Έτσι θα ζωντανέψει ξανά η πλατεία Βαρβακείου

Σε διάστημα πέντε μηνών έγιναν εργαστήρια πολιτών στο πλαίσιο του εγχειρήματος “Πεδίο_Αγορά”, το οποίο ενεργοποίησε και την όλη δράση. Στο “Πεδίο_Αγορά” συμμετέχουν ΜΚΟ, ο Δήμος Αθηναίων και άλλοι φορείς.

Όλα ξεκίνησαν πριν από πέντε περίπου μήνες, όταν έγινε το κάλεσμα προς τους ανθρώπους που ζουν και δουλεύουν στην πλατεία Βαρβακείου Αγοράς και στα πέριξ, με σκοπό την αναβάθμιση –σε πειραματικό επίπεδο αρχικά- της υποβαθμισμένης αυτής γωνιάς. Και είναι αλήθεια ότι σε μια περιοχή τόσο μα τόσο κεντρική η αντίθεση ανάμεσα στη ζωή της αγοράς και την εγκατάλειψη ενός κομματιού της είναι τρανταχτή.

Το «Πεδίο_Αγορά» είχε την αρχική οργανωτική μπαγκέτα. Η ομάδα αυτή αναπτύσσει μία πρότυπη διαδικασία αστικού σχεδιασμού, η οποία βασίζεται στη συμμετοχή των πολιτών και τις συνεργασίες διαφόρων τομέων, για την από κοινού λήψη αποφάσεων, στο πλαίσιο σχετικών μελετών για την αναβίωση του αστικού χώρου. Όλα αυτά γίνονται ενόψει των σχεδίων του Δήμου Αθηναίων για την αναβάθμιση της πλατείας, με τη διαφορά ότι οι πολίτες δεν μένουν θεατές, αλλά βάζουν το λιθαράκι τους (για να μην λέμε μετά πως, ό,τι έγινε, έγινε για αυτούς χωρίς αυτούς).

– Με ποιο σκεπτικό επιλέχθηκε η πλατεία Βαρβακείου και όχι κάποιος άλλος χώρος στην Αθήνα;
Η πλατεία Βαρβακείου βρίσκεται στο «στομάχι» της πόλης σε ένα πυκνοδομημένο ιστό κι όμως παραμένει ένας «ακατοίκητος» δημόσιος χώρος. Αποτελεί ένα κλασικό παράδειγμα πρόχειρου σχεδιασμού ενόψει των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 και μετέπειτα διαχείρισης με παράνομες μισθώσεις αναψυκτηρίων κ.ο.κ. Έχοντας συμμετάσχει μέσα από το δίκτυο «Imagine the City» στη δημιουργία της στέγης «ΣυνΑθηνά» επί της οδού Αθηνάς και με αφορμή το ανοιχτό κάλεσμα του προγράμματος «Actors of Urban Change», επιλέξαμε να συνεχίσουμε την ενασχόλησή μας με το πεδίο, με σκοπό την αναβίωση της πάνω πλευράς της πλατείας.

– Ποια είναι η φυσιογνωμία αυτής της δράσης;
Η ομάδα δράσης διαμορφώθηκε από ένα ανοιχτό κάλεσμα στο δίκτυο και τα κανάλια του «Imagine the City» και σε όλη τη διάρκεια του εγχειρήματος παρέμεινε ανοιχτή διατομεακή και διεπιστημονική με τακτικές συναντήσεις, συνήθως στο πεδίο δράσης στο χώρο της στέγης «ΣυνΑθηνά». Εθελοντές, επιστημονικοί συνεργάτες και προσωπικό των οργανισμών (δημόσιων, ιδιωτικών, ΜΚΟ) που πήραν την πρωτοβουλία συνεργάστηκαν μέσα από ομότιμες σχέσεις – κάτι το οποίο δεν ήταν εύκολο στην πράξη, αλλά ήταν μία σαφής συμφωνία στο πλαίσιο του πειραματισμού και της καινοτόμου φύσης του εγχειρήματος.

– Πώς αντέδρασαν οι άνθρωποι που ζουν και εργάζονται στη Βαρβάκειο στο κάλεσμα του «Πεδίο_Αγορά»;
Στην αρχή αντιμετωπίσαμε μεγάλη καχυποψία, αλλά και αίσθηση ματαιότητας, οι οποίες πηγάζουν από τις άπειρες υποσχέσεις που έχουν ακούσει αυτοί οι άνθρωποι για την ανάπλαση της πλατείας, χωρίς κανένα χειροπιαστό αποτέλεσμα. Όταν έγινε σαφής η ανεξάρτητη, διεπιστημονική σύνθεση της ομάδας συντονισμού και επικοινωνήθηκε ειλικρινά η πειραματική φύση του εγχειρήματος, η υποδοχή έγινε πιο ένθερμη και αναπτύχθηκε μια αίσθηση κοινότητας και προσμονής γύρω από το «Πεδίο_Αγορά».

– Ποιοι συμμετέχουν στο «Πεδίο_Αγορά»;
Μέχρι στιγμής έχουν συμμετάσχει πάνω από 200 άτομα στα εργαστήρια πολιτών που διοργανώθηκαν, αλλά και σε σειρά συνεντεύξεων που πραγματοποιήθηκαν στην περιοχή. Πρόκειται για κατοίκους και εργαζόμενους της γειτονιάς, εκπροσώπους του Δήμου και άλλων εμπλεκόμενων φορέων, αλλά και πολίτες από άλλες περιοχές που ενδιαφέρονται για το κέντρο της Αθήνας.

– Από τη στιγμή που θα ανακοινωθούν οι προτάσεις των πολιτών προσεχώς, τι θα συμβεί; Θα υπάρξει υλοποίηση κάποιων από αυτές;
Αν και το εγχείρημα έχει εξωθεσμικό και πειραματικό χαρακτήρα, ο Δήμος Αθηναίων αποτελεί έναν από τους φορείς υλοποίησης και στα εργαστήρια έχουν συμβάλει τόσο αιρετοί όσο και δημοτικοί υπάλληλοι που σχετίζονται άμεσα με το θέμα της ανάπλασης της πλατείας Βαρβακείου. Οι έξι προτάσεις που έχουν προκύψει μπορούν κάλλιστα να λειτουργήσουν συνδυαστικά, γι’ αυτό και απαιτείται ένα επόμενο στάδιο ενσωμάτωσης των αποτελεσμάτων σε ολοκληρωμένη αρχιτεκτονική μελέτη, είτε από το Δήμο είτε από διεπιστημονικές ομάδες. Αν και οι διαδικασίες αυτές απαιτούν πολύ περισσότερο χρόνο απ’ όσο υπολογίζαμε αρχικά, είμαστε αισιόδοξοι ότι θα υπάρξει σύνθεση προτάσεων και αξιοποίηση της όλης διαδικασίας από το Δήμο.

Διαβάστε ακόμα:  Το Caravan Project οργώνει την Ελλάδα και συλλέγει ιστορίες που αφυπνίζουν.

H ομάδα συντονισμού του εγχειρήματος “Πεδίο_Αγορά”.

– Η Αθήνα είναι μια πόλη που υφίσταται τις συνέπειες της κρίσης. Δράσεις όπως το «Πεδίο_Αγορά» μπορούν να αποτελέσουν παραδείγματα που θα οδηγούσαν σε μια άλλη μορφή διαχείρισης του δημόσιου χώρου;
Η ανάγκη της συμμετοχής του πολίτη στο σχεδιασμό του δημόσιου χώρου είναι μία ανάγκη που προκύπτει ακόμα και πριν από την κρίση – μία ανάγκη που προκύπτει ιστορικά και σε ποικίλα πολιτισμικά πλαίσια. Ο δημόσιος χώρος χρειάζεται να φιλοξενεί και να αποτυπώνει το δημόσιο διάλογο και την πολιτική ζωή, αλλά δυστυχώς στη χώρα μας αποτυπώνει μόνο τη σύγκρουση συμφερόντων και μία «πολιτική» πραγματικότητα που δεν είναι ούτε από τον πολίτη ούτε για τον πολίτη. Χρειάζεται να βρούμε νέους τρόπους να δρούμε και να διαχειριζόμαστε τα κοινά και αυτό προϋποθέτει ριζικές αλλαγές σε όλα τα επίπεδα, από το ατομικό ως το θεσμικό. Το «Πεδίο_Αγορά» βασίζεται σε μια διατομεακή σύμπραξη (ΜΚΟ Place Identity, theSwitch ΟΕ, Δήμος Αθηναίων) και αναπτύσσει μια πρότυπη διαδικασία, η οποία καταγράφεται και διανέμεται ελεύθερα σε ένα πλήρες εγχειρίδιο για αξιοποίηση και περαιτέρω εξέλιξη από κάθε ενδιαφερόμενο άτομο ή φορέα. Η δημιουργία «προηγούμενου» με αυτά τα χαρακτηριστικά στα ελληνικά δεδομένα προσφέρει νέες προοπτικές που μπορούν να έχουν πολλαπλασιαστικά οφέλη.

– Έχουν πράγματι οι Έλληνες μια χαλαρή έως ανύπαρκτη σχέση με το δημόσιο χώρο;
Όταν ένας δημόσιος χώρος δεν καλύπτει βασικές αισθητικές και λειτουργικές ανάγκες των πολιτών, πώς να υπάρξει ουσιαστική σχέση; Αξίζει να αναρωτηθούμε μέσα από ποιες διαδικασίες υλοποιούνται τα έργα κοινής ωφέλειας στη χώρα μας και κατά πόσο λαμβάνονται υπ’ όψιν οι ιδέες και οι ανάγκες των άμεσων χρηστών, ώστε να δημιουργηθεί αίσθηση του ανήκειν, αίσθηση κοινότητας, αίσθηση ευθύνης και φροντίδας προς το δημόσιο χώρο. Έχει έρθει η ώρα οι διαδικασίες αυτές να ανοίξουν και να εμπλέξουν ενεργά την εκάστοτε τοπική κοινωνία, ώστε να εξασφαλίζεται τόσο η ορθή χρήση όσο και η βιωσιμότητα των αστικών αναπλάσεων.

– Πόσο ανοιχτός κατά τη γνώμη σας μπορεί να είναι ο δημόσιος χώρος;
Ο δημόσιος χώρος είναι το πεδίο για να υπερβούμε τα ιδιωτικά μας όρια, να γνωρίζουμε, να σεβαστούμε και να αλληλεπιδράσουμε με το διαφορετικό, να αντιληφθούμε την έννοια των κοινών, να την υπερασπιστούμε και να την εξελίξουμε. Στο δημόσιο χώρο αξίζει να συμπεριλάβουμε το όλο μιας κοινωνίας – ακόμα και παιδιά, ΑΜΕΑ, μειονότητες, τη δημιουργικότητα αλλά και την ιστορία, τον κανονισμό αλλά και την ελευθερία και άλλα που μπορεί να φαντάζουν αντιφατικά, αλλά δεν είναι. Όταν δεν το πετυχαίνουμε αυτό, τότε ο δημόσιος χώρος αρχίζει και γίνεται επικίνδυνος και αφόρητος. Ο δημόσιος χώρος μπορεί να είναι ανοιχτός από τη διαδικασία διαμόρφωσής του. Μέσα από ανοιχτά καλέσματα, ανοιχτά εργαστήρια πολιτών, ανοιχτές εκθέσεις προτάσεων, ανοιχτή ψηφοφορία, ανοιχτά δεδομένα στη διαχείριση των πόρων και τις δημοτικές αποφάσεις, μπορεί πραγματικά να «ανοίξει» στην κοινωνία και να πλαισιώσει αντίστοιχες συμπεριφορές.

– Πόσο καταλυτικός είναι ο ρόλος των πολιτών στο επίπεδο της παραγωγής ιδεών και πώς μπορεί να ενδυναμωθεί η συμμετοχή τους;
Η παραγωγή ιδεών είναι ένας ανεξάντλητος πόρος, το θέμα είναι ότι ο ρόλος των πολιτών είναι ο μόνος που μπορεί να εξασφαλίσει τη βιωσιμότητα των ιδεών που προκύπτουν, καθώς και το πώς αυτές οι ιδέες θα λειτουργήσουν υπέρ του κοινού συμφέροντος. Προϋπόθεση για την ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά είναι η θεσμοθέτηση και εφαρμογή διαδικασιών διαβούλευσης και συμμετοχικού σχεδιασμού που θα έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα στη λήψη αποφάσεων, σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. Εξίσου σημαντική προϋπόθεση για ένα εγχείρημα σαν το «Πεδίο_Αγορά» είναι η εξ αρχής σύμπραξη σχετικών δημοσίων, ιδιωτικών και μη κερδοσκοπικών φορέων, ώστε το κάλεσμα για συμμετοχή να μη χρωματίζεται και να διατηρεί μια ανοιχτή και ουδέτερη ταυτότητα εξ αρχής, η οποία δεν θα αποκλείει κανέναν.

Η Κεντρική Αγορά πάνω στην πλατεία Βαρβακείου είναι το “στομάχι” της πόλης. Φωτό: Pillner/photobucket

– Πιστεύετε ότι σήμερα με την απομάκρυνση του Κράτους από κάποιους τομείς, είτε εξαιτίας συνειδητής επιλογής είτε λόγω συνθηκών, δημιουργείται ένα νέο πεδίο συμμετοχής από τα κάτω ή μήπως οδηγούμαστε στην απόλυτη ιδιωτεία;
Η κρίση ανέδειξε τη δύναμη ομάδων πολιτών να αντιμετωπίζουν μικρές και μεγάλες προκλήσεις με αλληλεγγύη και δημιουργικότητα, συχνά καλύπτοντας υπηρεσίες που οφείλει να προσφέρει το Κράτος. Σίγουρα δημιουργείται ένα νέο πεδίο συμμετοχής από τα κάτω, το οποίο μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα ακόμα και για όσους οδηγούνται στην απόλυτη ιδιωτεία, από ανασφάλεια, φόβο ή έλλειψη επιλογών. Οι συνθήκες μας καλούν, ως κοινωνία πολιτών, να επαναπροσδιορίσουμε όρους όπως η πολιτειότητα, η διαβούλευση, η δημοκρατία. Και όπως κάθε τι νέο, έτσι και η καινοτομία στην πολιτική, απαιτεί συνεχή πειραματισμό, νέες συνάψεις, ατομικές και συλλογικές υπερβάσεις.

– Στη γιορτή που θα κάνετε για τον απολογισμό του εγχειρήματος «Πεδίο_Αγορά» θα γίνει ένα ανοιχτό δείπνο; Για ποιο λόγο;
Η παρουσία της Κεντρικής Αγοράς της Αθήνας επάνω στην Πλατεία Βαρβακείου καθιστά την περιοχή ένα κομβικό σημείο σε ό,τι αφορά τη σχέση των πολιτών με το φαγητό. Πρόκειται στην ουσία για το «στομάχι» της πόλης, και για πολλούς συμπολίτες μας αποτελεί το μοναδικό σημείο επαφής τους με τις πρώτες ύλες που συνθέτουν τη διατροφή τους. Με το ανοιχτό μας δείπνο θέλουμε να αναδείξουμε την ταυτότητα και τις ιστορίες της γειτονιάς, οι οποίες είναι γεμάτες με τις γεύσεις και τα αρώματα της πλατείας. Εστιάζοντας στην κεντρική θέση που έχει η τροφή στις ζωές μας, θέλουμε να φέρουμε σε επαφή όλους τους ανθρώπους της Πλατείας Βαρβακείου στη βάση της συντροφικότητας σε μία γιορτή στην καρδιά του πεδίου του εγχειρήματός μας.

Info: Στις 10 Ιουνίου παρουσιάζονται οι προτάσεις των πολιτών για το μέλλον της γειτονιάς. Το ραντεβού είναι στο πάνω μέρος της πλατείας Βαρβακείου (από τις 19.00 έως αργά τη νύχτα). Θα παρουσιαστεί έκθεση φωτογραφίας με τίτλο «Η πόλις» της Ομάδας METApolis, ενώ θα γίνει και ένα ανοιχτό τραπέζι Slow Food, με προϊόντα της γειτονιάς.

Διαβάστε ακόμα: Θωμάς Δοξιάδης: Nα δώσουμε τα κέντρα των πόλεων στους πολίτες.

TAGS :
αγορά Αθήνα Βαρβάκειος δράση πλατεία

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook