«Μόνο οι ανόητοι δανείζουν βιβλία»

«Αδυνατώντας ο απροετοίμαστος βιβλιόφιλος να αντιδράσει ψύχραιμα και συγκροτημένα, αρνείται ευθέως και κατηγορηματικά να δανείσει οποιοδήποτε έντυπο της συλλογής του, προτιμώντας τη διάλυση μιας γνωριμίας ή και φιλίας από τη διάσπαση της συνοχής της βιβλιοθήκης του». (Leland Holiday, «Man reading book»)

Αλίμονο, όμως, για τους περισσότερους, αργά ή γρήγορα, έρχεται η δύσκολη στιγμή που θα βρεθούν αντιμέτωποι με το αδυσώπητο ερώτημα και τότε θα πρέπει πια να πουν το μεγάλο ναι ή το μεγάλο όχι. Και το χειρότερο είναι ότι, συνήθως, καταλαμβάνονται εξαπίνης, κυρίως επειδή ο νους τους αρνείται να παραδεχτεί την πιθανότητα ενός τέτοιου εξωφρενικού αιτήματος: «Μήπως έχεις να μου δανείσεις κανένα βιβλίο για να πάρω μαζί μου στις διακοπές;» ή «Εσύ που διαβάζεις, μπορείς μήπως να μου δανείσεις ένα βιβλίο, για να το δώσω στον ανιψιό μου μπας και ξεστραβωθεί λιγάκι και αυτός;» ή ακόμη «Διάβασες τελευταία κανένα καλό καινούριο μυθιστόρημα, για να μου το δανείσεις και μένα;» γιατί, υπονοείται, πως έχει εξαντλήσει όλον τον Προυστ, τον Χέμινγουεϊ, τον Τόμας Μπέρνχαρντ και τον Κάφκα και χρειάζεται κάτι άλλο.

Αδυνατώντας ο απροετοίμαστος βιβλιόφιλος να αντιδράσει ψύχραιμα και συγκροτημένα, αρνείται ευθέως και κατηγορηματικά να δανείσει οποιοδήποτε έντυπο της συλλογής του, προτιμώντας τη διάλυση μιας γνωριμίας ή και φιλίας από τη διάσπαση της συνοχής της βιβλιοθήκης του. Άλλοτε, πάλι, επινοεί δικαιολογίες της στιγμής, που σπανίως, πείθουν τον επίμονο συνομιλητή του: «Είμαι στη μέση της ετήσιας καταμέτρησης των βιβλίων μου και δεν μπορώ να απομακρύνω κανένα από τη θέση του τους προσεχείς πέντε μήνες» ή «Όλοι οι τόμοι της βιβλιοθήκης μου έχουν προσβληθεί από βιβλιοφάγα έντομα (Liposcelidae και Dermestidae) και άλλους ποικίλους μύκητες (Aspergillus και Trichoderma), οπότε, για το δικό σου καλό, θα ήταν συνετό να κρατηθείς μακριά τους».

«Ο Φίλιπ Ροθ το έχει πει στη σελίδα 378 του μυθιστορήματός του ‘’Ζούκερμαν Δεσμώτης’’: «“Ξέρεις γιατί παντρεύτηκα την Κάρολ; Της δάνεισα ένα βιβλίο κι ήξερα πως αν δεν την παντρευόμουν δεν θα το έβλεπα ποτέ ξανά”». (Φωτογραφία: James Nachtwey)

Καμιά φορά πρόκειται, απλώς, για ανθρώπινη αδυναμία αντίδρασης ή για ανεπίτρεπτη απρονοησία, άλλοτε πάλι κάποια παροδική κρίση αφροσύνης είναι η αιτία ή μια συγγνωστή διαφωτιστική διάθεση, ενώ ακόμη και κάποιου είδους παιδική περιέργεια ή προδιάθεση για σκανδαλιά μπορεί να οδηγήσει ανθρώπους, καθ’ όλα συνετούς, στην εκχώρηση κάποιου τόμου από τη βιβλιοθήκη τους: «Πώς θα αντιδράσει, άραγε, η Μαίρη αν της δανείσω το Εκκρεμές του Φουκώ του Ουμπέρτο Έκο, την Αρπαγή της κούτας του Ηλία Λάγιου ή το Γυμνό γεύμα του Ουίλιαμ Μπάροουζ;» Όπως κι αν έχει, δεν είναι καθόλου απίθανο να βρεθεί κάποτε ένα από τα πολύτιμα βιβλία της συλλογής μας (οποιοδήποτε βιβλίο μας, σαν να λέμε) σε ξένα χέρια.

Καταρχάς, θα πρόκειται για το βιβλίο ακριβώς στο οποίο, ακόμη κι αν έχουμε χρόνια να το κατεβάσουμε από το ράφι, πολύ σύντομα (για την ακρίβεια, αμέσως) θα χρειαστεί να ανατρέξουμε ή από το οποίο θα θελήσουμε απεγνωσμένα, κάποια νύχτα (την ίδια εκείνη νύχτα), να διαβάσουμε μια φράση ή μια σελίδα. Όσο για τη βιβλιοθήκη μας, ποτέ ξανά δεν θα είναι η ίδια, μέχρι τουλάχιστον να επιστρέψει ο άσωτος τόμος στη θέση του. Η κενή θέση στο ράφι θα τραβάει τη ματιά και τον νου σαν τη μικρή φλούδα της ντομάτας που έχει κολλήσει στα αστραφτερά δόντια της εκθαμβωτικής κοκκινομάλλας που μας μιλάει και από την οποία δεν μπορούμε να ξεκολλήσουμε το βλέμμα μας, η αρμονία των βιβλίων μας θα έχει κλονιστεί ανεπανόρθωτα, η ισορροπία και η γαλήνη θα είναι παρελθόν, το χάος θα επεκταθεί παντού, τα βιβλία του Καβάφη θα μετακινηθούν δίπλα σε αυτά του Παλαμά και του Χέγκελ δίπλα στου Σοπενχάουερ.

Ο αναγνώστης που «πρωταγωνιστεί» στα τριάντα πέντε δοκίμια του βιβλίου «απαντά σε κάθε είδους ζωτικά ερωτήματα, στην προσπάθειά του να διερευνήσει τη φύση της ανάγνωσης, τις ηδονές που η τέχνη αυτή προσφέρει και τα πάθη που προκαλεί. Διερεύνηση που μετατρέπεται σε ένα απολαυστικό όσο και διδακτικό παιχνίδι».

Και όμως τα χειρότερα δεν έχουν ακόμη φτάσει. Η στιγμή της επιστροφής ενός δανεισμένου βιβλίου είναι για τον αφοσιωμένο βιβλιόφιλο εξίσου δύσκολη όσο και αυτή του αποχωρισμού. Έχοντας, σε σχήμα βιβλίου μικρό ή μεγάλο, προσφέρει αγάπη, ποίηση και ομορφιά μέσα σε ζοφερούς καιρούς, έχοντας χαρίσει ένα, μικρό έστω, βάλσαμο για τις αδικίες της ζωής, έχοντας υποδείξει την οδό για την ευτυχία, περιμένουμε να δούμε μια εκδήλωση αναγνώρισης και ευγνωμοσύνης ή, ίσως, ένα σημάδι ότι η μεταμόρφωση πραγματοποιήθηκε. Και αντί γι’ αυτό ακούμε συνήθως: «Δεν πρόλαβα δυστυχώς να το διαβάσω ολόκληρο, γιατί είχα πολλά τρεχάματα τους τελευταίους οχτώ μήνες…» ή, ακόμη χειρότερα: «Ήταν πολύ βαρύ για μένα – προτιμώ κάτι που να με χαλαρώνει το βράδυ στο κρεβάτι». Ή και αυτό: «Καλό ήταν το βιβλίο που μου δάνεισες, δεν λέω· τώρα, όμως, ξεκίνησα ένα άλλο που είναι στ’ αλήθεια εκπληκτικό και σου το προτείνω. Δεν θυμάμαι τον τίτλο του, αλλά εκτυλίσσεται στη Σμύρνη. Υπέροχο!»

Ο Φίλιπ Ροθ το έχει πει με λιγότερα λόγια στη σελίδα 378 του μυθιστορήματός του Ζούκερμαν Δεσμώτης: «“Ξέρεις γιατί παντρεύτηκα την Κάρολ;” “Όχι”, αποκρίθηκε ο Ζούκερμαν, στον οποίο η Κάρολ πάντα φαινόταν όμορφη, αλλά βαρετή, “δεν ξέρω”.“Δεν ήτανε επειδή έβαλε τα κλάματα. Δεν ήτανε επειδή τα φτιάξαμε και της χάρισα την καρφίτσα μου και μετά αρραβωνιαστήκαμε και της χάρισα το δαχτυλίδι. Δεν ήταν καν επειδή αυτό περιμένανε να κάνουμε οι γονείς ολονών… Της δάνεισα ένα βιβλίο. Της δάνεισα ένα βιβλίο κι ήξερα πως αν δεν την παντρευόμουν δεν θα το έβλεπα ποτέ ξανά”».

Εγώ δεν δανείζω ποτέ βιβλία. Τα χαρίζω. Ακόμα και όταν ο ευεργετούμενος νομίζει πως του τα δανείζω, εγώ ξέρω πως στην πραγματικότητα του τα έχω χαρίσει. Κι έτσι είμαστε όλοι ικανοποιημένοι.

// Το κείμενο που φιλοξενεί η στήλη (το κεφάλαιο «Μόνο οι ανόητοι δανείζουν βιβλία», σελ. 77) περιλαμβάνεται στο βιβλίο του Χαράλαμπου Γιαννακόπουλου «Το εικοσιτετράωρο ενός αναγνώστη», εκδόσεις Πόλις 2017. Από τις ίδιες εκδόσεις κυκλοφορούν και οι ποιητικές του συλλογές «Γράμματα σ’ έναν πολύ νέο ποιητή» (2012) και «Τι κοιτάζει στ’ αλήθεια ο ποιητής;» (2016).

Διαβάστε ακόμα: Αυτό το βιβλίο άλλαξε τη ζωή του Χαράλαμπου Γιαννακόπουλου

1 2

TAGS :
βιβλίο Χαράλαμπος Γιαννακόπουλος

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook