Ράινχολντ Μέσνερ: «Η ορειβασία είναι έργο τέχνης»

Ο Ράινχολντ Μέσνερ στην τραγική ανάβαση στο Νάνγκα Παρμπάτ στα Ιμαλάια το 1970, όπου έχασε τη ζωή του ο αδερφός του Γκούντχερ.

Ξεκίνησε με την παρότρυνση του πατέρα του να σκαρφαλώνει στην ηλικία των πέντε στο Νότιο Τυρόλο, την αυτόνομη γερμανόφωνη περιοχή της Ιταλίας, μαζί με τον αδερφό του Γκούντχερ. Στα είκοσί του ήταν ήδη αναγνωρισμένος ορειβάτης και η θρυλική ανάβαση με τον Πέτερ Χάμπελερ στη βόρεια πλαγιά του Άιγκερ μέσα σε δέκα ώρες και του Ντρουάτ σε οχτώ άφησε εποχή. Το 1975 ανέβηκε για πρώτη φορά στο Γκάσερμπρουμ των Ιμαλαΐων σε νέα διαδρομή, εγχείρημα που διήρκεσε τρεις μέρες. Η ταχύτητα και η αντοχή υπήρξαν σταθερά χαρακτηριστικά του, όπως επίσης και η προσήλωσή του στο αλπικό στυλ ορειβασίας (ανάβαση με ελαφρύ εξοπλισμό και ελάχιστη βοήθεια από σέρπα και οδηγούς) ειδικά στα Ιμαλάια. Όπως έχει πει και ο ίδιος στο παρελθόν, οι πολυμελείς αποστολές που έχουν την τακτική της κατάκτησης, είναι μια ασέβεια απέναντι στη φύση και το βουνό.

Μια κρίσιμη στιγμή στην πορεία του ήταν το 1970, όταν ανέβηκε με τον αδερφό του Γκούντχερ την διαδρομή Ρούπαλ στο Νάνγκα Παρμπάτ στα Ιμαλάια. Παρότι ο Ράινχολντ και ο Γκούντχερ έφτασαν στην κορυφή, ο τελευταίος πέθανε στην κατάβαση από την πλευρά του Ντιαμίρ, ενώ ο ίδιος ο Ράινχολντ έπαθε κρυοπαγήματα και έχασε επτά δάχτυλα στα πόδια του. Το πιο δύσκολο ήταν η κριτική που του άσκησαν, επειδή ανέβασε στο βουνό τον πιο άπειρο Γκούντχερ.

Η συνέχεια ήταν πλήρης από επιτεύγματα: το 1978 ανέβηκε πρώτος το Έβερεστ μαζί με τον Χάμπελερ χωρίς οξυγόνο καταρρίπτοντας το αδύνατο. Το 1980 επανέλαβε πρώτος στον κόσμο την ανάβαση από την πλευρά του Θιβέτ σόλο. Επιπλέον ανέβηκε και τις 14 κορυφές των Ιμαλαΐων χωρίς οξυγόνο οι οποίες ξεπερνούν τα οχτώ χιλιάδες μέτρα. Διέσχισε δύο φορές την Ανταρκτική και το 2004 πρόσθεσε και την έρημο Γκόμπι σε μια διαδρομή δύο χιλιάδων χιλιομέτρων. Έγραψε πάμπολλα βιβλία για τις περιπέτειές του, συμμετείχε σε ταινίες όπως το The Dark Glow of the Mountains του Βέρνερ Χέρτζογκ (1984). Έγινε ευρωβουλευτής με τους Ιταλούς Πράσινους, υπήρξε ένας από τους ιδρυτές της ΜΚΟ Mountain Wilderness, που στοχεύει στην προστασία των βουνών. Μια κουβέντα ως εκ τούτου με τον Μέσνερ (που έγινε στο πλαίσιο εκτενούς αφιερώματος του περιοδικού 2board) είναι διαφωτιστική για τη στάση ζωής ενός ανθρώπου συνώνυμου με την κουλτούρα του βουνού.

Ο Ράινχολντ Μέσνερ μέσα από τον φακό του Μάλτε Φρανκ.

– Ας ξεκινήσουμε με μια μάλλον τετριμμένη ερώτηση, απαραίτητη όμως. Μια σπουδαία στιγμή στην ορειβατική σας ζωή.
Νομίζω ότι μία από τις καλύτερες στιγμές μου ήταν πήγα για πρώτη φορά στους Δολομίτες. Ήμουν νεότατος, 16-17 ετών, αλλά ήμουν σε θέση να ανέβω μια ορθοπλαγιά, περίπου στα τρεις χιλιάδες μέτρα. Όταν έφτασα στην κορυφή αυτού του κάθετου τοίχου, αντίκρισα τη γραμμή που είχα χαράξει ανεβαίνοντας και ήταν σπουδαίο. Για μένα άλλωστε η ορειβασία είναι σαν ένα έργο τέχνης. Στην αρχή βλέπεις μόνο μια γραμμή σε έναν τεράστιο τοίχο συχνά χιλιάδων μέτρων, αλλά μόλις τον ανέβεις, αυτή ακριβώς η γραμμή γίνεται αληθινή, παρότι κανένας άλλος δεν μπορεί να τη δει, γιατί υπάρχει μόνο στο δικό σου μυαλό. Επομένως, είμαστε καλλιτέχνες. Δεν παράγουμε κάτι απτό αλλά κάτι που μας δίνει χαρά.

– Κίνδυνο πότε νιώσατε;
Σίγουρα στο Νάνγκα Παρμπάτ με τον αδερφό μου το 1970. Ήταν η πρώτη μας ανάβαση σε οχτάρα κορυφή (σημείωση: στην ορειβατική γλώσσα «οχτάρα» είναι η κορυφή των οχτώ χιλιάδων μέτρων και άνω). Σκαρφαλώσαμε την ψηλότερη ορθοπλαγιά του κόσμου αλλά ο αδερφός μου προσεβλήθη από την αρρώστια του υψομέτρου και αναγκαστήκαμε να κατέβουμε από την άλλη πλευρά. Τελικά χαθήκαμε στην απεραντοσύνη των Ιμαλαΐων.

– Ποιες είναι οι επόμενες μεγάλες προκλήσεις για την ορειβασία;
Γενικά μιλώντας, προκλήσεις υπάρχουν και θα υπάρχουν. Έχουμε μερικούς νέους ανθρώπους που κάνουν πολύ δύσκολες αναβάσεις σε ορθοπλαγιές χωρίς τεχνικό εξοπλισμό. Επίσης μερικοί νέοι ορειβάτες πηγαίνουν στα Ιμαλάια και κάνουν δύσκολες αναβάσεις, όχι απαραίτητα στις ψηλότερες κορυφές, αλλά στα επτά με οχτώ χιλιάδες μέτρα. Από την άλλη όμως, η πλειοψηφία των αναρριχητών κάνει εσωτερική αναρρίχηση σε τεχνητές πίστες. Είναι άθλημα, πολύ ωραίο, θα μπορούσε ίσως να ενταχθεί στους επόμενους Ολυμπιακούς Αγώνες. Αυτό όμως δεν είναι αλπινισμός! Παράλληλα οι περισσότεροι ορειβάτες πλέον δεν πηγαίνουν μόνοι τους στα βουνά, για παράδειγμα το Κιλιμάντζαρο (Αφρική), το Έβερεστ ή το Μακ Κίνλεϊ (Βόρειος Αμερική). Ανεβοκατεβαίνουν σαν τους σκιέρ μεγάλες βραχώδεις «πίστες» που τις προετοιμάζουν οι σέρπα και οι ντόπιοι στα βουνά των οχτώ χιλιάδων μέτρων. Κανένα πρόβλημα, αλλά τότε μιλάμε για τουρισμό, γιατί μόνο οι τουρίστες χρειάζονται την υποδομή στο βουνό. Οι ορειβάτες πάνε εκεί που δεν υπάρχουν τέτοιες ανέσεις και υποδομές. Είναι μόνοι τους στο άγριο περιβάλλον, με δική τους ευθύνη. Και αυτό κάνει τη διαφορά.

– Οι σέρπα, πάλι, είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο στην ιστορία της ορειβασίας υψομέτρου.
Ασφαλώς. Πλέον, οι σέρπα είναι οι καλύτεροι οδηγοί βουνού στα Ιμαλάια και μάλιστα είναι καλύτεροι από εμάς τους υπόλοιπους. Είναι κάτι που διαχειρίζονται άψογα, καθώς το Έβερεστ έχει γίνει ένα τουριστικό βουνό. Ο κόσμος θέλει να πηγαίνει με ασφάλεια εκεί και οι σέρπα προετοιμάζουν το πεδίο και τους συνοδεύουν. Ναι, είναι μια εντελώς διαφορετική προσέγγιση για το βουνό. Όμως οι σέρπα έχουν τη δική τους κουλτούρα, έχουν τεράστια εμπειρία και εξ αρχής ήταν αδιάσπαστο τμήμα της ιστορίας της κατάκτησης των Ιμαλαΐων.

Ο Ράινχολντ Μέσνερ μαζί με τον Πέτερ Χάμπελερ.

– Ως ορειβάτης, είστε μάλλον άνθρωπος της φύσης. Πιστεύετε ότι η σύγχρονη λογική της ανάπτυξης με αιχμή του δόρατος τον καταναλωτισμό θα συνεχιστεί;
Οι φυσικοί πόροι είναι πλέον περιορισμένοι. Παράλληλα, θέματα όπως η κλιματική αλλαγή καθιστούν δύσκολη την παροχή χώρου, τροφής, νερού. Στην επόμενη δεκαετία, πιθανότατα, θα βρούμε μπροστά μας τη λειψυδρία. Σκεφτείτε ότι οι Κινέζοι αρδεύουν τους ποταμούς τους αλλά τελικά δεν περισσεύει νερό για τους ίδιους. Ειλικρινά δεν μπορώ να δω πώς θα συνυπάρξουν οι άνθρωποι στα επόμενα 50-60 χρόνια χωρίς να προκληθούν πόλεμοι, κάτι που ίσως θα σημάνει το τέλος της ανθρωπότητας. Θα έπρεπε να διδαχθούμε από τον Βούδα που υποστήριζε να ζούμε με λιγότερα. Η κατανάλωση σε οδηγεί να θέλεις όλο και περισσότερα, συνήθως άχρηστα πράγματα. Γενικώς είμαι σκεπτικός απέναντι σε κάθε θρησκεία, αλλά ο Βουδισμός θα ήταν μια πηγή έμπνευσης, αν τελικά αποφασίζαμε να ελαττώσουμε την κατανάλωση μάλλον ως αξιακό σύστημα.

– Ποιες είναι οι πιο σοβαρές απειλές για τον πλανήτη σήμερα λοιπόν;
Ο πλανήτης αλλάζει επί εκατομμύρια χρόνια και αυτό συμβαίνει και τώρα. Το ανθρώπινο είδος βρίσκεται στη γη για σχετικά μικρή περίοδο και πιθανόν κάποια στιγμή να σταματήσει να υπάρχει. Ο πλανήτης μας δεν δημιουργήθηκε για να υποστηρίζει τους ανθρώπους για πάντα, αλλιώς θα εξαφανιστεί. Προς το παρόν όμως είναι ο πιο όμορφος, ο πιο μπλε πλανήτης και εμείς ζούμε σε αυτόν. Θεωρώ ότι η κλιματική αλλαγή είναι παράγοντας αλλαγής με αποτέλεσμα η διαβίωση να γίνεται όλο και πιο δύσκολη. Βλέπετε τι συμβαίνει στην Αμερική με τους τυφώνες και τις καταστροφές, βλέπετε την τήξη του πέρμαφροστ, βλέπετε τους παγετώνες και τους πάγους να λιώνουν. Σίγουρα αυτά συνέβαιναν και στο παρελθόν αλλά τώρα πρέπει να τα αντιμετωπίσουμε για μια ακόμα φορά. Πρέπει να δημιουργήσουμε έναν πλανήτη για την επόμενη γενιά ο οποίος θα είναι βιώσιμος. Δεν είναι καθόλου εύκολο αλλά πρέπει να μάθουμε επιτέλους. Για αυτό ακριβώς και η πολιτική πρέπει να γίνει οικουμενική τουλάχιστον στα οικολογικά ζητήματα και όχι οι Αμερικανοί να κάνουν τα δικά τους, το ίδιο και οι Ευρωπαίοι, με δεδομένο ότι τα ζητήματα στο άμεσο μέλλον θα οξυνθούν.

– Τι σας έμαθε η θητεία σας ως ευρωβουλευτής;
Ήταν πολύ σημαντική εμπειρία για μένα. Όταν αποφάσισα να διεκδικήσω την ψήφο το 1999, δεν ήμουν σίγουρος για το αν κάτι τέτοιο ήταν καλή ιδέα. Όμως τότε ήμουν στην Ιταλία, είχα σπάσει τον αστράγαλό μου και δεν είχα τη δυνατότητα για περιπέτειες. Έτσι μου έκαναν την πρόταση από το Κόμμα των Πρασίνων της Ιταλίας. Αποφάσισα να δεχτώ, ωστόσο δεν έγινα μέλος του κόμματος, αντίθετα έκανα τη δική μου εκστρατεία και μίλησα με το δικό μου τρόπο. Σαν άνθρωπος είμαι πρακτικός και καταλαβαίνω ότι δεν άλλαξα τον κόσμο τότε. Παρότι δεν ήμουν έμπειρος πολιτικός, κατάλαβα γρήγορα πώς δούλευε το όλο πράγμα. Τώρα που είμαι ανεξάρτητος, είμαι ένας ελεύθερος άνθρωπος. Δεν είμαι πλέον ευρωβουλευτής και αυτό με χαροποιεί. Ωστόσο καταλαβαίνω ότι σε μια δημοκρατία, ειδικά σε ένα σύνολο πολλών δημοκρατιών, είναι πολύ δύσκολο να κινητοποιήσεις την κοινωνία. Επιπλέον, η πολιτική είναι εντελώς διαφορετικό πράγμα από το να είσαι ελεύθερος στο βουνό και να παλεύεις να επιβιώσεις. Σε ένα σύστημα όπως η ΕΕ υπάρχουν 500 εκατομμύρια άνθρωποι. Και πρέπει να μάθεις να συμβιβάζεσαι. Όταν όμως επιλέξεις το αντίθετο, τότε αρχίζουν τα δύσκολα και οι πόλεμοι.

Ο Ράινχολντ Μέσνερ στο Messner Mountain Museum στο βουνό Kronplatz στην Ιταλία.

– Πώς καταλήξατε στην ιδέα των μουσείων Messner Mountain Museums;
Στην ουσία τα μουσεία Messner Mountain Museums είναι ένα μουσείο, μια πελώρια κατασκευή, με ένα παλαιό κάστρο στο κέντρο και πέντε «δορυφόρους» ολόγυρα. Έχω κατανείμει τις θεματικές και τα ζητήματα που πραγματεύονται και τις ενέταξα στο τοπίο, το οποίο αντανακλά το εκάστοτε μουσείο και το αντίστροφο. Μόνο με αυτόν τον «αστερισμό» θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα τόσο εκτενές μουσείο, το οποίο είναι πλέον το μεγαλύτερο και πιθανώς το πιο επιτυχημένο παγκοσμίως στο είδος του. Δεν είναι εύκολο, αλλά το καταφέρνουμε. Άλλωστε από τα 55 χρόνια μου είχα προετοιμαστεί για να αξιοποιήσω με αυτό τον τρόπο την κληρονομιά, τη γνώση, τις συλλογές μου και τις επαφές από όλο τον κόσμο με τους ανθρώπους της περιπέτειας. Αυτό που θέλω να επικοινωνήσω μέσα από τα μουσεία είναι τι αποτελέσματα προκαλεί η συνάντηση ανθρώπου και βουνού. Είμαι αφηγητής ιστοριών και μέσα από τα μουσεία έχω την ευκαιρία να πω ιστορίες από τον τόπο που βρίσκομαι τώρα, το Φίρμιαν. Το εγχείρημα συνολικά το διαχειρίζεται η κόρη μου, γιατί εγώ πλέον ξεκινάω να κάνω και ταινίες. Στο μεταξύ μαζί με τον αρχιτέκτονά μου φτιάχνουμε ένα μουσείο στον Καύκασο στη Γεωργία. Δεν περιλαμβάνεται στα δικά μου μουσεία γιατί είναι έργο της εκεί κυβέρνησης, ωστόσο είμαστε υπεύθυνοι για το σχεδιασμό, την κατασκευή και την υλοποίηση. Επίσης έχω στα σκαριά ένα μουσείο για τους σέρπα στα Ιμαλάια αλλά και πάλι αυτό δεν θα είναι ένα μουσείο Messner. Θα το διαχειριστούν, όταν τελειώσει, οι ίδιοι οι σέρπα.

«Εμείς οι ορειβάτες είμαστε καλλιτέχνες. Δεν παράγουμε κάτι απτό αλλά κάτι που μας δίνει χαρά».

– Έχετε έρθει στην Ελλάδα κύριε Μέσνερ;
Ναι, μόνο που την τελευταία φορά ήταν για λίγο. Έχω ανέβει τον Όλυμπο, γιατί έχω μελετήσει όλα τα ιερά βουνά του κόσμου, επομένως έπρεπε να τον σκαρφαλώσω. Ξέρω επίσης ότι έχετε μερικές πολύ ενδιαφέρουσες περιοχές για ορειβασία!

– Γιατί πάντα μιλάτε για τον Μιλαρέπα σαν τον φιλόσοφο που σας ενέπνευσε;
Μελέτησα τα κείμενά του όταν ήμουν στα Ιμαλάια -και μάλιστα όχι από την πρώτη φορά- και τώρα μπορεί να τον ανακαλύψει κανείς στα μουσεία μου, είναι σαν να υπάρχει σε αυτά. Ήταν ένας ιδιαίτερος άνθρωπος που ζούσε στα Ιμαλάια πριν από αιώνες και μας άφησε πλήθος λογοτεχνικών έργων, ποίησης και ίσως τα καλύτερα γραπτά που πραγματεύονται τη σχέση ανάμεσα στον άνθρωπο και το βουνό.

– Άλλοι άνθρωποι που σας επηρέασαν στη ζωή σας;
Ο πατέρας μου, ένας μεσαίου επιπέδου ορειβάτης, με ανέβασε νεότατο στα βουνά. Παρότι γύρω στα 18-20 προσπάθησε να με σταματήσει, αλλά πλέον ήταν αργά. Συνέχισα την τρελή πορεία μου στα βουνά. Αργότερα είχα την ευκαιρία να συνυπάρξω με κορυφαίους ορειβάτες και έμαθα πολλά όχι μόνο από τον Μιλαρέπα αλλά και από τους ντόπιους στο Νεπάλ, το Μπουτάν, τη νότιο Αμερική, από τους Ίνκας και από τους Θιβετιανούς. Για μένα, όλοι αυτοί οι άνθρωποι είχαν μια διαυγή, ξεκάθαρη, αντίληψη για τη ζωή.

Διαβάστε ακόμα: Ο άνθρωπος που σκαρφαλώνει στις πιο επικίνδυνες πλαγιές του πλανήτη πιο γρήγορα από όλους

TAGS :
βουνο ιμαλάια κίνδυνος ορειβασία Ράινχολντ Μέσνερ

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook