Απολείπειν ο Θεός Ντεμπόρ

Γκι Ντεμπόρ, ντιρεκτίβα νούμερο 1: « Dépassement de l’Art ». Λάδι σε καμβά, 17 Ιουνίου 1963.

Ο Ντεμπόρ φωτογραφημένος στο passage Molière στο Παρίσι, το 1954

Κατευθυνόμενος προς τους επιβλητικούς τετράδυμους πύργους της BNF (Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας) που δεσπόζουν στις όχθες του Σηκουάνα, έφερνα στο μυαλό μου όλα τα παράδοξα που συνθέτουν την πολυδιαφημισμένη «έκθεση Ντεμπόρ».

Πριν απ’ οτιδήποτε άλλο, η προφανής αντίφαση εν τοις όροις στην ίδια τη φράση της πληροφορίας: έκθεση Ντεμπόρ. Η έκθεση δηλαδή, δημόσια και κρατικώς επιδοτούμενη, διά της σκηνογραφημένης εικόνας –την κατ’ εξοχήν εννοιολογική αλφάβητο του θεαματικού εποικοδομήματος –, του έργου ενός ανθρώπου που, αν μη τι άλλο, ουδέποτε εκτέθηκε στα μεγαβάτ της χυδαίας δημοσιότητας (με εξαίρεση ίσως το φάλτσο εκείνου του ντοκιμαντέρ στο νεαρό ακόμη τότε Canal+, τον Γενάρη του ’94, λίγους μήνες μετά το οποίο και αυτοκτόνησε). Χάρη στη χήρα του όμως, που μετά τα 2,7 εκατομμύρια ευρώ που εισέπραξε πουλώντας τα εκτενή αρχεία του μακαρίτη δεν μπορεί παρά να είναι ολίγον τι εύθυμη, το «κοινό» θα μπορέσει να «έρθει σε επαφή» με το σύνολο των δεκάδων χιλιάδων χειρόγραφων σελίδων, προσχεδίων, φωτογραφιών, σημειώσεων, και λοιπών αρχειακών ντοκουμέντων του θρυλικού ιθύνοντα νου, καθοδηγητή, σταδιακού διαγραφέα και εν τέλει μοναχικού υστερολόγου της Καταστασιακής Διεθνούς (Internationale Situationniste).

Να ’μαι λοιπόν στη μνημειώδη Βιβλιοθήκη Φρανσουά Μιτεράν, προικιό του φαραωνικότερου όλων των Γάλλων Προέδρων που, μετά την Πυραμίδα του Λούβρου, θέλησε να αφήσει πίσω του και μια βιβλιοθήκη αντάξια εκείνης της Αλεξάνδρειας. «Απολείπειν ο Θεός Ντεμπόρ», λέω μέσα μου, διαβαίνοντας τις νεοπλουτίστικες high-tech πύλες του εκθεσιακού χώρου. Και πράγματι, το ταλέντο ορισμένων επιμελητών να αποδίδουν –ευτυχώς κατ’ αντίθεση των πραγματικών τους προθέσεων– την ουσία ενός αρχικού καλλιτεχνικού μηνύματος, είναι κάποιες φορές συγκινητικό. Προ πενταετίας ας πούμε, η ελλιπέστατη και κακοστημένη έκθεση του μουσείου σύγχρονης τέχνης Georges Pompidou για τα εκατό χρόνια του Φουτουριστικού Μανιφέστου, κατάφερε να μεταλαμπαδεύσει στην εντέλεια την επιταγή του Μαρινέττι για άμεση καταστροφή όλων των μουσείων. Παρομοίως, η πρώτη εντύπωση της έκθεσης Γκυ Ντεμπόρ, μια τέχνη του πολέμου (sic!), με την επιδειξιομανή υπερσυγκέντρωση εκτιθέμενων γραπτών και εικόνων –σε βαθμό που κανείς ποτέ να μην μπορεί να διαβάσει αυτήν την ατελείωτη ταπετσαρία χειρόγραφων σημειώσεων με την οποία ο curator θέλησε να θαμπώσει τους επισκέπτες– λειτουργεί σαν νιοστή επαλήθευση της ντεμπορικής περιγραφής του Θεάματος ως την αυτοπροσωπογραφία της εξουσίας.

Η έκθεση πλαισιώνεται από πλήθος φωτογραφιών που δεν είχαν δημοσιευτεί ποτέ στο παρελθόν, καθώς ο Ντεμπόρ απεχθανόταν περισσότερο κι από ερυθρόδερμος την φωτογραφημένη του εικόνα, με αποτέλεσμα τόσα χρόνια να μην έχουμε δει παρά μόνο πέντε-έξι συνολικά (άντε να έχει δει δέκα-δώδεκα ο Μπαμπασάκης, που λέει ο λόγος).

“Tract” ή αλλιώς flyer του 1955, που καλεί τους “μεγαλοφυείς” ή έστω “λαμπρά ευφυείς” να απευθυνθούν στην Internationale Lettriste.

Τι είναι όμως η «Κοινωνία του Θεάματος», που όλοι οι διαφημιστές-μάνατζερ-δημοσιογράφοι πιπιλάνε σαν καραμέλα, έχοντας υπόψη τους (στην καλύτερη περίπτωση) ένα-δυο εντυπωσιακά τσιτάτα και μια αόριστη, άνευ περιεχομένου νοσταλγία για τους διανοητές της δεκαετίας του ’60; Για τον Μαρξ –εισηγητή του όρου–, ο υλικός κόσμος γίνεται ξένος προς τους ανθρώπους που τον παράγουν όταν αυτοί παύουν να έχουν συνείδηση τού ότι είναι οι δημιουργοί του, αρκούμενοι πλέον να τον αγναντεύουν απ’ έξω, ως θέαμα, αποδυναμωμένοι και αποξενωμένοι απ’ την ίδια τους την ανθρώπινη υπόσταση. Τον ιδεαλιστικό αυτό εκφυλισμό, ο μαρξισμός τον ονόμασε φετιχισμό της αξίας, θεμέλιο της θεωρίας του φετιχιστικού χαρακτήρα του εμπορεύματος. Θα συνιστούσα λοιπόν στους όψιμους φαν του Ντεμπόρ, αντί να επισκεφτούν την όποια έκθεση τούς προτείνει το Θέαμα, να επιχειρήσουν καλύτερα να κατανοήσουν τις βασικές διαπιστώσεις του συγγραφέα της Κοινωνίας του Θεάματος (1967), που δεν αποτελούν τίποτε άλλο από μια επιγραμματική εκλαΐκευση των θέσεων του Καρλ Μαρξ, στον πρώτο τόμο του Κεφαλαίου (1867).

Τα υπόλοιπα, οι χαριτωμένες ανέκδοτες φωτό της καταστασιακής παρέας στο ηλιόλουστο παρισινό βουλεβάρτο και οι «αυθεντικές» πρώτες αφίσες του Μάη του ’68, είναι προφανώς για συλλέκτες γραμματοσήμων.

Απο αριστερά: Gil J Wolman, Mohamed Dahou, Guy Debord, Ivan Chtcheglov. Παρίσι, Ιούνιος 1954.

“Κάτω η κοινωνία της κατανάλωσης και του θεάματος”. Μια εμβληματική αφίσα του Μάη του ’68.

TAGS :

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook