Κριστιάν Ζερβός (1889-1970): o διεθνής μέντορας των τεχνών

Ο Ζερβός αρθρογραφούσε ακατάπαυστα για το γαλλικό, ελληνικό, γερμανικό, ισπανικό και βελγικό Τύπο (Musée Zervos, Vézelay, Conseil départemental de l’Yonne).

Θα το κάνω απλό. Ο Χρίστος Ζερβός (Christian Zervos, χαϊδευτικά Taky) γεννήθηκε στο Αργοστόλι το 1889. Ήρθε στο Παρίσι το 1911 με τη μητέρα του και τον αδελφό του, για να συνεχίσει τις σπουδές του στη Φιλοσοφία. Το 1926, εκδίδει το περιοδικό που θα γίνει η ζωή του για πάνω από 30 χρόνια. Ήταν το «Cahiers d’Art», κι εκείνος ένας πλούσιος μποέμ.

97 τεύχη, μεταξύ 1926 και 1960. Ιστορία ενός πολύ εκλεπτυσμένου διαλόγου αποτελούμενου από κριτικές, ρεπορτάζ και αναλύσεις. Οι καλύτερες πένες του Μεσοπολέμου έγραψαν εκεί για αρχιτεκτονική, ζωγραφική, κινηματογράφο, φωτογραφία, εθνολογία ή αρχαϊκή ελληνική τέχνη. Το όλον συνοδεία μιας εικονογραφίας μυθικών διαστάσεων (το ατελιέ του Πικάσο από τον Μπρασάι ή η σύλληψη της Γκερνίκα απαθανατισμένη από την Ντόρα Μάαρ είναι τα πιο διάσημα παραδείγματα). Συνεργάτες ο Πωλ Ελυάρ και ο Ρενέ Σαρ.

Αναμειγνύοντας εικόνες και ιδιαίτερη τυπογραφία, κάθε τεύχος ήταν ένα υπόδειγμα γραφιστικής τέχνης και ευκρίνειας. Χάρη στον Ζερβό, η ευρωπαϊκή τέχνη διαδόθηκε παγκόσμια, κάνοντας πράξη το Φανταστικό Μουσείο του Μαρλώ. Ανήκει σε κείνη τη γενιά των εκδοτών (Tériade, Skira, Iliazd), όλοι τους ξενόφερτοι, που ανέδειξαν το Παρίσι σε φάρο της τέχνης.

Δεν περιορίζεται σ’ αυτό. Αρθρογραφεί ακατάπαυστα για το γαλλικό, ελληνικό, γερμανικό, ισπανικό και βελγικό Τύπο, και γράφει σπουδαία κείμενα περί τέχνης και αρχαιολογίας στα βιβλία του ήδη από τη δεκαετία του ’30.

Το ύφος του χαρακτηρίζεται από το μαχητικό πνεύμα, επιθυμώντας διακαώς να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο ερμηνευόταν ίσαμε τότε η τέχνη του παρελθόντος ως προάγγελος εκείνης του μέλλοντος. Θεωρεί ότι τα καλλιτεχνικά ρεύματα δεν είναι παρά αντανακλάσεις της νοοτροπίας κάθε εποχής.

Είναι πεπεισμένος ότι ο δυτικός πολιτισμός υποφέρει από δαψίλεια κουλτούρας. Ως λύση, προτείνει την επιστροφή στο ένστικτο. Τη μηχανιστική αισθητική της εποχής του και τη γεωμετρική αφαίρεση τις αντιμετωπίζει με σκεπτικισμό, τις αντιλαμβάνεται ως εκφράσεις ενός «πολιτισμού των γραμματιζούμενων».

Η γυναίκα του, η Υβόν, είχε μια γκαλερί από το 1934 που παρουσίαζε σε τακτική βάση τα έργα των Miró, Kandinsky, Ernst, Arp, Giacometti, Gonzalez… -καλλιτέχνες που πρόβαλλε το περιοδικό. Οργάνωσε επίσης την τελευταία ρετροσπεκτίβα των έργων του Πικάσο, το 1970 στην Αβινιόν, αλλά πέθανε λίγο πριν από τα εγκαίνια.

Με τον ΠάμπλοΠικάσο (Musée Zervos, Vézelay, Conseil départemental de l’Yonne. © Succession Picasso).

Ο Κριστιάν Ζερβός λάτρευε τον Πικάσο. Με την ίδια αποφασιστικότητα, αναλύει και προβάλλει συστηματικά τη δουλειά του, τη σημασία της οποίας για την τέχνη του 20ου αι. είχε αντιληφθεί πριν από όλους. Συνεπεία της προσέγγισής του, ο τρόπος μελέτης της τέχνης άλλαξε ριζικά.

Αλλά δεν είναι μόνον αυτό. Του χρωστάμε και τη δημιουργία του εξόχως σημαντικού Φεστιβάλ της Αβινιόν, καρπό της συνεργασίας της Υβόν και του Ρενέ Σαρ το καλοκαίρι του 1946.

Στρατευμένο πολιτικά, το ζεύγος εγκαταλείπει το Παρίσι κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, για να εγκατασταθεί κοντά στο Vézelay, ένα χωριουδάκι της Βουργουνδίας, παίρνοντας ενεργό μέρος στην Αντίσταση.

Το καθεστώς του Βισύ του αφαιρεί τη γαλλική υπηκοότητα, ενώ η κυκλοφορία του περιοδικού διακόπτεται. Επανέρχεται το 1945, αλλά περιορίζεται στο ένα τεύχος το χρόνο. Εξάλλου, η αγορά τέχνης μετατοπίζεται προς Νέα Υόρκη μεριά, πράγμα που ο Ζερβός δεν είχε προβλέψει.

Το ύφος του χαρακτηρίζεται από το μαχητικό πνεύμα, επιθυμώντας διακαώς να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο ερμηνευόταν ίσαμε τότε η τέχνη του παρελθόντος ως προάγγελος εκείνης του μέλλοντος (Musée Zervos, Vézelay, Conseil départemental de l’Yonne).

Αφήνοντάς μας χρόνους την ίδια χρονιά με το χαμό της συζύγου του, ο Κριστιάν Ζερβός κληροδοτεί τη συλλογή του και τα αρχεία του Cahiers d’Art, στην πόλη του Vézelay, οραματιζόμενος τη δημιουργία ενός μουσείου. Όνειρο που πραγματοποιήθηκε το 2006, όπου παρουσιάζονται υπέροχα έργα των Alberto Giacometti, Picasso, Alexander Calder….

Το Cahiers d’Art του Κριστιάν Ζερβού υπήρξε το πιο ολοκληρωμένο γαλλικό περιοδικό τέχνης ώς το Μεγάλο Πόλεμο. Αν και από το 1929 το ανταγωνιζόταν το Documents του Ζορζ Μπατάιγ, πιο πειραματικό στις προσεγγίσεις του, και στη συνέχεια τα Minotaure και Verve (1933 και 1937) του προστατευόμενού του Τεριάντ, που δίνουν βάση στο χρώμα.

//Η έκθεση «Christian Zervos & Cahiers d’art. Η αρχαϊκή στροφή» φιλοξενείται στο Μουσείο Μπενάκη της Πειραιώς και θα διαρκέσει ώς την 1η Μαρτίου. Πρόκειται για μια συμπαραγωγή του Μουσείου με τη Γαλλική Σχολή Αθηνών και το Musée Zervos (Vézelay).

Διαβάστε ακόμα: Ο αυθεντικός «Ηνίοχος» Αλέξης Δαμιανός (1921-2006)

TAGS :
ζωγραφική Πάμπλο Πικάσο τέχνες

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook