Aubrey Beardsley: ο βικτωριανός εικονογράφος του ερωτισμού και της παρακμής

H Λυσιστράτη και η Σαλώμη έτσι όπως τις οραματίστηκε ο Aubrey Beardsley (illustrationhistory.org).

Ήταν μια έκθεση-σταθμός το 1966 στο V&A που ξανάφερε στο προσκήνιο τον μέγα Aubrey Beardsley. Η προσέλευση του κοινού γινόταν κατά κύματα κυρίως από νέους. Αποτέλεσμα: ο Aubrey κατάφερε να επηρεάσει βαθιά την ψυχεδέλεια της δεκαετίας του ’70.

Γνωστότερο παράδειγμα το εξώφυλλο του άλμπουμ των Beatles Revolver, έργο του Γερμανού καλλιτέχνη Klaus Voormann. Έκτοτε, ο Beardsley έγινε πηγή έμπνευσης ακόμα και για τους σχεδιαστές μόδας: η φθινοπωρινή κολεξιόν του Alexander McQueen το 2018 ήταν ένα τεράστιο κλείσιμο ματιού. Ο ισπανικός οίκος Loewe δημιούργησε μια capsule collection αφιερωμένη σε κείνον. Ακόμα και ο Karl Lagerfeld πιάστηκε στο δίχτυ της γοητείας του.

Το άλλο εντυπωσιακό είναι ότι η δουλειά του τιμήθηκε όσο κανενός άλλου από τους σημερινούς θιασώτες των τατουάζ, οι οποίοι μαγεύονται από την οφιοειδή γραμμή των σχεδίων του. Χώρια την αναμφισβήτητη επιρροή του στο έργο του Αμερικανού βασιλιά του μακάβριου Edward Gorey.

Ανέμιξε μια αστραφτερή Art nouveau με σεξουαλικά φορτισμένες εικόνες εμπνευσμένες από τον ιαπωνικό ερωτισμό, τα ελληνικά αγγεία και τις ροκοκό γκραβούρες (illustrationhistory.org).

Στη διάρκεια της σύντομης ζωής του (1872-1898), ο Όμπρεϊ Μπίρντσλι τάραξε συθέμελα τη βικτωριανή κοινωνία που έπνεε τα λοίσθια, αναμειγνύοντας μια αστραφτερή Art nouveau με σεξουαλικά φορτισμένες εικόνες εμπνευσμένες από τον ιαπωνικό ερωτισμό, τα ελληνικά αγγεία και τις ροκοκό γκραβούρες. Εμβληματική φιγούρα του Παρακμιακού Κινήματος, είχε το θάρρος να πάει κόντρα στο ρεύμα, δημιουργώντας επικίνδυνα λάγνες εικονογραφήσεις για τον υπέροχο Όσκαρ Ουάιλντ.

Ήταν κρεμανταλάς, με χαρακτηριστικά γωνιώδη που περιέβαλαν ένα μόνιμο χαμόγελο και μια επιβλητική ραμφοειδή μύτη. Τα κοντά και καλοχτενισμένα μαλλιά του, κουρεμένα σε κουρτινάκι σαν μοναχού, ήταν μια χαρακτηριστική αντίστιξη σε μια εποχή όπου οι μποέμ όφειλαν να τα έχουν σε στυλ «ανεμοδαρμένα ύψη».

Εξέπεμπε τον αέρα του ποζάτου Εγγλέζου, σίγουρου για το ταλέντο του. Γεννημένος στο Μπράιτον, ήταν γιος ενός φθισικού μικρέμπορου και μιας δασκάλας μουσικής πασίγνωστης για το βεργολύγερο κορμί της. Παιδί, διέπρεπε κι ίδιος στη μουσική. Έφηβος, το έριξε στις σοβαρές αναγνώσεις. Μεγαλώνοντας, βρήκε το στοιχείο του σ’ ένα θεσπέσιο σχέδιο που περιφρονούσε τις κοινωνικές συμβάσεις.

Τα έργα του Beardsley ήταν βασικά μονοχρωματικά. Κατά πάσα πιθανότητα επειδή οι εκδότες ήθελαν να χρησιμοποιήσουν την πιο οικονομική μέθοδο αναπαραγωγής (illustrationhistory.org).

Σ’ όλη του τη ζωή, με τη διάρκεια της πεταλούδας, υπέφερε. Ακόμα και στα εννιά του χρόνια ήταν πολύ άρρωστος για να πάει στο σχολείο. Δεν μπόρεσε να καβατζάρει τα 26. Μια βίαιη αιμορραγία σ’ ένα δωμάτιο του ξενοδοχείου Cosmopolitan της γαλλικής Ριβιέρα, εξαιτίας της φυματίωσής του, τον κατέβαλε οριστικά. Αυτό το μόνιμο πάρε-δώσε με το θάνατο, προκάλεσε μια μοναδική όρεξη για ζωή. Ζούσε κάθε στιγμή λες και ήταν η τελευταία του. Ωστόσο, σιχαινόταν να τον κοιτάνε να δουλεύει. Έκλεινε τις πόρτες, τράβαγε τις κουρτίνες, άναβε κεριά.

Στο Λονδίνο, γνώρισε τον Edward Burne-Jones, έναν από του διασημότερους προραφαηλιτικούς ζωγράφους της εποχής. «Μας πήγε στο ατελιέ του, εμένα και την αδελφή μου, δείχνοντας και εξηγώντας μας τα πάντα. Η ευγένειά του διέθετε μεγαλείο, καθότι ήμασταν παντελώς άγνωστοι σε κείνον, ούτε τα ονόματά μας γνώριζε… Ομολογώ πως ήταν συναρπαστική η στιγμή όταν άνοιξε το ντοσιέ μου και κοίταξε το πρώτο μου σχέδιο…»

Ο Burne-Jones εντυπωσιάστηκε τόσο απ’ τη δουλειά του που του είπε: «Ποτέ δεν συμβουλεύω κάποιον να κάνει την τέχνη του επάγγελμα, αλλά στην περίπτωσή σου σηκώνω τα χέρια ψηλά». Μετά απ’ αυτό, ο Beardsley παρακολουθεί βραδινά μαθήματα τέχνης στο Westminster School of Art. Η πρώτη του δουλειά ως εικονογράφου θα είναι για ένα βιβλίο το 1892. Την ίδια χρονιά, ταξιδεύει στο Παρίσι, όπου παθιάζεται με τον Toulouse-Lautrec και τα ιαπωνέζικα χαρακτικά.

Τα έργα του Beardsley ήταν βασικά μονοχρωματικά. Κατά πάσα πιθανότητα επειδή οι εκδότες ήθελαν να χρησιμοποιήσουν την πιο οικονομική μέθοδο αναπαραγωγής. Το αποτέλεσμα ήταν οι δημιουργίες του να παραπέμπουν στις καλλιγραφικά πλουμιστές εικονογραφήσεις των μεσαιωνικών χειρογράφων.

Αυτό που έκανε τον Beardsley πραγματικά δημοφιλή ήταν η εικονογράφηση για τη Σαλώμη, το μονόπρακτο του Όσκαρ Ουάιλντ, μπροστά στην οποία το κείμενο φάνταζε τελείως άκακο. Ήταν απαγορευμένη στην Αγγλία ώς το 1931, γιατί η αναπαράσταση των θρησκευτικών προσώπων κρίθηκε βλάσφημη. Αυτό δεν εμπόδισε τον Sergei Diaghilev, των γκουρού των Ρωσικών Μπαλέτων, να εκστασιαστεί και τους Picasso, Klee και Kandinsky να επηρεαστούν απ’ τη γραμμή του σχεδίου του.

Ο John Lane, ο οποίος του είχε αναθέσει την εικονογράφηση του έργου του Ουάιλντ, τον προσέλαβε το 1894 ως καλλιτεχνικό διευθυντή του πλέον πρωτοποριακού περιοδικού της εποχής. Το «Yellow Book» ήταν μια τριμηνιαία έκδοση που φιλοξενούσε άρθρα των H.G. Wells, Henry James και Yeats μεταξύ άλλων. Το κίτρινο εξώφυλλο ήταν εμπνευσμένο από εκείνα τα πικάντικα γαλλικά βιβλία που με το χρώμα τους προειδοποιούσαν για τους σκανδαλισμούς που περίμεναν τους αναγνώστες.

Το ταξίδι του στο Παρίσι, όπου παθιάζεται με τον Toulouse-Lautrec και τα ιαπωνέζικα χαρακτικά αποδείχθηκε καθοριστικό (illustrationhistory.org).

Την επιλογή αυτή, ο Beardsley θα την πληρώσει ακριβά. Όταν ο Όσκαρ Ουάιλντ συλλαμβάνεται το 1895, με την κατηγορία της ομοφυλοφιλίας στο ξενοδοχείο Cadogan, κουβαλάει μαζί του ένα βιβλίο με κίτρινο δέσιμο. Επρόκειτο για την καλλιεπή Αφροδίτη του Pierre Louÿs. Αυτό ήταν αρκετό για να συνδεθεί με τον «σκανδαλώδη» τρόπο ζωής του Όσκαρ και να ανασταλεί η έκδοση του εντύπου.

Ήταν η ευκαιρία να κάνουν πέρα τον Aubrey, αλλά υπήρχε ένας λιμπερτίνος που άδραξε την ευκαιρία. Επρόκειτο για τον Λονδρέζο εκδότη Leonard Smithers, παλιό φίλο του συγγραφέα του Πορτρέτου του Ντόριαν Γκρέι. Του αναθέτει, σε συνεργασία με τον συμβολιστή Arthur Symons, να στήσει ένα αντιστοίχου βεληνεκούς περιοδικό, το «The Savoy», το ξενοδοχείο όπου ο Ουάιλντ συναντούσε τους εραστές του.

Ένα άλλο project που του παραγγέλλει ο Smithers ήταν η «Λυσιστράτη». Ερωτικό βιβλίο που είχε να κάνει με τις γυναίκες της αρχαίας Αθήνας, οι οποίες απείχαν κάθε μορφής σεξουαλικών σχέσεων, ώστε να αντιταχθούν στον πόλεμο. Η δουλειά τού πήγαινε ταμάμ, αφού ο Aubrey είχε μόνιμο κόλλημα με τα ερωτικά θέματα.

Η σεξουαλικότητά του ήταν διφορούμενη και ορισμένοι υποστηρίζουν πως δεν πρόλαβε να έχει σεξουαλικές σχέσεις. Ίσως φοβόταν, εξαιτίας της κατάστασης της υγείας του. Μια ψυχανάλυση στο πόδι θα κατέληγε στο συμπέρασμα πως αυτό δικαιολογούσε τις εμμονές στην τέχνη του.

Η αμφίβολη σεξουαλικότητά του μπορεί να ερμηνεύσει και τις εμμονές στην τέχνη του (geni.com).

Σε τεύχος του «Art modern» του 1895, διαβάζω το εξής: «Κανένας καλλιτέχνης δεν τόλμησε ποτέ να εγγράψει τα σφάλματα και τις εκκεντρικότητες μιας νεολαίας με τρόπο τόσο αθώο και απρόσμενο, προσθέτοντας έτσι μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα κατηγορία στη σύγχρονη τέχνη, ιδιαίτερα πλούσιας σε παθολογικές περιπτώσεις».

Μια μεγάλη ρετροσπεκτίβα του έργου του Aubrey Beardsley έχει έρθει, ως όφειλε, στην Tate Britain και ακολουθεί ακόμα μία στο Musée d’Orsay. Ίσως ο κόσμος να μην ήταν έτοιμος για τον Aubrey Beardsley τότε. Ενδεχομένως να είναι τώρα. Αν και πολύ αμφιβάλλω.

//Στην Tate Britain έως τις 25 Μαΐου 2020, tate.org.uk. (Σε προσωρινή αναστολή, λόγω κορωνοϊού).
Στο Musée d’Orsay από 15 Ιουνίου έως 13 Σεπτεμβρίου 2020, www.musee-orsay.fr (Δεν έχει υπάρξει ανακοίνωση).

Διαβάστε ακόμα: Ο μεγαλύτερος εικονογράφος των ΗΠΑ και τροβαδούρος της ανδρικής κομψότητας.

TAGS :
εικονογράφος τέχνες

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook