Η άνοδος και η πτώση ενός σκοτεινού ειδώλου (φωτογραφία: AP Photo/ Universal Studios Home Entertainment).

Γκρο πλαν στο πολυτελές γραφείο του Τony Montana. Παχιά χαλιά, δερμάτινη πολυθρόνα, χρυσοποίκιλτες κορνίζες, σκούρες κουρτίνες, μαύροι τοίχοι. Η μονιά του αντιήρωα. Κι ύστερα, μέσα σε ένα σύννεφο παραζάλης, φρενίτιδας και δίψας για εκδίκηση, σηκώνει το όπλο και με φωνή στεντόρεια, φωνή πληγωμένου θηρίου, ακούγεται να λέει προς τους αόρατους εχθρούς του που τον έχουν περιζώσει: «Say hello to my little friend!»

Βang!

Εχουν περάσει 40 χρόνια από τότε που ο μετρ των θρίλερ και της αγωνίας, Μπράιαν ΝτεΠάλμα, εισήγαγε στην κινηματογραφική μυθολογία, τον Τony Montana. Αυτόν τον θρασύ αλητάκο που το σκάει από την Κούβα και που από την πρώτη στιγμή που πατάει το πόδι του στις ΗΠΑ είναι αποφασισμένος να πετάξει από πάνω του τη ρυπαρότητα του παρία και να γίνει κάποιος.

«Say hello to my little friend!» (φωτογραφία: AP Photo/ Universal Studios Home Entertainment).

Ο Tony Montana είναι μια φιγούρα εξαιρετικής ποιότητας και βάθους. Δεν είναι τυχαίο ότι τον ρόλο ενδύθηκε ο Αλ Πατσίνο.

Το μότο του, και μια από τις χαρακτηριστικές ατάκες της ταινίας «Scarface», είναι το εξής εύγλωττο: «Σ’ αυτή τη χώρα, πρέπει πρώτα να κάνει χρήματα. Όταν θα έχεις τα χρήματα, θα έχεις και εξουσία. Οταν θα έχεις εξουσία, τότε θα έχεις και γυναίκες». Διότι τι να την κάνει τη δόξα αυτός ο χθαμαλός Βασιλιάς Ληρ αν δεν την ραίνει μια εκπάγλου καλλονής θεά;

Ο ΝτεΠάλμα κάνει εξαρχής μια καίρια αντιστροφή των παραδεδεγμένων κανόνων που ορίζουν ταινίες που έχουν βία, περιτριγυρίζουν τη ζωή του υποκόσμου και έχουν αρκετά στοιχεία θρίλερ στη φαρέτρα τους. Δεν είναι οι άγριες (τω όντι) σκηνές βίας ή η ξέφρενη δράση που κάνει τις ίριδες των ματιών σου να τρεμοπαίζουν. Είναι ο χαρακτήρας που σε ρουφάει έως τα πέρα βάθη της οθόνης.

Ο Tony Montana είναι μια φιγούρα εξαιρετικής ποιότητας και αντιθέσεων. Δεν είναι τυχαίο ότι τον ρόλο ενδύθηκε ο Αλ Πατσίνο που είχε ήδη πάρει το βάπτισμα του πυρός σε τέτοια είδους «περιβάλλοντα» παίζοντας τον Μάικλ Κορλεόνε στον «Νονό». Στον «Σημαδεμένο», φυσικά, δεν υπάρχει τίποτα από την ψυχρή λεπτότητα του Μάικλ, αλλά η διάσταση ενός πραγματικού και άκρως βασανισμένου ανθρώπου είναι ορατή πέρα για πέρα.

Ο Μπράιαν ΝτεΠάλμα κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων.

Ο Montana είναι επιδέξιος, μπλοφατζής, κινείται σαν αιλουροειδές που μυρίζεται τη λεία του από μακριά, δεν ορρωδεί προ ουδενός, παίζει όλα τα χαρτιά του με τη μανία του παίκτη που δεν τον ενδιαφέρει μόνο το κέρδος, αλλά και η κατίσχυση. Είναι θαρραλέος στο όριο της παράνοιας και, φυσικά, σε τέτοιους ανθρώπους το φρένιασμα νικάει κατά κράτος.

Ο ΝτεΠάλμα δεν αφήνει τη βία εκτός πλάνων. Αντίθετα, την σπέρνει σε όλη τη διάρκεια της ταινίας ανεπεξέργαστη, τραχιά, ολοπόρφυρη.

Για την ιστορία, το «Scarface» πήρε τον τίτλο του από την ταινία του Χάουαρντ Χοκς του 1932, η οποία ήταν εμπνευσμένη από την καριέρα του Αλ Καπόνε. Αυτή η ταινία του Χοκς ήταν η πιο βίαιη γκανγκστερική ταινία της εποχής της.

Ο ΝτεΠάλμα δεν αφήνει τη βία εκτός πλάνων. Αντίθετα, την σπέρνει σε όλη τη διάρκεια της ταινίας ανεπεξέργαστη, τραχιά, ολοπόρφυρη. Ωστόσο, και στις δύο ταινίες, οι σκηνοθέτες θέτουν τις βάσεις για να πλάσουν έναν χαρακτήρα μεταιχμιακό, ακραίο, οριακό. Ολότελα αυτοκαταστροφικό.

Οι κριτικοί έχουν αποφανθεί πως ο ΝτεΠάλμα, περισσότερα οφείλει στον «Νονό» και λιγότερα στην αρχική βερσιόν του «Σημαδεμένου». Με την έννοια ότι εξαρχής ήθελε να μορφοποιήσει τη συγκίνηση που προκαλεί η άνοδος και η πτώση ενός γκάνγκστερ που έχει εμμονή με τη δύναμη, με την αδελφή του (ναι, είναι φανερό πως την βλέπει ερωτικά) και, τελικά, με οτιδήποτε φθοροποιό κουβαλάει η τυραννισμένη του ψυχή.

Τι είναι ο Tomy Montana; Ενας άνθρωπος που τα βάζει με τον εαυτό του (φωτογραφία: AP Photo/ Universal Studios Home Entertainment).

Ο Montana έχει μπροστά του δύο δρόμους: ο ένας είναι να ακολουθήσει τις «διδαχές» των περισσότερων και να γίνει ένας μεροκαματιάρης που θα πλένει πιάτα σε ένα εστιατόριο της συμφοράς και ο άλλος να πασάρει σκληρά ναρκωτικά στην πιάτσα. Το πρώτο θα τον διατηρήσει στον πάτο του τίποτα, ενώ το δεύτερο θα του προσφέρει αφειδώς χρήματα, αναγνωρισιμότητα, δύναμη, γρήγορα αυτοκίνητα και αφιονισμένες γυναίκες που θα λικνίζονται στα πόδια του. Μαντέψτε: διαλέγει αναφανδόν το δεύτερο.

O NτεΠάλμα και ο Ολιβερ Στόουν στο σενάριο αφαιρούν όλα τα κλισέ από τους χαρακτήρες της ταινίας.

Καθώς ο Μοντάνα εισέρχεται στο παράνομο εμπόριο ναρκωτικών στη νότια Φλόριντα, ο ΝτεΠάλμα κάνει μια κίνηση καθοριστική: στρέφει την κάμερά του προς τον Montana και τον παρατηρεί από πολύ κοντά. Σχεδόν με ανθρωπολογικό ενδιαφέρον.

Ο σκοτεινός ήρωας και η ιέρειά του.

Δεν είναι από εκείνες τις ταινίες όπου οι χαρακτήρες φέρουν όλες τις καθορισμένες ταμπέλες («αφεντικό», «υπαρχηγός», «χτύπημα») και ούτε συμπεριφέρονται ακριβώς όπως περιμένουμε. Ο ΝτεΠάλμα, μαζί με τον Ολιβερ Στόουν που προΐσταται του σεναρίου, έχουν δημιουργήσει μια «γκαλερί» από εξαιρετικούς χαρακτήρες. Πουθενά δεν πέφτουν στην παγίδα του κλισέ και της ομοιοτυπίας.

Βουτηγμένος σε ένα βουνό κόκας (φωτογραφία: AP Photo/ Universal Studios Home Entertainment).

Το μέγιστο πλεονέκτημα της ταινίας, βέβαια, είναι η καταλυτική παρουσία του Αλ Πατσίνο που έχει την πρόνοια να μην μετατρέψει τον Montana σε συμπαθητικό χαρακτήρα. Δεν κρύβει τις σκοτεινές πλευρές του, αντίθετα τις εκθέτει γυμνές στο φως.

Το «Scarface» καταφέρνει να ξεφύγει από το σωρό των ταινιών που αναφέρονται σε γκάνγκστερ, διότι κατανοεί την διφυή εικόνα μιας εγκληματικής προσωπικότητας.

Κι όμως, είναι αυτή η σκοτεινή ποιότητα του ρόλου που τον κάνει «άξιο» να ταυτιστούμε μαζί του, με φρικτό τρόπο, το δίχως άλλο, αλλά ποιος είπε πως στη σινεφιλική πινακοθήκη μας έχουμε μόνο θετικούς ρόλους να δοξάζουμε; Ας είμαστε και λίγο ειλικρινείς με τους εαυτούς μας.

Δεν θα θέλαμε όλοι να είμαστε πλούσιοι και ισχυροί, να έχουμε επιθυμητούς σεξουαλικούς συντρόφους, να ζούμε σε μια έπαυλη, να μας φροντίζουν πιστοί υπηρέτες και να μην χρειάζεται να δουλεύουμε; Φυσικά, ουδείς σώφρων θα ήθελε να τα έχει όλα αυτά πουλώντας κόκα, αλλά εδώ ακριβώς είναι η διαφορετικότητα του ήρωα από εμάς. Λατρεύει να πατάει κόκκινες γραμμές.

Το αίμα κυλάει στην ταινία. Μιλάμε για πολύ αίμα (φωτογραφία: AP Photo/ Universal Studios Home Entertainment).

Ο Μοντάνα τα παίρνει όλα και τα χάνει όλα. Θα το έλεγε κανείς δραματουργικά προβλέψιμο. Αυτό που, όμως, είναι πρωτότυπο στον «Σημαδεμένο» είναι η προσοχή (εστίαση) που δίνει στο πώς ο Montana απολαμβάνει τον εαυτό του όσο έχει τα πάντα.

Υπάρχουν δύο σκηνές στην ταινία που καταδεικνύουν τη δραματική φύση του Montana. Στη μια κάθεται σε ένα νυχτερινό κέντρο διασκέδασης με την ξανθιά ερωμένη του, και είναι τόσο εξοντωμένος από την κοκαΐνη που τα μόνα συναισθήματα που μπορεί πραγματικά να νιώσει είναι η ανυπομονησία και η πλήξη. Στην άλλη, προσπαθώντας να μεταγγίσει στο σώμα του ένα είδος απελπισμένης ενέργειας, βυθίζει το πρόσωπό του σε ένα σωρό κοκαΐνης και εισπνέει σαν να είναι πνιγμένος.

Η Μισέλ Πφάιφερ ως Ελβάιρα είναι μια καλλονή θερμαντικής δύναμης. Μια Αφροδίτη του Κάτω Κόσμου που σε τραβάει κοντά της. Σε καταπίνει.

Ο Tony Montana όσο ανεβαίνει στην πυραμίδα του υποκόσμου τόσο καταδύεται στα δικά του σκοτάδια.

Το «Scarface» καταφέρνει να ξεφύγει από το σωρό των ταινιών που αναφέρονται σε γκάνγκστερ, διότι κατανοεί την διφυή ουσία μιας εγκληματικής προσωπικότητας. Ο Montana είναι ωσαύτως ράθυμος, αλλά και σκληρός. Είναι μεγαλοπρεπής, αλλά έχει και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Θέλει να ζήσει ευτυχισμένος και πλήρης, αλλά είναι ουσιαστικά ανίκανος να βιώσει μια τέτοια ιδανική κατάσταση.

Πώς μπορείς να ξεχάσει την Ελβάιρα της ταινίας; (φωτογραφία: AP Photo/ Universal Studios Home Entertainment).

Σημαντικό στοιχείο που δεν πρέπει να παραληφθεί: η παρουσία της Μισέλ Πφάιφερ στην ταινία ως Ελβάιρα. Νέα, λυγερόκορμη, θελκτική όσο το βλέμμα μιας κόμπρας, εθισμένη, παραδομένη πάντα στα χέρια ενός δυνατού πάτρωνα, σκληροτράχηλη και συνάμα γεμάτη εσωτερικά ρήγματα.

Θα μείνουν αλησμόνητοι οι λεπταίσθητοι ώμοι της όπως εμφανίζονται γυμνοί στα μεταξένια φορέματά της. Το μικρό της στήθος, η ανατριχίλα που σκορπάει στο πυρωμένο σου μυαλό το βιμπράτο της φωνής της, εκείνο το βλέμμα όλο παγωμένη υπόσχεση που είναι ικανό να ρίξει κάτω ακόμη και τον πιο γεροφτιαγμένο τοίχο αρρενωπότητας. Είναι μια καλλονή θερμαντικής δύναμης. Μια Αφροδίτη του Κάτω Κόσμου που σε τραβάει κοντά της. Σε καταπίνει.

Ναι, η Μισέλ Πφάιφερ δεν σε αφήνει να… αγιάσεις (φωτογραφία: AP Photo/ Universal Studios Home Entertainment).

Ο Montana, όσο κι αν ο ίδιος το πιστεύει δεν μπορεί να τα βάλει με όλους. Θα ηττηθεί, αλλά διόλου τυχαίο: θα την φάει πισώπλατα.

Όσο για το τέλος της ταινίας; Πρόκειται για αρχαία τραγωδία γραμμένη, θαρρείς, από τον Ευριπίδη. Ο ήρωας είναι μόνος εναντίον όλων, εναντίον και του εαυτού του. Δεν υπάρχει καμία ανώτερη δύναμη που αναζωπυρώνει το δράμα, κανένας θεός ή δυνάστης. Είναι το ίδιο το ανθρώπινο υλικό που οδηγεί τη ζωή σε μια αναπόδραστη τραγωδία. Ο Montana, όσο κι αν ο ίδιος το πιστεύει (ναι, τέτοιο είναι το φορτίο της αυτοκαταστροφικότητάς του), δεν μπορεί να τα βάλει με όλους. Θα ηττηθεί, αλλά διόλου τυχαίο: θα την φάει πισώπλατα. Ο σκληρός κόσμος, σκληρά εκδικείται.

Πέφτοντας στην πισίνα που βάφεται κόκκινη από το αίμα του θα πάρει μαζί του στον άλλο κόσμο όλη τη στάχτη των ονείρων του που σαν σφαίρες ήρθαν και τον λάβωσαν καίρια. Φευ, δεν ήταν τα όπλα των αντιπάλων του που τον έριξαν, αλλά η δική του τραγική ψυχοσύνθεση που σαν βόλι τον βρήκε κατάστηθα.

Bang!

 

Διαβάστε ακόμα: 20 χρόνια «Requiem for a Dream». Kάθετη βουτιά στην ανθρώπινη άβυσσο.

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top