Πυρήνας πολιτισμού, εδώ και δυο αιώνες -πλέον!- οι φιλαρμονικές εταιρείες της Κέρκυρας

Η ΦΕΚ, στην εξαιρετικότατη Αίθουσα Τελετών της Ιονίου Ακαδημίας.

Πυρήνας πολιτισμού και φυτώριο νέων μουσικών είναι εδώ και σχεδόν δυο αιώνες -πλέον!- οι φιλαρμονικές εταιρείες της Κέρκυρας, στις οποίες θα δει κανείς ακόμα και μικρά παιδιά να παίζουν πλάι σε ασπρομάλληδες έμπειρους κυρίους – ή και κυρίες, αναλόγως πότε το καταστατικό του κάθε συνόλου επέτρεψε να ενταχθούν γυναίκες στο δυναμικό τους. Ένα ταξίδι στην Κέρκυρα δεν είναι ποτέ πραγματικά πλήρες χωρίς μουσική, και στην τελευταία επίσκεψη στο νησί των Φαιάκων τον Νοέμβριο είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε συναυλίες των δύο ιστορικών σχημάτων, της Φιλαρμονικής Ενώσεως Κερκύρας (ΦΕΚ 1840) και της Φιλαρμονικής Εταιρείας Μάντζαρος (ΦΕΜ 1890). Με αφορμή την νέα επίσκεψη στο νησί για την αναβίωση της κωμικής όπερας «Ο υποψήφιος» (ενν. Βουλευτής) του Σπυρίδωνα Ξύνδα στο Δημοτικό Θέατρο, ευκαιρία να αναπολήσουμε εκείνο το βροχερό σαββατοκύριακο.

Πρώτη έπαιξε η αρχαιότερη των δύο, η ΦΕΚ, στην εξαιρετικότατη Αίθουσα Τελετών της Ιονίου Ακαδημίας την Παρασκευή 17 Νοεμβρίου 2017 σε διεύθυνση Σπύρου Προσωπάρη. Το μεγαλύτερο μέρος της συναυλίας ήταν αφιερωμένο σε έργα Κερκυραίων συνθετών του 19ου αιώνα, σχετικά με τους οποίους διαβάστηκαν εισαγωγικά κείμενα του μουσικολόγου Κώστα Καρδάμη με τα πιο πρόσφατα ερευνητικά πορίσματα για τη ζωή και το έργο τους. Τα έργα παίχτηκαν όλα σε μεταγραφή για μπάντα, που στην παρούσα σύνθεση ήταν ουσιαστικά μια συμφωνική ορχήστρα με πνευστά στη θέση των εγχόρδων.

Σύγχρονοι αλλά πολύ διαφορετικοί συνθέτες ήταν ο Δομένικος Παδοβάς ή Παδοβάνης (1817-1892) και ο Σπυρίδωνας Ξύνδας (1817-1896). Του πρώτου ακούσαμε την εισαγωγή από την σοβαρή όπερα «Δίρκη, κόρη του Αριστόδημου», έργο ροσσινιανής εμπνεύσεως, το οποίο η Φιλαρμονική ερμήνευσε με όλη την λάμψη και χάρη που χαρακτηρίζει το μελωδικότατο και όχι ιδιαίτερα τραγικό ύφος της. Έπειτα το σόλο κλαρινέτο γεμάτο αυτοπεποίθηση έδωσε το σύνθημα για να ξεκινήσει ο «χωριάτικος χορός» από την οπερέτα ο «Υποψήφιος» (βουλευτής). Η περίφημη αυτή παρτιτούρα του Ξύνδα αποκαταστάθηκε πρόσφατα και είχε παρουσιαστεί ολόκληρη στις 4 και 5 Νοεμβρίου, ενώ παίχτηκε ξανά στις 10 και 11 Φεβρουαρίου 2018. Ο «χωριάτικος χορός» πλέκει μια σειρά από παραδοσιακά και λαϊκότροπα θέματα σε μια ζωηρή και ενδιαφέρουσα σύνθεση που σίγουρα θα μπορούσε να σταδιοδρομήσεις ως δημοφιλής σύνθεση στις αίθουσες συναυλιών.

Το μεγαλύτερο μέρος της συναυλίας ήταν αφιερωμένο σε έργα Κερκυραίων συνθετών του 19ου αιώνα.

Ακούσαμε κατόπιν μία σουίτα με επιλογές από την όπερα «Μάρτυς» του Σπυρίδωνα Σαμάρα και τον «χορό των πνευμάτων» από την «Flora Mirabilis» («θαυματουργή φύση», σε ελεύθερη απόδοση) του ίδιου συνθέτη. Ο Σαμάρας ήταν ο Έλληνας μουσικός του 19ου και πρώιμου 20ου αιώνα με την μεγαλύτερη διεθνή αναγνώριση. Οι όπερές του ανέβηκαν στα μεγαλύτερα θέατρα της Ιταλίας και όλου του κόσμου, και ευτυχώς τα τελευταία χρόνια ακούγονται και πάλι όλο και περισσότερο, αλλά εκκρεμεί ακόμα η συστηματική επανένταξή τους στο ρεπερτόριο. Είναι μια μουσική δραματική ασφαλώς, με πολύ πλούσια μελωδική ευρηματικότητα.

Όμως από τη συναυλία δεν μπορούσε να λείπει ο αγαπημένος των αγαπημένων, ο συνθέτης αναφοράς για την ιταλική όπερα, ο Τζουζέπε Βέρντι. Η συναυλία έκλεισε με το θριαμβικό Φινάλε από τη Β΄ πράξη της «Αΐντα». Βέβαια για να αποδοθεί ακριβώς το ηχόχρωμα απαιτούνται οι ειδικές «αιγυπτιακές τρομπέτες» που διαθέτουν μόνο τα θέατρα όπερας, αλλά η αυτοπεποίθηση και η ακρίβεια της ορχήστρας ήταν εντυπωσιακές, ενώ ο αρχιμουσικός επέλεξε πολύ εύστοχα τον ρυθμό σε κάθε ενότητα του ευρύτερου συνόλου, με πολύ καλό σχηματισμό στις φράσεις, έτσι ώστε η συνολική εντύπωση να μην υπολείπεται σε τίποτα μιας επιτυχημένης κανονικής εκτέλεσης με πλήρη ορχήστρα και χορωδία.

Το μουσικό κομμάτι της συναυλίας είναι διαθέσιμο στο κανάλι της Φιλαρμονικής Εταιρείας Κέρκυρας στο YouTube. Εδώ ο χωριάτικος χορός του Ξύνδα:

Και το εδώ το φινάλε της Αΐντα:

Η Φιλαρμονική Εταιρεία Μάντζαρος.

Την επόμενη ημέρα στο Δημοτικό Θέατρο Κέρκυρας παρακολουθήσαμε την τελική φάση του 1ου Διεθνούς Διαγωνισμού Σύνθεσης Πρωτότυπου Έργου για Μπάντα, που διοργάνωσε και εκτέλεσε η επίσης ιστορική Φιλαρμονική Εταιρεία Μάντζαρος, σε διεύθυνση Σωκράτη Άνθη, ενώ πρόεδρος της επιτροπής ήταν ο συνθέτης και ακαδημαϊκός Θεόδωρος Αντωνίου. Στην τελική φάση συμμετείχαν έξι συνθέτες με ισάριθμα έργα, το καθένα πολύ διαφορετικού χαρακτήρα. Αν και το ρεπερτόριο για μπάντα είναι κάπως ιδιαίτερο, δεν ακούσαμε κάποιο εμβατήριο, αλλά κομμάτια αφηγηματικού μάλλον χαρακτήρα.

Ένα από αυτά, το «Images so far», το υπέβαλε ο Φραγκίσκος Κακίας που είναι μέλος της Φιλαρμονικής και ακόμα δεν έχει κλείσει τα 18. Τοπικό ενδιαφέρον επίσης είχε το έργο του Ζώρζη Κάτρη «Fortezza Eptaneso» που έλαβε το τρίτο βραβείο. Πολύ ενδιαφέρον έργο ήταν το «Οντρια – Τρεις ελληνικοί χοροί» του Νίκου Βαλτδώρου, που συμπλέκει τους ήχους των παραδοσιακών χάλκινων της Βορείου Ελλάδος με αφροκουβανέζικους ρυθμούς από την Αβάνα.

Το Α΄ βραβείο όπως και το ειδικό βραβείο της ορχήστρας δόθηκε στον Γερμανό συνθέτη Ματτίας Βερ για τη σύνθεση «Θρόνος του Βορρά», καλογραμμένο έργο κινηματογραφικής αφηγηματικότητας που περιγράφει επεισόδια από τους αγώνες του Αλφρέδου του Μεγάλου, βασιλιά της Αγγλίας τον 9ο αιώνα. Το Β΄ βραβείο δόθηκε στον Dominic Wagner για την εισαγωγή «Early bird», με θέμα τη χαρά και την αξία του να ξυπνάς νωρίς το πρωί. Έκτη υποψηφιότητα ήταν ο Stefano Penazzi με το έργο «So dynamic».

Η συναυλία δεν είναι διαθέσιμη, αλλά μπορείτε να ακούσετε ακόμα λίγο Σαμάρα στο κανάλι στο YouTube της Φιλαρμονικής Εταιρείας Μάντζαρος: