Τα εγγόνια του Ψαραντώνη και η υπέροχη οικογένεια Ξυλούρη

O πατέρας, λαουτιέρης Γιώργης Ξυλούρης (Ψαρογιώργης), γιός του Ψαραντώνη και ανηψιός του Νίκου Ξυλούρη, πρωταγωνιστής της ταινίας «Μια Οικογενειακή Υπόθεση». Φωτογραφία: Μανώλης Μαθιουδάκης

Αν και η καταγωγή μου είναι από την Κωνσταντινούπολη και από την Πελοπόννησο, τα τελευταία χρόνια έχω καταλήξει να έχω πολύ στενή επαφή με την Κρήτη, η οποία άρχισε από την εποχή που κάναμε με τον Λεωνίδα Αντωνόπουλο τις «Μουσικές του Κόσμου». Τότε, λοιπόν, για τις ανάγκες των γυρισμάτων δύο επεισοδίων για τη μουσική της Κρήτης, είχαμε πάει στο σπίτι του Γιώργη – θυμάμαι, τα παιδιά τότε ήταν μικρά… η Απολλωνία ήταν μόλις 4-5 χρόνων. Βέβαια, η ιδέα για μια ταινία αφιερωμένη στην οικογένεια του Ψαρογιώργη αρχίζει να μορφοποιείται μέσα μου όταν γύριζα την ταινία «Ταξιδιάρα Ψυχή», με τον Γιάννη Αγγελάκα που ζει το μισό χρόνο στη Θεσσαλονίκη και τον άλλο μισό στην Κρήτη, ο οποίος το ίδιο διάστημα με τα γυρίσματα ηχογραφούσε το δίσκο «Όσο κι αν Δέρνει ο Άνεμος» με τον Ψαρογιώργη.

Ο παππούς, φημισμένος λυράρης Αντώνης Ξυλούρης (Ψαραντώνης), αδελφός του θρυλικού τραγουδιστή Νίκου Ξυλούρη. Φωτογραφία: Μανώλης Μαθιουδάκης

Όταν τύχαινε, λοιπόν, να πηγαίνω στη Θεσσαλονίκη και οι δυο τους να βρίσκονται στο στούντιο ηχογράφησης, ένιωθα να με μαγεύει η μουσική του Ψαρογιώργη, η παράδοση που κουβαλά, αλλά και ο ίδιος ο άνθρωπος. Είναι ο πιο σκληρά εργαζόμενος μουσικός που έχω γνωρίσει – μπορεί να παίζει είκοσι τέσσερις ώρες το 24ωρο σε πανηγύρια, γλέντια, συναυλίες και, παράλληλα, να παραμένει κι ένας καλός οικογενειάρχης. Κάποια μέρα, στο τελευταίο γύρισμα της «Ταξιδιάρας Ψυχής» είχε έρθει ο Γιώργης με τα παιδιά του, τα οποία τότε ήταν 17, 16 και 14 χρόνων, και έπαιξαν σε ένα μιτάτο (σ.σ.: κατάλυμα βοσκού) στον Ψηλορείτη. Εκεί «τρελάθηκα» με το ταλέντο και των παιδιών και, συζητώντας το με τον Γιάννη, καταλήξαμε πως αυτό πρέπει να είναι το θέμα του επόμενου ντοκιμαντέρ μου: τρεις γενιές Ξυλούρηδες.

Τα εγγόνια του Ψαραντώνη, (από αριστερά) Αντώνης Ξυλούρης, Απολλωνία Ξυλούρη, Γιώργος Στιβακτάκης, Νίκος Ξυλούρης και Αντώνης Στιβακτάκης. Φωτογραφία: Γιάννης Φάις

Ξεκίνησα τα γυρίσματα του «Μια Οικογενειακή Υπόθεση» στις αρχές του 2012. Και επειδή δεν ήθελα να κάνω άλλη μία ταινία με έντονο φολκλόρ στοιχείο, αποφάσισα ότι θα έπρεπε να ακολουθήσουμε τους Ξυλούρηδες στην Αυστραλία. Κι αυτό γιατί με ενδιέφερε να δω ποια είναι η αντίδραση ενός πιο διεθνούς κοινού στην παραδοσιακή ελληνική μουσική. Γενικά μιλώντας για την παραδοσιακή μουσική, πιστεύω ότι είναι παγκόσμια, ότι δηλαδή μπορεί να απευθύνεται σε ανομοιογενές και ετερόκλητο κοινό.

Τα φεστιβάλ στα οποία συμμετείχαν οι Ξυλούρηδες είναι μεγάλες εκδηλώσεις, στις οποίες εμφανίζονται ονόματα όπως οι Public Enemy. Σκεφτόμουν, λοιπόν, πως υπάρχει περίπτωση να βγουν στη σκηνή οι Ξυλούρηδες και να φύγουν όλοι, καθώς δεν θα υπήρχε γέφυρα επικοινωνίας! Κι όμως, αυτό που συνέβη ήταν ασύλληπτο. Όταν βγήκε ο Ψαραντώνης στη σκηνή, ο ήχος και η μορφή του τους μαγνήτισε και «μπήκαν κατευθείαν μέσα», παρά το γεγονός πως δεν είχαν ακούσει ξανά κρητική μουσική!

Τα ξαδέλφια Νίκος Ξυλούρης και Γιώργος Στιβακτάκης. Φωτογραφία: Γιάννης Φάις

Ο Ψαρογιώργης πριν από χρόνια πήγε στην Αυστραλία, γνώρισε και παντρεύτηκε τη Σίλα και έμεινε 8-10 χρόνια εκεί. Στο διάστημα αυτό δημιούργησε τους «Xylouris Ensemble», με αποτέλεσμα να μη σταματήσει να εργάζεται πάνω στην κρητική μουσική. Το καταπληκτικό δε είναι πως και αρκετά μέλη της οικογένειας της γυναίκας του Σίλα είναι μουσικοί. Στη Μελβούρνη, επειδή υπάρχει ισχυρή ελληνική και δη κρητική παρουσία, υπήρχε ένα ικανοποιητικό περιβάλλον, για να δουλέψει ο Γιώργης. Μάλιστα, συνεργάστηκε με τον Warren Ellis και τον Jim White των Dirty Three, κι αυτό γιατί ένας χαρισματικός παραδοσιακός λαουτιέρης στην Αυστραλία προκαλεί το ενδιαφέρον.

Τα εγγόνια του Ψαραντώνη (από αριστερά) ο Γιώργος Στιβακτάκης, τα αδέλφια Νίκος, Αππολωνία και Αντώνης Ξυλούρης και ο Σταύρος Τζανής. Φωτογραφία: Γιάννης Φάις

Το «Μια Οικογενειακή Υπόθεση» είναι μια ταινία τόσο για τη μουσική όσο και για την οικογένεια ή, μάλλον, μια ταινία για μια οικογένεια, τα μέλη της οποίας τα συνδέει η μουσική. Η ταινία ξεκινά με τη γνωριμία του Γιώργη, μετά πηγαίνουμε στην Αυστραλία όπου γνωρίζουμε τα δύο μεγαλύτερα παιδιά του, τον Νίκο και τον Αντώνη, στη συνέχεια βλέπουμε την Απολλωνία. Με ενδιέφερε να αναδείξουμε τους χαρακτήρες, αλλά και τις δυναμικές που αναπτύσσονται μέσα στην οικογένεια. Η Απολλωνία είναι εξωστρεφής και ιδιαίτερα κοινωνική – διαθέτει απίστευτη άνεση, σε αντίθεση με τα δύο αγόρια, τα οποία, αν και εξαιρετικά παιδιά, είναι πιο κλειστοί χαρακτήρες. Αλλά αυτό είναι γνώρισμα των αντρών της οικογένειας: ό,τι έχουν να πουν το λένε μέσω της μουσικής.

Ο αδελφός του Ψαρογιώργη, Λάμπης Ξυλούρης, συνθέτης και δεξιοτέχνης στα παραδοσικά έγχορδα. Φωτογραφία: Γιάννης Φάις

Ο Ψαραντώνης και ο Ψαρογιώργης είναι εμπειρικοί μουσικοί. Γεννήθηκαν μέσα στη μουσική παράδοση της Κρήτης. Ο Γιώργης από οκτώ χρόνων σταμάτησε το σχολείο και ξεκίνησε να παίζει με τον Ψαραντώνη. Αυτό, πάντως, που κάνουν οι Ξυλούρηδες είναι καταπληκτικό: το πώς δηλαδή διασώζουν τη μουσική παράδοση. Προσέξτε ότι ακόμη και ο Νίκος και ο Αντώνης –στους οποίους αρέσουν οι πειραματισμοί– όταν παίζουν κρητικά, ακολουθούν τις παραδοσιακές φόρμες, χωρίς να τους το επιβάλει κανείς.

Φυσικά, και ο Ψαραντώνης είναι λιγομίλητος και εσωστρεφής, ένα πραγματικό «αγρίμι». Όταν τα παιδιά επιστρέφουν στην Ελλάδα, το πρώτο πράγμα που κάνουν είναι να επισκεφτούν τον παππού τους. Οι μεταξύ τους συζητήσεις γίνονται με λίγα λόγια – αυτά που κυριαρχούν είναι τα βλέμματα. Τα παιδιά ήταν ένας σημαντικός λόγος για να ξεκινήσω την ταινία, καθώς με ενδιέφερε να αποτυπώσω τη διαδικασία της μετάβασης της παράδοσης από τη μία γενιά στην άλλη. Ο Νίκος, ο Αντώνης και η Απολλωνία είναι international, κινούνται ανάμεσα σε δύο ή και παραπάνω κουλτούρες, και ακριβώς αυτό είναι το γεγονός που κάνει τα παιδιά ώριμα και σοβαρά.

Ο θρυλικός λυράρης και τραγουδιστής, Νίκος Ξυλούρης (Ψαρονίκος).

Ένας πολύ σημαντικός κρίκος στην οικογένεια των Ξυλούρηδων είναι ο Ψαρογιάννης, ο οποίος ήταν το λαούτο του Νίκου Ξυλούρη. Είναι από τους μεγαλύτερους δεξιοτέχνες του λαούτου στην Κρήτη! Όταν τα τρία αδέλφια, ο Νίκος, ο Αντώνης και ο Γιάννης, μεγάλωναν στα Ανώγεια, στα αστικά κέντρα της Κρήτης δεν ακούγονταν τα παραδοσιακά τραγούδια, αλλά τα ευρωπαϊκά: ταγκό, φοξ τροτ, βαλς κ.λπ. Λέει χαρακτηριστικά ο Ψαρογιάννης πως, όταν κατέβαιναν στο Ηράκλειο με τον Νίκο, έκρυβαν τη λύρα και το λαούτο και πήγαιναν από τα στενά, επειδή τους θεωρούσαν χωριάτες! Στο κέντρο που εμφανίζονταν έπαιζαν δύο ταγκό, μετά ένα κρητικό συρτό, μετά δύο βαλς κ.ο.κ. Με αυτόν τον τρόπο εκπαίδευσαν τους Κρητικούς να επιστρέψουν στα παραδοσιακά μουσικά ακούσματα.

//Το ντοκιμαντέρ «Μια Οικογενειακή Υπόθεση» θα κάνει πρεμιέρα στην Αθήνα, στον κινηματογράφο Δαναό, στις 8 Ιανουαρίου. Στις 14 Ιανουαρίου θα γίνει η κρητική πρεμιέρα στο Ηράκλειο και στις 29 Ιανουαρίου στη Θεσσαλονίκη. Η διανομή στην Ευρώπη ξεκινά στα τέλη Ιανουαρίου, με την πρεμιέρα στη Γαλλία, και συνεχίζεται στις ΗΠΑ και την Αυστραλία. Στο μεταξύ συνεχίζεται η συλλογική χρηματοδότηση (kickstarter) για την κυκλοφορία του cd που περιλαμβάνει τις ηχογραφήσεις που έγιναν στη διάρκεια των γυρισμάτων. Περισσότερες πληροφορίες στο afamilyaffair.gr

Τα τρία παιδιά του Ψαρογιώργη, Απολλωνία, Νίκος και Αντώνης, σε παλαιότερη φωτογραφία στην Κρήτη.

Η Απολλωνία Ξυλούρη και ο θείος της, Ψαρογιάννης. Φωτογραφία: Γιάννης Φάις

Ο Ψαρογιώργης με τον θείο του, τον δεξιοτέχνη λαουτιέρη Ψαρογιάννη, αδελφό του Ψαραντώνη και του Νίκου Ξυλούρη. Φωτογραφία Γιάννης Φάις

Διαβάστε ακόμα: Χριστόδουλος Στυλιανού – O ένορκος που βλέπει την κρίση ως ευκαιρία. 

TAGS :
affair family ιστορία Κρήτη λυραρης ντοκυμαντέρ Ξυλούρης οικογενειακή σινεμά ταινία ψαραντώνης

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook