Γεννήθηκε το 1942 στην Αργεντινή από εβραϊκής καταγωγής γονείς που είχαν μεταναστεύσει εκεί από τη Ρωσία (Φωτογραφία: Jennifer Taylor). 

Μαέστρος, πιανίστας και παιδαγωγός, προσπαθώντας πάντα να χτίσει μουσικές γέφυρες ειρήνης, κυρίως με τη νεανική του ορχήστρα που αποτελείται από Ισραηλινούς και Άραβες, ο Ντάνιελ Μπάρεμποϊμ (Daniel Barenboim) είναι αναμφίβολα ένας από τις σημαντικότερες μουσικές προσωπικότητες της εποχής μας. Ίσως και επειδή μεταφέρει σε αυτήν τη μουσικότητα μιας παλαιότερης εποχής, μαζί βέβαια με την εμπειρία μιας πολυδιάστατης καριέρας πολλών δεκαετιών και τη συνεργασία με μυθικές μορφές της μουσικής του 20ου αιώνα.

Γεννήθηκε το 1942 στην Αργεντινή από εβραϊκής καταγωγής γονείς που είχαν μεταναστεύσει εκεί από τη Ρωσία. Εκείνοι τον καθοδήγησαν και στα πρώτα του μουσικά βήματα. Αργότερα η οικογένεια μετανάστευσε στο Ισραήλ, αλλά ο Μπάρεμποϊμ, ο οποίος ήδη το 1950 είχε κάνει το πιανιστικό του ντεμπούτο στο Μπουένος Αϊρες και τη Βιέννη, ήταν πολίτης του κόσμου. Ήταν παντρεμένος με τη σπουδαία, αλλά άτυχη αφού έφυγε πολύ νωρίς από τη ζωή, Γαλλίδα τσελίστρια Jaqueline du Pre (1945-1987), η οποία παρά τη σύντομη ζωή της θεωρείται μία από τις σπουδαιότερες σολίστες όλων των εποχών, έχοντας και μια σειρά εξαιρετικών ηχογραφήσεων με τον Μπάρεμποϊμ, είτε ως μαέστρο στα διάσημα έργα για τσέλο και ορχήστρα των Haydn, Dvořák κ.α., είτε στο πιάνο σε έργα μουσικής δωματίου.

Ο ίδιος θεωρεί ότι όσον αφορά τη διεύθυνση ορχήστρας οφείλει πολλά στον Sir John Barbirolli (1899-1970). (Φωτογραφία: Jennifer Taylor). 

Στις 19 Ιανουαρίου του 1957 ο Μπάρεμποϊμ έκανε το ντεμπούτο του στο Carnegie Hall, ενώ στο ίδιο ταξίδι θα έρθει σε επαφή με μέλη της Φιλαρμονικής της Νέας Υόρκης και το Δημήτρη Μητρόπουλο.

Ντεμπούτο στο Carnegie Hall στα 15!

Στις 19 Ιανουαρίου του 1957 ο Μπάρεμποϊμ έκανε το ντεμπούτο του στο Carnegie Hall με το Πρώτο Κοντσέρτο για πιάνο του Προκόφιεφ υπό τον Λεοπόλντ Στοκόφσκι, ενώ στο ίδιο ταξίδι θα έρθει σε επαφή με μέλη της Φιλαρμονικής της Νέας Υόρκης και το Δημήτρη Μητρόπουλο.

Είναι αδύνατον να αναφέρουμε όλες τις μεγάλες μορφές της μουσικής με τους οποίους έχει μαθητεύσει ή συνεργαστεί ο 75χρονος πλέον μουσικός. Ο ίδιος θεωρεί ότι όσον αφορά τη διεύθυνση ορχήστρας οφείλει πολλά στον Sir John Barbirolli (1899-1970).

Έχοντας κάνει το ντεμπούτο του στο Μπαϊρόιτ το 1981 και ήδη μουσικός διευθυντής στη διάσημη Συμφωνική Ορχήστρα του Σικάγο, ο Μπάρεμποϊμ ανέλαβε το 1992 την ιστορική, αλλά όχι χωρίς προβλήματα μετά την επανένωση των δύο Γερμανιών, Κρατική Όπερα του Βερολίνου «Unter den Linden» με τις πολύπλευρες προσπάθειές του να έχουν ως στόχο και την καθιέρωση της ορχήστρας της, και ως συμφωνικής ορχήστρας. Μάλιστα στα πλαίσια της προσπάθειάς του για τη βελτίωση της ορχήστρας είχε απευθυνθεί σε (τουλάχιστον) ένα παλαίμαχο στέλεχος της Φιλαρμονικής της Βιέννης να γίνει μέλος της και να μεταφέρει την πολύτιμη εμπειρία του στους νεαρούς μουσικούς της Staatskapelle, κάτι που τελικά δεν πραγματοποιήθηκε.

Ο Μπάρεμποϊμ αρέσκεται στο να επανέρχεται περιοδικά σε συγκεκριμένους συνθέτες (Φωτογραφία: Chris Lee). 

Ο Μπάρεμποϊμ αρέσκεται σε αυτού του είδους την πλήρη -και αν είναι δυνατόν και με χρονολογική σειρά- παρουσίαση έργων των μεγάλων συνθετών, αφού θεωρεί ότι αυτοί οι κύκλοι συμβάλλουν στην καλύτερη κατανόηση της πορείας και του έργου τους με σειρά τέτοιων εμφανίσεων ανά την υφήλιο. Αντίστοιχες είναι και οι προσπάθειές του στο πεδίο των ηχογραφήσεων. Ήδη υπάρχει η πλήρης σειρά των συμφωνιών του Μπρούκνερ, ενώ από παλιότερα είχε ηχογραφήσει με την πάλαι ποτέ ΕΜΙ όλα τα κοντσέρτα για πιάνο και ορχήστρα, τις σονάτες για πιάνο και για βιολί και πιάνο του Μότσαρτ μεταξύ βέβαια αναρίθμητων ηχογραφήσεων και με τις δύο ιδιότητες και με τη συνεργασία πάντα σπουδαίων συνόλων και συναδέλφων του.

Η περιοδεία του 2020, η οποία ήταν επίσης προγραμματισμένο να σταματήσει και στην Αθήνα και βέβαια τελικά ματαιώθηκε περιλάμβανε και πάλι ένα αντίστοιχο αφιέρωμα στον Μπετόβεν.

Έτσι και τώρα στις εμφανίσεις του στο Μέγαρο Μουσικής θα πραγματοποιήσει μια σειρά εμφανίσεων με παράλληλη παρουσίαση όλων των συμφωνιών των Μπραμς και Σούμαν. Και η περιοδεία του 2020, η οποία ήταν επίσης προγραμματισμένο να σταματήσει και στην Αθήνα και βέβαια τελικά ματαιώθηκε περιλάμβανε και πάλι ένα αντίστοιχο αφιέρωμα στον Μπετόβεν, με αφορμή τα 250 χρόνια από τη γέννησή του.  Μάλιστα ο  Μπάρεμποϊμ αρέσκεται στο να επανέρχεται περιοδικά σε συγκεκριμένους συνθέτες. Ο υπογράφων είχα παρακολουθήσει τις συμφωνίες του Σούμαν και του Μπραμς στη Βιέννη πριν από πολλά χρόνια, και πάλι με τη Staatskapelle, καθώς και κάποιες συναυλίες από έναν πλήρη κύκλο με τις σονάτες για πιάνο του Μπετόβεν, τις οποίες ο Μπάρεμποϊμ είχε παρουσιάσει για πρώτη φορά συνολικά στο Τελ Αβίβ το 1960 και από τότε αρκετές φορές ανά τον κόσμο.

Φιλαρμονική Ορχήστρα του Βερολίνου

Ο Μπάρενμποϊμ διατηρεί μια μακροχρόνια σχέση με τη Φιλαρμονική Ορχήστρα του Βερολίνου, με πάρα πολλές συναυλίες αλλά και ηχογραφήσεις. Τις τελευταίες δεκαετίες συμμετέχει και στις συναυλίες που κάνει η ορχήστρα κάθε πρωτομαγιά σε ιστορικές τοποθεσίες στην Ευρώπη, οι οποίες είναι διαθέσιμες και σε βίντεο. Στην περίπτωση της Αθήνας στο 2004 συμμετείχε στη συγκεκριμένη συναυλία στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού, όχι ως αρχιμουσικός αλλά ως σολίστας στο Πρώτο Κοντσέρτο για πιάνο του Μπραμς, με τον τότε μουσικό διευθυντή της ορχήστρας Sir Simon Rattle στο πόντιουμ. Κάθε φορά μάλιστα που υπήρχε θέμα διαδοχής το όνομα του Μπάρενμποϊμ ακουγόταν μεταξύ των υποψηφίων, χωρίς όμως τελικά να επιλεγεί.

Ο Μπάρενμποϊμ δε διστάζει να διατυπώνει τις απόψεις του, συχνά με αιχμηρό μάλιστα τρόπο, πηγαίνοντας πολλές φορές και κόντρα σε κατεστημένες αντιλήψεις (Φωτογραφία: Chris Lee). 

Σκάλα του Μιλάνο  – Chicago Symphony Orchestra

Εκτός από την μακροχρόνια σχέση του με την όπερα του Βερολίνου ο  Μπάρενμποϊμ ήταν από το 2011 ως το 2015 κατείχε την περίοπτη θέση του διευθυντή στην ιστορική Σκάλα στο Μιλάνο, ενώ για πολλά χρόνια ήταν διευθυντής μια από τις σπουδαιότερες ορχήστρας της αμερικανική ηπείρου, της Συμφωνικής του Σικάγο. Τόσο ως πιανίστας, όσο και ως αρχιμουσικός ο Μπάρενμποϊμ έχει έναν δυσθεώρητο αριθμό ηχογραφήσεων.

Το 2004 παρουσίασε στη Βιέννη έναν πλήρη κύκλο με τις σονάτες του Μπετόβεν, σε υψηλότατο επίπεδο.

Φιλαρμονική Ορχήστρα της Βιέννης

Ο Μπάρενμποϊμ διατηρεί επίσης μια μοναδική σχέση με τη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Βιέννης. Εμφανίστηκε μαζί της για πρώτη φορά ως πιανίστας το 1965 και ως  αρχιμουσικός το 1989. Σαν επισφράγισμα αυτής της σχέσης κλήθηκε για πρώτη φορά το 2009 να διευθύνει τη διάσημη πρωτοχρονιάτικη συναυλία της  ορχήστρας, κάτι που επαναλήφθηκε το 2014, ενώ θα διευθύνει, και με την επιπλέον αφορμή των 80ων γενεθλίων και την επόμενη συναυλία την 1/1/2022!

Από τη Βιέννη προέρχονται και οι περισσότερες αναμνήσεις του υπογράφοντος από συναυλίες υπό τον Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ. Στην πρώτη από αυτές στις αρχές τις δεκαετίας του 2000, με μια παρέα φοιτητών φύγαμε γοητευμένοι με τις μελωδίες από το Τρίτο Κοντσέρτο για πιάνο Μπετόβεν να μένουν για πολύ στα αυτιά μας μετά τη συναυλία. Για τις πάντα σε υψηλό επίπεδο ερμηνείες του Βάγκνερ στην ίδια συναυλία οι απόψεις τότε στη Βιέννη ήταν αρκετές αφού πολλοί, ανάμεσά τους και ο Μπάρενμποϊμ, διεκδικούσαν την εύνοια της Φιλαρμονικής αλλά και του Βιεννέζικου κοινού για τον συγκεκριμένο συνθέτη. Ακολούθησαν πολλές συναυλίες στις οποίες ο αρχιμουσικός φρόντιζε να επανέρχεται στους συνθέτες με τους οποίους διατηρεί μια ιδιαίτερη σχέση, μεταξύ άλλων, τους Μότσαρτ, Μπετόβεν, Μπρούκνερ κ.α.

Το 2004 παρουσίασε στη Βιέννη έναν πλήρη κύκλο με τις σονάτες του Μπετόβεν, σε υψηλότατο επίπεδο, φάνηκε όμως ότι δεν ήταν ιδιαίτερα προετοιμασμένος σε κάποιες συναυλίες ίσως επειδή πάντοτε το πρόγραμμά του είναι από επιλογή ιδιαίτερα βεβαρημένο. Ανάμεσα στις δύο τελευταίες βραδιές με τον Μπετόβεν στη Βιέννη πραγματοποιήθηκε η προαναφερθείσα συναυλία με το Κοντσέρτο του Μπραμς στην Αθήνα. Αυτό το έντονο πρόγραμμα του αεικίνητου Μπάρενμποϊμ είναι ίσως και το μόνο στοιχείο κριτικής, που ακούγεται κατά καιρούς για έναν πραγματικά μοναδικό μουσικό, αφού δημιουργούνται υποψίες ρουτίνας ή δεν είναι πάντα ίδιος ο βαθμός της αφοσίωσης. Από την άλλη όμως κατά την ταπεινή μας άποψη που διαμορφώθηκε από μια σειρά συναυλιών στις οποίες θα αναφερθώ, ο Μπάρενμποϊμ ξέρει, όπως και κάθε σπουδαίος καλλιτέχνης να επιλέγει.

Ο Μπάρενμποϊμ κρατάει, όταν παρουσιάζει Κοντσέρτα για πιάνο κλασσικών συνθετών, πάντοτε για τον εαυτό του το διπλό ρόλο του πιανίστα και του αρχιμουσικού διευθύνοντας την ορχήστρα από το πιάνο (Φωτογραφία: Steve JSherman). 

 Σε κάθε περίπτωση ακόμα και όταν ανάλογα με το ρεπερτόριο είχε κανείς κάποιες επιφυλάξεις στις προσεγγίσεις του διακεκριμένου αρχιμουσικού ή στις τεχνικές δυνατότητες, τις οποίες οι πιανίστες των επόμενων γενεών έχουν απογειώσει, η ατμόσφαιρα των Κοντσέρτων για πιάνο του Μότσαρτ, που σχεδόν πάντα περιλάμβανε το πρώτο μέρος ήταν μαγική!

West–Eastern Divan Orchestra

Είναι γνωστό ότι το 1999 ο Μπάρενμποϊμ είχε πάρει μαζί με τον αείμνηστο Παλαιστίνιο διανοούμενο, αλλά και πιανίστα, Edward Said (1935-2003), την πρωτοβουλία της ίδρυσης της West–Eastern Divan Orchestra που αποτελείται από νεαρούς Ισραηλινούς και Άραβες μουσικούς, η οποία είναι μια πρωτοβουλία ειρήνης. Το έργο της ορχήστρας είναι πολύπλευρο.

Το 2001 σε κάποια περιοδεία του στο Ισραήλ έσπασε το ταμπού, ανακοινώνοντας πρώτα ότι θα παίξει ένα έργο (επρόκειτο για την Εισαγωγή του «Τριστάνου») του Βάγκνερ ως ανκόρ.

Σε μια εκδήλωση του πανεπιστημίου Columbia to 2013, με τη συμμετοχή μεταξύ πολλών διακεκριμένων ομιλητών του στενού φίλου και συναδέλφου του Said, του Έλληνα καθηγητή συγκριτικής λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Columbia Στάθη Γουργουρή, αναδείχτηκε η δράση της ορχήστρας και η καταλυτική σημασία της στη διαμόρφωση της προσωπικότητας, όχι μόνο της μουσικής, των νέων αυτών ανθρώπων που σπάνε στερεότυπα και σύνορα και μπορούν να προσφέρουν στις κοινότητες από τις οποίες προέρχονται, αναπτύσσοντας και κριτικό πνεύμα, όχι μόνο απέναντι στα καθεστώτα των χωρών τους και στην αντιπαράθεση Αράβων και Ισραηλινών, αλλά καμιά φορά, όπως φάνηκε στο παράδειγμα ενός Σύρου μουσικού, εν μέρει, ακόμα και στα ίδια τα τεκταινόμενα της ορχήστρας. Σε σχέση και συνέχεια με αυτή την πρωτοβουλία με πιο ευρύ πλαίσιο, ιδρύθηκε το 2015 η Ακαδημία Barenboim-Said, στην οποία αξίζει να επανέλθουμε.

Πάντως από μια προγενέστερη εμπειρία στο Φεστιβάλ του Ζάλτσμπουργκ, όσο και από τον κύκλο Μπετόβεν στο Carnegie Hall το 2013, η οποία συνοδεύτηκε και από εκδηλώσεις (όπως η προαναφερθείσα) στη μνήμη του Said, οφείλω να τονίσω, ότι η μουσική σε καμία περίπτωση δεν έρχεται σε δεύτερη μοίρα, αντίθετα πρόκειται για μια εξαιρετική νεανική ορχήστρα υψηλών αξιώσεων.

Richard Wagner

Εκτός από τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία ο Μπάρενμποϊμ δε διστάζει να διατυπώνει τις απόψεις του, συχνά με αιχμηρό μάλιστα τρόπο, πηγαίνοντας πολλές φορές και κόντρα σε κατεστημένες αντιλήψεις και να παίρνοντας ρίσκα. Είναι γνωστό ότι όχι μόνο λόγω της εκμετάλλευσης του έργου του από το ναζιστικό καθεστώς αλλά και το γεγονός ότι ο ίδιος ο μεγάλος δημιουργός είχε αντισημιτικές απόψεις είναι γνωστό ότι η μουσική του Βάγκνερ δεν περιλαμβάνεται σε συναυλίες στο Ισραήλ, αποτελεί ταμπού.

Ο Μπάρενμποϊμ όμως θεωρεί ότι αυτό δεν μπορεί να του αφαιρέσει τη θέση που κατέχει στην ιστορία της μουσικής και την αξία των έργων. Έτσι το 2001 σε κάποια περιοδεία του στο Ισραήλ έσπασε το ταμπού, ανακοινώνοντας πρώτα ότι θα παίξει ένα έργο (επρόκειτο για την Εισαγωγή του «Τριστάνου») του Βάγκνερ ως ανκόρ και ζητώντας ευγενικά από όσους αντιτίθενται και δεν επιθυμούν να το ακούσουν να αποχωρίσουν.

Ο Μπάρενμποϊμ φροντίζει να επανέρχεται ξανά και ξανά στη μουσική του Μάλερ, ενώ ενδιαφέρεται και για τη μουσική του 20ου αιώνα.

Ο Βάγκνερ κατέχει έτσι κι αλλιώς κεντρική θέση στην καριέρα του Μπάρενμποϊμ ανά τον κόσμο. Τον Δεκέμβριο του 2007 στην έναρξη της σαιζόν της Σκάλα ο Μπάρενμποϊμ σε ζωντανή τηλεοπτική μετάδοση και παρουσία τεσσάρων αρχηγών κρατών, ανάμεσά τους και Έλληνας Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας διηύθυνε το μεγαλόπνοο αριστούργημα του συνθέτη: «Τριστάνος και Ιζόλδη». Με το ίδιο έργο πραγματοποίησε λίγους μήνες αργότερα και το ντεμπούτο στη Μητροπολιτική Όπερα της Νέας Υόρκης σε μια αξιομνημόνευτη, πολύ ατμοσφαιρική, παράσταση. Αν και λίγο παρακινδυνευμένο λόγω της χρονικής απόστασης, θα λέγαμε ότι ο Μπάρενμποϊμ προσπαθεί με την ερμηνεία του να κατευθύνει προς την ομορφιά, την πολυπλοκότητα και τις δραματικές αρετές της μουσικής του Βάγκνερ, μακριά από πομπώδη στερεότυπα.

Ο Μπάρενμποϊμ φροντίζει επίσης να επανέρχεται ξανά και ξανά στη μουσική του Μάλερ, ενώ ενδιαφέρεται και για τη μουσική του 20ου αιώνα. Διατηρούσε μια προσωπική σχέση με τον Pierre Boulez (1925-2016) και ηχογράφησε με την ορχήστρα West-Eastern Divan το 2017 πολλά έργα στη μνήμη του συνθέτη.

Ο Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ αρέσκεται να κάνει χιούμορ στις πολλές γλώσσες τις οποίες μιλάει (Φωτογραφία: Steve JSherman). 

 Anton Bruckner

Σύμφωνα με τον ίδιο τον αρχιμουσικό, η σχέση του με τη μουσική του Μπρούκνερ και η επιθυμία του να διευθύνει τα έργα του, άρχισε να διαμορφώνεται σε ηλικία 15 ετών σε μια «αποκαλυπτική» εμπειρία στην Αυστραλία, όπου ο, επίσης σπουδαίος αρχιμουσικός Rafael Kubelik (1914-1996), τον κάλεσε να παρακολουθήσει μια πρόβα της Ενάτης συμφωνίας του συνθέτη.

Είναι χαρακτηριστικό ότι τον ίδιο συνθέτη σαν κίνητρο για την ενασχόληση με τη διεύθυνση ορχήστρας, (μια και δεν υπάρχουν έργα του για σόλο βιολί) είχε αναφέρει και ο Λεωνίδας Καβάκος. Είναι χαρακτηριστικό ότι Μπάρενμποϊμ έχει ηχογραφήσει τρεις φορές όλες τις συμφωνίες του συνθέτη, με τη Συμφωνική του Σικάγο, της Φιλαρμονική του Βερολίνου και πιο πρόσφατα με την Staatskapelle, με την οποία τις παρουσίασε ανά τον κόσμο, μεταξύ άλλων και στο Carnegie Hall της Νέας Υόρκης, όπου είχε προσκληθεί με την αφορμή της συμπλήρωσης 60 (!) ετών από την πρώτη του εμφάνιση στον ιστορικό θεσμό!

Σε εκείνο τον μαραθώνιο των συναυλιών αναδείχτηκε στα μάτια του υπογράφοντα περισσότερο ίσως από κάθε άλλη φορά, μακριά από υποψία ρουτίνας η αξία του Μπάρενμποϊμ ως αρχιμουσικού, για μια σειρά από λόγους. Ο Μπάρενμποϊμ, και αυτό έχει σημασία με το βλέμμα στις συναυλίες αυτών των ημερών στην Αθήνα, πέτυχε να αναδείξει την καλλιτεχνική πορεία του συνθέτη αντιμετωπίζοντας με απόλυτο σεβασμό και αφοσίωση τα σχετικά παραμελημένα πρώιμα έργα του, χωρίς να προβάλει σε αυτά στοιχεία χαρακτηριστικά για τον Μπρούκνερ από μεταγενέστερα και άφησε απλώς να φανούν οι ρίζες αυτών των χαρακτηριστικών.

Μπορεί οι τεχνικές αρετές του Μπάρενμποϊμ να έχουν κατά κάποιο τρόπο ξεπεραστεί από τις επόμενες γενιές των πιανιστών, όμως το στυλ του είναι απαράμιλλο.

Επίσης, όπως προσπαθήσαμε να εκφράσουμε και για το έργο του Βάγκνερ οι ερμηνείες κινήθηκαν και πέραν από τις χαρακτηριστικές για το συνθέτη επαναλαμβανόμενες έντονες κλιμακώσεις και αποκλιμακώσεις, φέρνοντας στο προσκήνιο χρώματα, διαθέσεις, στοιχεία που άλλες ερμηνείες δεν αναδεικνύουν. Ο Μπάρενμποϊμ έχει μια ιδιαίτερη προσωπική ματιά στο έργο του Μπρούκνερ, θυμάμαι χαρακτηριστικά και μια μικρή «κόντρα» του με κορυφαία στελέχη της Φιλαρμονικής της Βιέννης στο Konzerthaus, για μια μικρή λεπτομέρεια στο τελευταίο μέρος της Τετάρτης συμφωνίας.

Και αυτή η ματιά αναδείχτηκε περισσότερο στο Carnegie Hall σε σχέση με συναυλίες στη Βιέννη, λόγω του ότι πραγματοποιήθηκε με τη «δική» του ορχήστρα. Επίσης εμφανής ήταν και η εξέλιξη της ορχήστρας η οποία στη μνήμη του υπογράφοντος ήταν μια τεχνικά άρτια αλλά κατά το στερεότυπο πολύ «γερμανική» ορχήστρα, η οποία σε εκείνες τις συναυλίες ανέδειξε εκπληκτικές εκφραστικές αρετές, πράγμα που βέβαια οφείλουμε να πιστώσουμε στον  Μπάρενμποϊμ!

Ο  Μπάρενμποϊμ έχει μια σπάνια σχέση με το σύνολο του έργου του Μότσαρτ (Φωτογραφία: Jennifer Taylor). 

Εκλεκτικές συγγένειες με το έργο του Μότσαρτ

Δεν είναι μόνο η άποψη του Μπάρενμποϊμ ότι τα Κοντσέρτα για πιάνο του Μότσαρτ ανήκουν στα καλύτερα έργα του συνθέτη και αποτελούν την αποθέωση του κλασικού στυλ, ενώ ο ίδιος θεωρείται ένα από τους καλύτερους ερμηνευτές τους. Με 6 από τα πιο γνωστά από αυτά ο Μπάρενμποϊμ επέλεξε να προσθέσει και ένα δεύτερο αφιέρωμα στο μαραθώνιο Μπρούκνερ (εννέα συναυλίες σε έντεκα ημέρες!). Ο  Μπάρενμποϊμ έχει μια σπάνια σχέση με το σύνολο του έργου του Μότσαρτ, ενώ το πιανιστικό κομμάτι είναι πια δεύτερη φύση του. Χαρακτηριστικά σε κάποιες πρόβες στη Βιέννη προσπαθούσε να κάνει τους έμπειρους μουσικούς να αποδώσουν κάθε νήμα της πολύπλοκης υφής και ύφους των Κοντσέρτων για πιάνο του συνθέτη, κάνοντας παραλληλισμούς με άλλα έργα, λέγοντας παραδείγματος χάρη (ενώ επρόκειτο για Κοντσέρτα για πιάνο), τώρα παίζουμε “Cosi” και όχι «Φίγκαρο»..!

Ο Μπάρενμποϊμ κρατάει βέβαια, όταν παρουσιάζει Κοντσέρτα για πιάνο κλασσικών συνθετών, πάντοτε για τον εαυτό του το διπλό ρόλο του πιανίστα και του αρχιμουσικού διευθύνοντας την ορχήστρα από το πιάνο. «Άλλωστε, αρχικά η επιθυμία του να σπουδάσει διεύθυνση ήταν ακριβώς για να έχει αυτό το διπλό ρόλο, ειδικά για τα έργα του Μότσαρτ.

Αυτή η προσέγγιση και η δυσκολία του διπλού ρόλου δημιουργεί από τη μία πλευρά σε κάποιες στιγμές ορισμένα ζητήματα συνοχής ή ρυθμού στη ροή των έργων, κάτι που παρατηρήθηκε και στη συγκεκριμένη περίπτωση, χωρίς όμως να επηρεάσει πραγματικά το συνολικό αποτέλεσμα, έχει όμως από την άλλη το μεγάλο πλεονέκτημα ότι η συνολική προσέγγιση και ερμηνεία πηγάζει από έναν καλλιτέχνη.

Σε αντίθεση με μια αντίστοιχη εμπειρία του υπογράφοντος στη Βιέννη, όπου ο διακεκριμένος Ιταλός πιανίστας Μαουρίτσιο Πολίνι σε ηχογραφήσεις Κοντσέρτων του Μότσαρτ είχε επίσης διπλό ρόλο, αλλά έδινε το βάρος του στον πιανιστικό, στο Carnegie Hall ήταν σαφές ότι ο Μπάρενμποϊμ προτιμά σαφώς να τονίζει περισσότερο αυτόν του μαέστρου, δίνοντας καμιά φορά την εντύπωση ότι «παραμελεί» ελαφρώς το σολιστικό του ρόλο.

Για την επέτειο των 60 χρόνων από την πρώτη εμφάνιση στο Carnegie Hall το 1957 στις 20 Ιανουαρίου του 2017 ο Μπάρενμποϊμ επέλεξε το αριστουργηματικό Κοντσέρτο σε ρε ελάσσονα του Μότσαρτ (Φωτογραφία: Chris Lee). 

Έτσι έδινε πολύ λεπτομερείς οδηγίες στην ορχήστρα, ίσως και περισσότερο από όσο χρειαζόταν, αφού πρόκειται για μία έμπειρη ορχήστρα, καμιά φορά χαρακτηριστικά με το ένα χέρι στο πιάνο και το άλλο υψωμένο, αλλά αυτό μόνο ως λεπτομέρεια αναφέρεται, αφού η ερμηνεία του, ιδιαίτερα στα αργά μέρη ήταν καθηλωτική!

Μπορεί οι τεχνικές αρετές του Μπάρενμποϊμ να έχουν κατά κάποιο τρόπο ξεπεραστεί από τις επόμενες γενιές των πιανιστών, κάτι που έγινε ορατό σε κάποια από τα πιο βιρτουόζικα μέρη ορισμένων από τα κοντσέρτα, ιδιαίτερα στο πρώτο μέρος όμως ο ήχος, το άγγιγμα, η γνώση κάθε λεπτομέρειας, η απόδοση του κλασικού στυλ και η μουσικότητα του συγκεκριμένου πιανίστα είναι απαράμιλλες και δημιούργησαν μια μοναδική ατμόσφαιρα που καθήλωσε τους μουσικόφιλους του Carnegie Hall, με πολλούς από αυτούς να δίνουν τον τόνο: «Ήρθαμε για τον Μπρούκνερ, αλλά ο Μότσαρτ..!», κάτι που για εμάς, δεδομένων των αναμνήσεων από Βιέννη, κάθε άλλο παρά έκπληξη ήταν.

«Η κουλτούρα δεν πρέπει να τοποθετείται στο τέλος του καταλόγου (των προτεραιοτήτων)», σημειώνει ο μεγάλος μαέστρος.

Εκτός από τα χιουμοριστικά και ευφυή «παιχνιδίσματα» στο πιάνο στα οποία αρέσκονται οι συνθέτες της κλασσικής περιόδου, ο Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ αρέσκεται και στα χιουμοριστικά στις πολλές γλώσσες τις οποίες μιλάει και δεν παρέλειψε στη συνέντευξη που παραχώρησε στο CNN να αυτοσαρκαστεί, λέγοντας ότι του λένε και τώρα το ίδιο ακριβώς πράγμα που του έλεγαν και τότε, ότι: «Παίζει πολύ καλά για την ηλικία του»!

Εκτός από τα 6 Κοντσέρτα για πιάνο, τις μέρες με τις πιο απαιτητικές συμφωνίες του Μπρούκνερ, προφανώς και για να αποφορτιστεί ο Μπάρενμποϊμ από τα διπλά καθήκοντα παρουσιάστηκαν και οι δύο αριστουργηματικές συμφωνίες concertante του Μότσαρτ, η γνωστότερη για βιολί και βιόλα και καθώς και εκείνη για τέσσερα πνευστά, με εξαιρετικές επιδόσεις από τους σολίστες-μέλη της ορχήστρας. Και πάλι εδώ η σχέση του αρχιμουσικού με το έργο του Μότσαρτ ήταν καταλυτική για το αποτέλεσμα.

 Τρία επί είκοσι…-60 χρόνια εμφανίσεων στο Carnegie Hall

Για την επέτειο των 60 χρόνων από την πρώτη εμφάνιση στο Carnegie Hall το 1957 στις 20 Ιανουαρίου του 2017 ο Μπάρενμποϊμ επέλεξε το αριστουργηματικό Κοντσέρτο σε ρε ελάσσονα του Μότσαρτ με τον αριθμό 20, με την ερμηνεία του ιδιαίτερα στο αργό δεύτερο μέρος να είναι μαγική.

Μετά το τέλος της συναυλίας ο διευθυντής του Carnegie Hall, Clive Gillinson εξήρε το έργο του σπουδαίου μουσικού καθώς και την πολιτική του δράση, τονίζοντας ότι «είναι δύσκολο να συλλάβει κανείς το ότι όσα έχει πετύχει στην πορεία του ο Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ «χωράνε» στη ζωή ενός μόνον ανθρώπου».

Εχει πει ότι οι πολιτικοί συνήθως δεν πηγαίνουν στις αίθουσες των συναυλιών και έτσι δεν καταλαβαίνουν ότι αυτό που συμβαίνει εκεί πηγαίνει πολύ πιο πέρα από να περάσει κανείς δυο ευχάριστες ώρες (Φωτογραφία: Steve JSherman)

Στη συνέχεια, ο βαθύτατα πολιτικοποιημένος και επί δεκαετίες δραστήριος στην προσπάθεια συμφιλίωσης Ισραηλινών και Παλαιστινίων Μπάρενμποϊμ πήρε το λόγο και θέλησε να υπερασπιστεί τη σημασία των τεχνών, λέγοντας ότι οι πολιτικοί συνήθως δεν πηγαίνουν στις αίθουσες των συναυλιών και έτσι δεν καταλαβαίνουν ότι αυτό που συμβαίνει εκεί πηγαίνει πολύ πιο πέρα από να περάσει κανείς δυο ευχάριστες ώρες, αλλά έχει ευρύτερη και βαθύτερη σημασία για τις κοινωνίες και δεν πρέπει να πέφτει θύμα περικοπών, κάτι που συμβαίνει όπως είπε παγκοσμίως στην εποχή μας. «Η κουλτούρα», κατέληξε, «δεν πρέπει να τοποθετείται στο τέλος του καταλόγου (των προτεραιοτήτων)».

Ο Μπάρενμποϊμ δεν παρέλειψε να αναφερθεί, εμμέσως πλην σαφώς, με κριτική διάθεση και στη ρητορική του αμφιλεγόμενου πρώην Προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ.

Ο Μπάρενμποϊμ δεν παρέλειψε να αναφερθεί, εμμέσως πλην σαφώς, με κριτική διάθεση και στη ρητορική του αμφιλεγόμενου πρώην Προέδρου των ΗΠΑ, μια και η 60ή επέτειος των εμφανίσεών του στην ιστορική αίθουσα συνέπεσε με την τελετή ορκωμοσίας του επίσης στις 20 Ιανουαρίου του 2017.

Ζητώντας την κατανόηση των ακροατών για την αναφορά του σε πολιτικά ζητήματα και επικαλούμενος τα πολλά χρόνια της παρουσίας του στις ΗΠΑ, αφού ήταν μεταξύ άλλων από το 1989 ως το 2006 μουσικός διευθυντής της Συμφωνικής Ορχήστρας του Σικάγο, ο παλαίμαχος μουσικός αναφέρθηκε στην ανάγκη υπεράσπισης των παραδοσιακών αμερικανικών αξιών, μεταξύ άλλων, της ανοχής στη διαφορετικότητα και της υπεράσπισης της μετανάστευσης.

Τονίζοντας την εκ των πραγμάτων ηγετική θέση των ΗΠΑ στον Κόσμο και σε εμφατική διάσταση με τη ρητορική που έχει στο επίκεντρο τη λέξη Αμερική, κατέληξε: «Ας κάνουμε τον Κόσμο ένα καλύτερο μέρος, ας κάνουμε τον Κόσμο μεγάλο», κάτι στο οποίο, ο μοναδικός μουσικός με το έργο του αλλά και τις πολιτικές του ευαισθησίες έχει αφιερώσει τη ζωή του.

 

Διαβάστε ακόμα: Ξανανοίγει τις πύλες του το Carnegie Hall με Perspective Artist της σεζόν τον Λεωνίδα Καβάκο.

 

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top