορδές των τουριστών καταφθάνουν ολοένα και ζωηρότερες. «Γιατί ξαφνικά όλοι θέλουν να ανέβουν στο Έβερεστ;», αναρωτιέται ένας Άγγλος συνάδελφος. «Και γιατί όμως να μη θέλουν! Πόσες φορές θα πάμε διακοπές στην ίδια παραλία; Για αλλαγή!». Η ορειβασία δεν έχει ηλικία ούτε απαιτεί πρώτη νιότη. Αντίθετα, όπως τόνισε κάποτε ο Χίλαρι, ένας πιο ώριμος και πεπειραμένος άντρας είναι πιο έτοιμος να αντιμετωπίσει τις κακουχίες αυτής της πρόκλησης «που ίσως να εξουθένωναν έναν αμύητο και άπειρο νεαρό». Ακόμα και στα 40 ή 45, αν το κορμί είναι γυμνασμένο και η ψυχή θαρραλέα, το Έβερεστ μπορεί να γίνει δικό σου. Εκτός αυτού μόνο οι τριαντάρηδες και οι σαραντάρηδες μπορούν πλέον να διαθέσουν τα αστρονομικά ποσά που απαιτούνται γι’ αυτόν τον προσωπικό άθλο.

    Και είναι ακριβώς μέσα στο πλαίσιο της προοπτικής του άθλου που οι απανταχού περίεργοι σύγχρονοι Ηρακλήδες καταφθάνουν σε έναν από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς γύρω από τα Ιμαλάια, την Κατμαντού που, έχοντας δυνατότητα εξυπηρέτησης 40.000 τουριστών, μόνο το 2007 δέχτηκε… περίπου 700.000. «Ήταν σκέτη παραζάλη», περιγράφει μια συνάδελφος που βρέθηκε εκεί. «Ουρές για να φας, μάχη για να βρεις να κοιμηθείς. Η Κατμαντού εξελίσσεται σε Κουρσεβέλ των Ιμαλαΐων! Και οι περισσότεροι, πρέπει να σας πω, δεν είναι εκεί καν για να ανέβουν στο βουνό, αλλά για να γνωριστούν με αυτούς που το ανεβαίνουν και να ακούσουν τις ιστορίες τους».

    garbage_at_hemkund_sahib

    Κονσέρβες, σπασμένα αντίσκηνα, πλαστικές φιάλες, γυαλιά, ρούχα, μπαταρίες, σύριγγες, πλαστικά και αλουμίνια, σάπιες τροφές, χρησιμοποιημένες ηλεκτρονικές συσκευές. Το πάλαι ποτέ παρθένο τοπίο φιλοξενεί τη σαβούρα του εκσυγχρονισμού. (photo credit: http://fractalenlightenment.com/ )

    Όπως ισχυρίζεται η 77άχρονη Γιαπωνέζα Τζούνκο Ταμπέι, η πρώτη γυναίκα που πάτησε στην κορυφή των κορυφών, «το Έβερεστ παραέγινε πολυσύχναστο. Χρειάζεται ξεκούραση. Μόνο δύο ή τρεις ομάδες θα πρέπει να επιτρέπεται να σκαρφαλώνουν κάθε σεζόν και οι τουριστικές εκδρομές θα πρέπει να απαγορευτούν ολοσχερώς. Γύρω απ’ τα σύνορα του Νεπάλ με τα Ιμαλάια, το φαινόμενο της αποδάσωσης χειροτερεύει με το χρόνο, καθώς οι ντόπιοι κόβουν διαρκώς δέντρα προκειμένου να μπορούν να μαγειρεύουν για τους τουρίστες και να κρατούν τα δωμάτια των επισκεπτών ζεστά. Το περιβάλλον απειλείται, καθώς και η αξιοπρέπεια αυτού του βουνού».

    Η Κίνα έχει καλύτερες ιδέες από την αποδάσωση για να κρατά τους επισκέπτες ικανοποιημένους. Υπήρξαν πολλά φιλόδοξα σχέδια «ανάπτυξης» των Ιμαλαΐων από το Νεπάλ και την Κίνα. Ως πλουσιότερη εκ των δύο χωρών, η δεύτερη φιλοδοξούσε το 2007 να πραγματοποιήσει τα τολμηρότερα: ελικωτό αυτοκινητόδρομο που θα φτάνει ως την κορυφή των Ιμαλαΐων, αλυσίδες ξενοδοχείων και κέντρα εκπαίδευσης ορειβατών. Οι Νεπαλέζοι σέρπας, οι οποίοι κερδίζουν δύο με τρεις χιλιάδες ευρώ το χρόνο σε μια χώρα όπου το κατά κεφαλήν ετήσιο εισόδημα δεν ξεπερνάει τα διακόσια, ελπίζουν να μη μείνουν ποτέ άνεργοι.

    Οι σέρπας, παρότι είναι άνθρωποι του Θεού, με βαθιά λατρεία για τη φύση, είναι επίσης εργάτες της εξέλιξης, μαγκωμένοι στα γρανάζια της βιοπάλης. Όπως το τοποθετεί ένας από αυτούς, «καλύτερα να ρισκάρεις τη ζωή σου δουλεύοντας στις πλαγιές του βουνού, παρά να λιώνεις σε κάποιο εργοστάσιο». Γι’ αυτό οι σέρπας φιλοδοξούν πως, με τα μέσα που τους παρέχουν πλέον οι δύο κυβερνήσεις, σε λίγα χρόνια και σε πείσμα όλων των καιρικών αντιξοοτήτων, μια αποστολή στο Έβερεστ θα εκτελείται με την ακρίβεια σιδηροδρομικής διαδρομής και όλος ο κόσμος θα κάνει ουρά για να αγγίξει –έστω και χωρίς τελεφερίκ– τα σύννεφα.

    041

    Ο Νίκος Μαγγίτσης, ως μέλος διεθνούς αποστολής, στην κορυφή του Έβερεστ στις 17 /5/ 2004, ώρα 05:45.

    Αναζητώντας την αιωνιότητα

    Είναι πραγματικά πικρό: Αν βρίσκεται ακόμα εκεί πάνω και δεν έχει κατρακυλήσει σε κάποια χαράδρα μαζί με τους λιωμένους πάγους, ο Εσταυρωμένος του Χίλαρι κατέληξε να γίνει ο βασιλιάς του «ψηλότερου σκουπιδότοπου του κόσμου». Ο Νεοζηλανδός ήταν απ’ τους πρώτους που προέβλεψαν την παρακμή των Ιμαλαΐων. Ως οικολόγος αλπινιστής, μίλησε έγκαιρα για τους επερχόμενους κινδύνους. «Το Έβερεστ», προειδοποιούσε ήδη το 1992, «γίνεται στόχος κερδοφορίας. Αν είσαι σχετικά γυμνασμένος και έχεις δολάρια, μπορείς να οδηγηθείς από βοηθούς στην κορυφή του κόσμου». Ήταν την άνοιξη του ’92 που για πρώτη φορά, με τη βοήθεια των σέρπας, 32 ορειβάτες έφτασαν την ίδια μέρα στην κορυφή του Έβερεστ. («Hello, κι εσείς εδώ! Παρακαλώ μη σπρώχνεστε, θα έρθει κι άλλο ελικόπτερο»).

    Σε πείσμα της νέας λογικής, ο Χίλαρι, όταν σταμάτησε τις αναβάσεις του, αφιέρωσε ένα μέρος της ζωής του σε μια εκστρατεία βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου των σέρπας και των ντόπιων. Με δική του πρωτοβουλία χτίστηκαν σχολεία, ιδρύματα και σπίτια. Κατά κάποιον τρόπο, έγινε ο προστάτης των ανίσχυρων της περιοχής. Όσο οι κυβερνήσεις του Νεπάλ και της Κίνας θησαυρίζουν από τον τουρισμό των Ιμαλαΐων, οι σέρπας, χωρίς τους οποίους ο τουρίστας-ορειβάτης δεν μπορεί να ανέβει ούτε δέκα μέτρα, παραμένουν φτωχοί και κακοπληρωμένοι. Η αιώνια ιστορία της απληστίας χαρακτηρίζει την εποχή των λειωμένων πάγων.

    Όταν, τον Ιανουάριο του 2008, ο Έντμουντ Χίλαρι πέθανε στα 89 του, οι σέρπας και οι οικογένειές τους τον πένθησαν σαν πατέρα. Ήταν και παραμένει ο ήρωας και ο θρύλος των Ιμαλαΐων. Πράγμα που σημαίνει πως, αν δεν σου μιλήσει ο Θεός στην κορυφή του Έβερεστ, μπορεί να σου μιλήσει εκείνος – ή, ακόμα καλύτερα, να μιλήσεις εσύ σε αυτόν. Ήταν ένα μεσημέρι πριν από λίγα χρόνια που ο Χίλαρι άκουσε στο κινητό του τη φωνή του γιου του, Πίτερ, να τον χαιρετά. «Πού είσαι;», τον ρώτησε. «Στην κορυφή του Έβερεστ, πατέρα, και πήρα να σ’ το πω», απάντησε εκείνος. Να, λοιπόν, που ακόμα και τα κινητά λειτουργούν πλέον στη σκεπή του κόσμου. Δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να εντυπωσιάσεις, γι’ αυτό και οι ήρωες στις μέρες μας δεν πάνε πουθενά χωρίς το κινητό.

    Πόσοι ήρωες χωράνε άραγε στη σκεπή του κόσμου; «Ποτέ δεν αρνήθηκα ότι τα πήγα καλά στο Έβερεστ», είχε πει κάποτε ο Χίλαρι με ταπεινοφροσύνη. «Αλλά δεν ήμουν ποτέ η ηρωική φυσιογνωμία που φαντάστηκαν τα ΜΜΕ και ο κόσμος». Αναζητώντας την αιωνιότητα εκείνου, τρέχει τώρα ο κόσμος στα Ιμαλάια και αντί γι’ αυτήν βρίσκει την αβάσταχτη λογική της εποχής του. Κάτι πολύ καλό, θα λέγαμε χαριτολογώντας, για την αποσυμφόρηση της Αράχοβας. Διότι, έτσι όπως πάει, σε λίγα χρόνια το Έβερεστ θα γίνει η νέα Αράχοβα – φιλοξενώντας πιθανώς και ένα παράρτημα της δικής μας αλυσίδας «Έβερεστ».

    Διαβάστε ακόμα: Νικόλαος Τομπάζης – O πρώτος Έλληνας στην κορυφή του κόσμου.

     

     

     

    x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

    Button to top