Απεικόνιση της δολοφονίας του διαδόχου της Αυστρο-ουγγρικής αυτοκρατορίας Φραγκίσκου Φερδινάνδου και της συζύγου του Σοφίας στο Σαράγιεβο, στις 28 Ιουνίου του 1914.

Απεικόνιση της δολοφονίας του διαδόχου της Αυστρο-ουγγρικής αυτοκρατορίας Φραγκίσκου Φερδινάνδου και της συζύγου του Σοφίας στο Σαράγιεβο, στις 28 Ιουνίου του 1914.

Εκείνο το καλοκαίρι του 1914 θα μας έμενε αξέχαστο, ακόμα και χωρίς τη συμφορά που έμελλε να πλήξει την Ευρώπη. Κι αυτό γιατί ήταν ένα απ’ τα πιο όμορφα και ζεστά, απ’ τα πιο «καλοκαιρινά» μου ’ρχεται να πω, καλοκαίρια που είχα ζήσει ποτέ. Μέρες ολόκληρες ο ουρανός ήταν ντυμένος στα γαλάζια μετάξια, ο αέρας ήταν γλυκός κι ανάλαφρος, τα λιβάδια ανέδυαν το ζεστό τους άρωμα και τα δάση ήταν σκιερά και πυκνά, με τα δέντρα τους να γεμίζουν νέο φύλλωμα· ακόμα και σήμερα, όταν τα χείλη μου σχηματίζουν τη λέξη «καλοκαίρι», έρχονται στο μυαλό μου ασυναίσθητα οι λαμπερές εκείνες μέρες του Ιούλη, που είχα περάσει στο Μπάντεν κοντά στη Βιέννη. Σ’ αυτή τη μικρή ρομαντική πόλη, την οποία προτιμούσε κι ο Μπετόβεν για τις καλοκαιρινές του διακοπές, είχα αποτραβηχτεί εκείνον το μήνα προκειμένου να συγκεντρωθώ στη συγγραφική μου δραστηριότητα κι έπειτα να περάσω το υπόλοιπο του καλοκαιριού με τον αγαπημένο μου φίλο Βεράρεν, στο μικρό εξοχικό του σπίτι στο Βέλγιο.

Sophie & Ferdinad

Ο Φραγκίσκος Φερδινάνδος και η Σοφία είχαν φτάσει στο Σαράγιεβο το πρωί της 28ης Ιουνίου.

Στο Μπάντεν δεν είναι απαραίτητο να βγει κανείς από το κέντρο της μικρής πόλης για να απολαύσει τη φύση. Το όμορφο, λοφώδες δάσος γλιστράει ανεπαίσθητα ανάμεσα στις χαμηλές στέγες των μικρών σπιτιών, που χτίστηκαν τα πρώτα χρόνια του δεκάτου ενάτου αιώνα και έχουν διατηρήσει τη χάρη και την απλότητα της εποχής του Μπετόβεν. Τα καφενεία και τα εστιατόρια είχαν βεράντες για να κάθεται ο κόσμος έξω, ενώ μπορούσες, ανάλογα με τα κέφια σου, να αναμειχθείς με το εύθυμο πλήθος εκείνων που έρχονταν για λουτροθεραπείες και έκαναν βόλτες γύρω απ’ τα ιαματικά λουτρά ή να χαθείς σ’ ερημικά μονοπάτια.

Ήδη από την παραμονή της 29ης Ιουνίου, που η καθολική Αυστρία γιορτάζει την εορτή Πέτρου και Παύλου, είχαν έρθει πολλοί επισκέπτες από τη Βιέννη. Πλήθος κόσμου, χαρούμενο και ξέγνοιαστο, τριγύριζε με τα ανοιχτόχρωμα, καλοκαιρινά του ρούχα στο πάρκο αναψυχής των ιαματικών λουτρών, μπροστά σε μια μπάντα που έπαιζε μουσική. Ήταν μια γλυκιά μέρα κι ο ουρανός απλωνόταν ασυννέφιαστος πάνω απ’ τις καστανιές με τα πλατιά κλωνάρια. Ήταν μια πραγματική μέρα χαράς. Για τους μεγάλους, όπως και για τα παιδιά, πλησίαζαν οι διακοπές, και με κείνη την αργία έπαιρναν προκαταβολικά μια γεύση του καλοκαιριού, που ερχόταν με το απαλό του αεράκι και το βαθύ του πράσινο να τους απαλλάξει απ’ τις καθημερινές σκοτούρες.

«Ξαφνικά η μουσική σταμάτησε στη μέση μιας μελωδίας. Δεν ήξερα πιο κομμάτι ήταν αυτό που έπαιζε η μικρή ορχήστρα των λουτρών. Ένιωσα μόνο πως η μουσική σταμάτησε ξαφνικά…»

Είχα καθίσει παράμερα από το πλήθος του πάρκου και διάβαζα ένα βιβλίο – θυμάμαι ως και σήμερα ποιο ήταν: Τολστόι και Ντοστογιέφσκι του Μερεσκόφσκι, το διάβαζα με μεγάλη προσοχή κι ενδιαφέρον. Αλλά, την ίδια στιγμή, ερχόταν στ’ αυτιά μου το θρόισμα του αέρα ανάμεσα στα δέντρα, το τιτίβισμα των πουλιών και η απαλή μουσική από το βάθος του πάρκου. Άκουγα καθαρά την κάθε μελωδία, χωρίς να ενοχλούμαι, καθώς η ανθρώπινη ακοή προσαρμόζεται τόσο εύκολα, που μετά από μερικά λεπτά έχει κιόλας συνηθίσει έναν συνεχόμενο θόρυβο, έναν πολύβουο δρόμο, ένα ορμητικό ποτάμι· και μόνο μια απρόσμενη παύση του ρυθμού την αφυπνίζει.

Διαβάστε ακόμα: Αλμπέρ Καμύ: «Ο Ξένος» – Η δολοφονία του Άραβα από τον Μερσώ δημιουργεί αναπόδραστους συνειρμούς με τη βία και το παράλογο που βιώνει η ελληνική κοινωνία σήμερα…

Το ματωμένο πουκάμισο του Φραγκίσκου Φερδινάνδου εκτίθεται μόνιμα στο Μουσείο Στρατιωτικής Ιστορίας, στην Βιέννη.

Το ματωμένο πουκάμισο του Φραγκίσκου Φερδινάνδου εκτίθεται μόνιμα στο Μουσείο Στρατιωτικής Ιστορίας, στην Βιέννη.

Έτσι, διέκοψα άθελά μου το διάβασμα, όταν ξαφνικά η μουσική σταμάτησε στη μέση μιας μελωδίας. Δεν ήξερα πιο κομμάτι ήταν αυτό που έπαιζε η μικρή ορχήστρα των λουτρών. Ένιωσα μόνο πως η μουσική σταμάτησε ξαφνικά. Ως και ο ρυθμός του πλήθους, που ξεχώριζε να περπατά ανάμεσα στα δέντρα σαν μια ενιαία ανοιχτόχρωμη μάζα, έμοιαζε να αλλάζει· ως και κείνο σταμάτησε ξαφνικά να περπατάει πάνω κάτω. Κάτι φαινόταν να συμβαίνει. Σηκώθηκα, και τότε είδα τους μουσικούς να φεύγουν από το περίπτερο μουσικής. Ακόμα κι αυτό ήταν περίεργο, γιατί το κονσέρτο διαρκούσε συνήθως μια ώρα ή και περισσότερο. Κάτι θα ’πρεπε να ’χει προκαλέσει την απότομη αυτή διακοπή· πλησιάζοντας παρατήρησα πως μπουλούκια ανθρώπων σπρώχνονταν ταραγμένα μπροστά στο περίπτερο μουσικής, γύρω από μια ανακοίνωση που μόλις είχε τοιχοκολληθεί. Ήταν, όπως έμαθα ύστερα από μερικά λεπτά, το τηλεγράφημα που ανακοίνωνε πως η Αυτού Υψηλότης ο διάδοχος του θρόνου Φραγκίσκος Φερδινάνδος και η σύζυγός του, που είχαν μεταβεί στη Βοσνία για να παραστούν σε κάποιες εκδηλώσεις, έπεσαν εκεί θύματα μιας ύπουλης πολιτικής δολοφονίας.

Όλο και περισσότερος κόσμος μαζευόταν γύρω απ’ αυτή την τοιχοκολλημένη ανακοίνωση. Η αναπάντεχη είδηση περνούσε από στόμα σε στόμα. Ωστόσο, η αλήθεια είναι πως σε κανενός το πρόσωπο δε διάβαζες κάποια ιδιαίτερη λύπη ή πικρία. Γιατί ο διάδοχος του θρόνου ήταν κάθε άλλο παρά αγαπητός. […]

Η εκπυρσοκρότηση του πιστολιού του Σέρβου εθνικιστή Γκαβρίλο Πρίντσιπ πυροδότησε ταυτόχρονα τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η εκπυρσοκρότηση του πιστολιού του Σέρβου εθνικιστή Γκαβρίλο Πρίντσιπ πυροδότησε ταυτόχρονα τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Μόλις δυο ώρες αργότερα, δε γινόταν αντιληπτή καμιά ένδειξη αληθινού πένθους. Οι άνθρωποι κουβέντιαζαν μεταξύ τους και γελούσαν, κι αργά το βράδυ η μουσική ξανάρχισε να παίζει στα διάφορα μαγαζιά. Πολλοί ήταν μάλιστα αυτοί στην Αυστρία που τη μέρα εκείνη ανέπνευσαν με κρυφή ανακούφιση, βλέποντας πως είχε βγει από τη μέση ο διάδοχος του γέρου αυτοκράτορα, για να πάρει έτσι τη θέση του ο νεαρός αρχιδούκας Κάρολος, που ήταν ασύγκριτα πιο αγαπητός. […]

Η είδηση περνούσε από στόμα σε στόμα. Ωστόσο, σε κανενός το πρόσωπο δε διάβαζες κάποια ιδιαίτερη λύπη ή πικρία. Γιατί ο διάδοχος του θρόνου ήταν κάθε άλλο παρά αγαπητός.

Ωστόσο, σχεδόν μια βδομάδα αργότερα, άρχισαν ξαφνικά οι κατηγορίες στις εφημερίδες, που το κρεσέντο τους παραήταν συγχρονισμένο για να είναι εντελώς τυχαίο. Η σερβική κυβέρνηση κατηγορήθηκε για συνενοχή στη δολοφονία και υπήρχαν έμμεσοι υπαινιγμοί πως η Αυστρία όφειλε να μην αφήσει ατιμώρητο το φόνο τού –δήθεν τόσο αγαπητού– διαδόχου του θρόνου. Ήταν φανερό σε όλους πως κάτι μαγειρευόταν μέσω του Τύπου, αλλά κανενός το μυαλό δεν πήγαινε στον πόλεμο. Ούτε οι τράπεζες, ούτε τα καταστήματα, αλλά ούτε και οι ιδιώτες άλλαξαν στάση. Τι μας ενδιέφεραν εμάς οι διαρκείς αυτοί διαπληκτισμοί με τη Σερβία, που στην ουσία, όπως γνωρίζαμε όλοι μας, δεν είχαν άλλη αιτία παρά κάποιες εμπορικές συμβάσεις σχετικά με την εξαγωγή σερβικών χοίρων;

Το βιβλίο του Στέφαν Τσβάιχ «Ο κόσμος του χθες – Αναμνήσεις ενός Ευρωπαίου» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Printa/Εκ βαθέων.

Το βιβλίο του Στέφαν Τσβάιχ «Ο κόσμος του χθες – Αναμνήσεις ενός Ευρωπαίου» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Printa/Εκ βαθέων.

Οι βαλίτσες μου ήταν έτοιμες για το ταξίδι μου στο Βέλγιο, όπου θα αντάμωνα με τον Βεράρεν, η δουλειά μου βρισκόταν σε καλή πορεία, τι σχέση είχε, λοιπόν, με τη ζωή μου ο νεκρός αρχιδούκας που τώρα κειτόταν στη σαρκοφάγο του; Το καλοκαίρι ήταν όμορφο όσο ποτέ και υποσχόταν να γίνει ακόμα πιο όμορφο· αμέριμνοι ατενίζαμε όλοι τον κόσμο και τη ζωή. Θυμάμαι ακόμα έναν γέρο αμπελουργό, που καθώς περπατούσα μ’ ένα φίλο μου μέσα στ’ αμπέλια, μία μόλις μέρα προτού φύγω από το Μπάντεν, μας είπε: «Τέτοιο καλοκαίρι είχαμε να δούμε πολύ καιρό. Αν συνεχίσει έτσι, θα ’χουμε ένα κρασί που όμοιό του δεν ξαναγευτήκαμε. Θα ’ναι ένα καλοκαίρι που δύσκολα θα ξεχάσουμε!».

Μα δεν ήξερε, εκείνος ο γεροντάκος με τη λερωμένη απ’ τα σταφύλια ποδιά του, πόσο φριχτά αληθινά θ’ αποδεικνύονταν τα λόγια του.

//Απόσπασμα (με τίτλο «Οι πρώτες ώρες του πολέμου του 1914») από το βιβλίο του Στέφαν Τσβάιχ «Ο κόσμος του χθες – Αναμνήσεις ενός Ευρωπαίου», μετάφραση Αλεξία Καλανταρίδου-Τατιάνα Λιάνη, εκδόσεις Printa/Εκ βαθέων.

Διαβάστε ακόμα: Top 5 ποιήματα για την τουρκική εισβολή στην Κύπρο

 

 

 

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top