Από μάνατζερ-μύθος, υπόδικος φυγάς: η ιστορία του Carlos Ghosn στο Netflix

Στους κύκλους της αυτοκινητοβιομηχανίας ο Κάρλος Γκον ήταν ένας θρύλος. Το 2005 ήταν ο μοναδικός CEO που διοικούσε ταυτόχρονα δύο εταιρείες του Fortune 500 οι οποίες μάλιστα εκπροσωπούσαν το 10% της παγκόσμιας αγοράς αυτοκινήτου (photo La Tribune).

Στους κύκλους της αυτοκινητοβιομηχανίας ο γεννημένος στη Βραζιλία Λιβανέζος Κάρλος Γκον ήταν ένας θρύλος. Τη δεκαετία του 2000 που εργαζόμουν στον χώρο αποτελούσε το πρότυπο του μάνατζερ, και όχι άδικα. Από το 1978, που πήρε το δεύτερο πτυχίο του στη Γαλλία (από την École Des Mines, μετά την École Polytechnique), μέχρι και το 2017 όταν παραιτήθηκε από Διευθύνων Σύμβουλος της Nissan ο Γκον ήταν ο βασικός παράγων στον μετασχηματισμό και την επαναφορά στην κερδοφορία της Michelin, της Renault και της Nissan.

Το δε 2005 ήταν ο μοναδικός CEO που διοικούσε ταυτόχρονα δύο εταιρείες του Fortune 500 (αυτές της κοινοπραξίας Renault-Nissan η οποία δημιουργήθηκε το 1999), εταιρείες που εκπροσωπούσαν μάλιστα το 10% της παγκόσμιας αγοράς αυτοκινήτου.

Τα αποτελέσματά του ήταν εντυπωσιακά. Στη Michelin Νοτίου Αμερικής επανέφερε την εταιρεία στην κερδοφορία μέσα σε δύο χρόνια. Στη Renault, η οποία είχε μόλις ιδιωτικοποιηθεί και επίσης έχανε λεφτά, του πήρε ένα χρόνο. Στη δε Nissan –με $20 δισ. χρέος και μόλις τρία από τα 46 μοντέλα να είναι κερδοφόρα– εφάρμοσε ένα πολυσύνθετο πλάνο τριών χρόνων, υποσχόμενος ότι αν δεν πετύχει θα φύγει. Το 2002 το χρέος είχε εξαφανιστεί.

Η απόδραση από την Ιαπωνία έγινε μέσα σ’ ένα κιβώτιο για μουσικά εξαρτήματα. Έκτοτε ο Γκον παραμένει φυγόδικος στον Λίβανο (photos wsj.com, Town & Country).

Η ικανότητα και τα αποτελέσματα του Γκον ως μάνατζερ απέφεραν μια σειρά από τιμητικές διακρίσεις από διάφορους φορείς και κράτη, ενώ η χαρισματική του προσωπικότητα δεν τον έκανε μόνο διάσημο στα ΜΜΕ, αλλά και χαρακτήρα σε ιαπωνικό κόμικ. Τουλάχιστον για μία δεκαετία ήταν ένα σπάνιο δείγμα “celebrity manager”, παραπέμποντας περισσότερο σε ροκ-σταρ, ηθοποιό ή αθλητή· όταν εμφανιζόταν σε δημόσιο χώρο τον πλησίαζε κόσμος για να φωτογραφηθεί μαζί του.

Και ξαφνικά, το 2017, συνελήφθη στο Τόκιο μετά από κατηγορίες για οικονομικές καταχρήσεις. Μπήκε στη φυλακή, βγήκε με μεγάλη εγγύηση υπό παρακολούθηση και, ενώ περίμενε να δικαστεί για ένα περίπου χρόνο, τελικά απέδρασε και έφυγε από τη χώρα.

Η αναδρομή στην καριέρα του Γκον και η μυθιστορηματική απόδρασή του είναι το θέμα του ντοκιμαντέρ της Lucy Blakstad. Χρησιμοποιεί αρχειακό υλικό και παίρνει συνεντεύξεις από όλους τους βασικούς συνεργάτες του και από άλλους εμπλεκομένους για να αναπαραστήσει την πορεία του από την άνοδο στην πτώση, ξεδιπλώνοντας σιγά-σιγά και το νήμα των αιτιών που οδήγησαν στην τελευταία. (Ο ίδιος ο Γκον αρνήθηκε να δώσει συνέντευξη, εμφανίζεται όμως στο ντοκιμαντέρ με πολύ ευρηματικό τρόπο να μιλάει για το θέμα).

Μετά από μιάμιση –ομολογώ, ευχάριστη– ώρα, συμπέρανα και επιβεβαίωσα τα εξής:

Στη Nissan ο Γκον εφάρμοσε ένα πλάνο τριών χρόνων, υποσχόμενος ότι αν δεν πετύχει θα φύγει. Τρία χρόνια μετά, το χρέος των $20 δισ. είχε εξαφανιστεί. Το κορυφαίο GT-R NISMO του 2013 ήταν ένα από τα μοντέλα που δημιουργήθηκαν υπό την καθοδήγησή του (photo media Nissan).

Τα αποτελέσματα έχουν τιμή

Κατά καιρούς, γίνεται κουβέντα στα επιχειρηματικά και άλλα ΜΜΕ για τις αμοιβές των CEO. Ναι, είναι κολοσσιαίες· ο Γκον είχε μισθούς $9.2 εκατ. το χρόνο το 2010. Πολλά είναι αυτά ή λίγα; Και σε σχέση με τι; Σε σχέση με το μισθό του εργάτη στις εταιρείες που διοικούσε είναι σκανδαλώδη. Σε σχέση όμως με τα αποτελέσματα που έφερε είναι λογικά.

Γιατί η πραγματικότητα είναι ότι τα κέρδη κάνουν τις επιχειρήσεις βιώσιμες, αυτά ενδιαφέρουν τους μετόχους τους, και αυτοί πληρώνουν τα στελέχη τους. Για να μην πάμε πιο μακριά και κάνουμε συγκρίσεις με άλλους κορυφαίους στο επάγγελμά τους. Για παράδειγμα, την ίδια εποχή ο Μέσι αμειβόταν με $14 εκατ. στη Μπαρτσελόνα. Είμαι ένθερμος οπαδός του, αλλά δεν νομίζω ότι έκανε διαφορά $10 δισ. σ’ ένα χρόνο στον Πρόεδρό του, όπως έκανε ο Γκον στη Nissan.

Γεννημένος στη Βραζιλία από Λιβανέζους μετανάστες, ο Γκον κατόρθωσε να μάθει πέντε γλώσσες, να πάρει δυο πτυχία Μηχανικών και να αναγεννήσει τρεις μεγάλες εταιρείες πριν πέσει θύμα της έπαρσής του και καταλήξει στη φυλακή (photo Nissan Long Bien).

Τα αποτελέσματα έχουν τίμημα

Το “turnaround” μιας επιχείρησης, ειδικά τέτοιου μεγέθους, είναι πολύ δύσκολο και σύνθετο εγχείρημα. Ένα από τα βασικά του στοιχεία είναι η αναδιοργάνωση με επώδυνες αποφάσεις όπως το κλείσιμο εργοστασίων, η κατάργηση θέσεων και η απόλυση χιλιάδων υπαλλήλων (3.000 στη Renault, 21.000 στη Nissan).

Ένα άλλο είναι η γενικότερη πίεση από πάνω προς τα κάτω για καλύτερα αποτελέσματα βάσει υψηλών στόχων η οποία συνεπάγεται περισσότερες ώρες δουλειάς και αυξημένο ψυχολογικό στρες. Κάποιοι δεν το αντέχουν: στην περίπτωση του Γκον υπήρξαν μέχρι και αυτοκτονίες στελεχών από την πίεση που υφίσταντο από τον “cost killer”.

Δημοσιεύματα του ξένου Τύπου για την περίπτωσή του.

Η επιτυχία δεν είναι θέμα τύχης

Μας αρέσει δεν μας αρέσει ο Γκον, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για τα αποτελέσματα που έφερε. Ο αντίλογος σε μία «καθ’ ημάς» διατύπωση θα ήταν: «ε βέβαια, αφού απέλυσε τόσους ανθρώπους ήρθαν μετά και τα κέρδη, χαίρω πολύ». Τα αποτελέσματα όμως δεν οφείλονται μόνο στις απολύσεις· αυτές το μόνο που πετυχαίνουν είναι να μειώνουν το κόστος.

Τα αποτελέσματα προέκυψαν από ανάπτυξη και νέα έσοδα μέσα από έναν συνδυασμό ενεργειών που ακολουθούσαν ένα φιλόδοξο, απαιτητικό, αλλά πραγματοποιήσιμο πλάνο. Επαναλαμβανόμενη σύμπτωση δεν είναι σύμπτωση, ενώ δεν υπάρχει τίποτα τυχαίο σε μια επιτυχημένη πορεία τέτοιου μεγέθους και τέτοιας διάρκειας.

Ο εορτασμός της επετείου της συνεργασίας Renault-Nissan στις Βερσαλλίες ήταν ουσιαστικά πάρτι γενεθλίων του Γκον και κόστισε πάνω από $630.000 που χρεώθηκαν βέβαια στις εταιρείες (photo Liberation).

Η μεγάλη επιτυχία δημιουργεί έπαρση

Όταν έχεις μια αποτυχία (και σκέφτεσαι ώριμα) κάνεις την αυτοκριτική σου για να εντοπίσεις τι έφταιξε παίρνοντας διδάγματα για το μέλλον. Όταν όμως έχεις μόνο επιτυχίες, όσο έξυπνος κι αν είσαι, δεν έχεις κίνητρο για αυτοκριτική. Από ένα σημείο λοιπόν και μετά, θεωρείς ότι είσαι αλάθητος, ότι έχεις πάντα δίκιο, ότι δεν μπορεί να σε αγγίξει τίποτα.

Όπως θα έλεγε ο Λουδοβίκος ΙΔ’, «το κράτος είμαι εγώ». Και όπως έκανε και ο Λουδοβίκος ΙΔ’, ο Γκον έκανε δεξίωση στις Βερσαλλίες (με έξοδα της εταιρείας και κόστος €630.000) με πρόσχημα μεν την επέτειο της κοινοπραξίας, αλλά με καλεσμένους τους φίλους του και, όλως τυχαίως, την ημέρα των γενεθλίων του.

Η πτώση ενός μύθου.

Η απόλυτη εξουσία διαφθείρει

Από την άλλη πλευρά, όπως έχει πει κάποιος άλλος, η εξουσία είναι το απόλυτο αφροδισιακό. Και όταν αυτή είναι απόλυτη θέλει συνεχή αυτοέλεγχο για να μη σε διαβρώσει.

Από ό,τι αναφέρεται στο ντοκιμαντέρ, ο Γκον είχε δημιουργήσει έναν «κουμπαρά» στήνοντας διάφορες εταιρείες οι οποίες «παρείχαν υπηρεσίες» στις εταιρείες που διοικούσε και από τις οποίες έβγαζε έξτρα μεροκάματο. Παράλληλα, είχε αγοράσει σπίτια σε διάφορες πόλεις του κόσμου (Άμστερνταμ, Παρίσι, Βηρυτό, Ρίο) με χρήματα της εταιρείας.

Η ερώτηση λοιπόν προκύπτει δικαιολογημένα: «Καλά, με τέτοιο μισθό είχε ανάγκη να διακινδυνεύσει για τα περισσότερα;» Η απάντηση είναι απλή: όχι, γιατί όσα παραπάνω και να έβγαζε δεν θα άλλαζε η ζωή του. Δεν το έκανε όμως επειδή το είχε ανάγκη, αλλά επειδή (πίστευε ότι) μπορούσε.

Όταν τα πράγματα πάνε καλά για όλους και είναι όλοι ευχαριστημένοι, αυτοί που ξέρουν κάνουν τα στραβά μάτια. Αν όμως τα δεδομένα αλλάξουν, αργά ή γρήγορα τα μάτια θα αρχίσουν να βλέπουν κανονικά (photo Asia Times).

Δεν μπορείς να τους ξεγελάς όλους για πάντα

«Καλά, και κανείς δεν είχε πάρει χαμπάρι για το τι γινόταν;» Και ναι και όχι. Είναι αναπόφευκτο ότι τέτοιες πρακτικές δεν μπορούν να μείνουν εσαεί μυστικές, ενώ είναι σίγουρο ότι ο Γκον είχε εχθρούς εντός και εκτός εταιρείας.

Έχει όμως αποδειχθεί επανειλημμένα ότι όταν τα πράγματα πάνε καλά για όλους και είναι όλοι ευχαριστημένοι, αυτοί που ξέρουν κάνουν τα στραβά μάτια. Αν όμως, για τον οποιονδήποτε λόγο, τα δεδομένα αλλάξουν, αργά ή γρήγορα τα μάτια θα αρχίσουν να βλέπουν κανονικά.

Η δικαιοσύνη είναι τυφλή. Ενίοτε

Το ιαπωνικό νομικό σύστημα έχει διαφορετική φιλοσοφία από το δυτικό (ο κατηγορούμενος πρέπει να αποδείξει ότι είναι αθώος), είναι χρονοβόρο (γίνεται ενδελεχής προεργασία για το αν θα πάει μια υπόθεση στο δικαστήριο), μόλις το 37% των υποθέσεων καταλήγει στο δικαστήριο, ενώ το 99% των αποφάσεων είναι καταδικαστικές.

Από τη στιγμή λοιπόν που ο Γκον μπήκε στα «γρανάζια» της ιαπωνικής δικαιοσύνης ήξερε ότι δεν θα ξεμπλέξει εύκολα. Τι του έμενε λοιπόν ως επιλογή; Διασυνδέσεις είχε, λεφτά είχε. Ανέθεσε λοιπόν τη διαφυγή του σε έναν «ανεξάρτητο προμηθευτή» και πρώην πρασινομπερέ ο οποίος την έφερε εις πέρας με τον τρόπο που αναπαριστάται στο ντοκιμαντέρ.

Όλα καλά, όλα ανθηρά. Με τη διαφορά ότι σήμερα ο μεν υπόδικος φυγάς είναι ελεύθερος στο Λίβανο, ο δε σωτήρας του είναι στη φυλακή, καθώς, με το που έγινε γνωστή η ταυτότητά του, οι ΗΠΑ τον εξέδωσαν στην Ιαπωνία. Ανάλογα με το πού είσαι και ποιος είσαι, η δικαιοσύνη είναι τυφλή, μονόφθαλμη ή και αετομάτισσα.

Το ντοκιμαντέρ «Fugitive: Η περίεργη περίπτωση του Κάρλος Γκον» (2022) για την άνοδο, πτώση και απόδραση του σούπερ-μάνατζερ παίζει ήδη στο Netflix. (photo Netflix)

Και τελικά, γιατί «εκπαραθυρώθηκε» ο Γκον;

Είναι προφανές ότι από ένα σημείο και μετά είχε αρχίσει, όχι μόνο να φαίνεται μεγαλύτερος από τις εταιρείες που διηύθυνε, αλλά να το πιστεύει κιόλας. Ταυτόχρονα, υπήρχαν και εσωτερικά θέματα. Από την αρχή, η κοινοπραξία Renault-Nissan –η οποία περιοριζόταν σε ανταλλαγή μετοχών– είχε αντιμετωπιστεί ένθεν κακείθεν με σκεπτικισμό, καθώς επρόκειτο για δύο εταιρείες με διαφορές σε μέγεθος, αξία, κουλτούρα και προσανατολισμό.

Κάποια στιγμή είτε θα έπρεπε να χωρίσουν είτε να συγχωνευθούν. Ο Γκον ήταν υπέρ της συγχώνευσης, η υπόλοιπη διοίκηση της Nissan όχι. Οπότε, είτε λοιπόν λειτούργησε σε κάποιους το σκεπτικό «αυτός μας κάνει ρεζίλι και μας περνάει για βλάκες» είτε σε κάποιους άλλους το ότι «αυτός πάει να μας συγχωνεύσει και δεν το θέλουμε», ή και τα δύο μαζί, το αποτέλεσμα ήταν αναμενόμενο.

Γιατί όπως κανένας παίκτης δεν είναι μεγαλύτερος από το παιχνίδι, κανένα στέλεχος δεν είναι μεγαλύτερο από την εταιρεία.

//Ο Μωρίς Σιακκής σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες «εδώ» και «έξω» και έχει μόνιμη αδυναμία στη μουσική, την ιστορική έρευνα και τα ταξίδια. Κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής του καριέρας, διαχειρίστηκε ως διαφημιστής την εμπορική επικοινωνία των Toyota, Peugeot, Daihatsu και Seat, ενώ διετέλεσε για μια δεκαετία Διευθυντής Marketing της Ford Motor Hellas.

Διαβάστε ακόμα: Rolling Stone. Η ζωή και ο θάνατος του Brian Jones στο Νetflix.

TAGS :
netflix αυτοκινητοβιομηχανία

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook