Το αυθεντικό Dune του Χέρμπερτ και του Χοδορόφσκι

Το Dune θα επηρεάσει και θα εμπνεύσει όλες της ταινίες επιστημονικής φαντασίας των δεκαετιών ’70 και ’80.

Πρωτοδιάβασα το Dune του Frank Herbert φοιτητής. Θυμάμαι ότι καταβρόχθιζα απνευστί τους τόμους των 600 σελ. στα γαλλικά, κι ας μην τα καταλάβαινα τότε όλα. Το σύμπαν του με είχε συνεπάρει για τα καλά.

Αυτός ο Αμερικανός δημοσιογράφος, ψυχαναλυτής και συγγραφέας, γεννηθείς το 1920 στην Ουάσινγκτον, είχε δημιουργήσει μια ολόκληρη οικουμένη όπου περιλαμβάνονταν κυριολεκτικά τα πάντα: θρησκεία, γλωσσολογία, οικολογία, πολιτική, οικονομία, κουλτούρα, τέχνη του πολέμου, γενετική, φεμινισμός, μυστικισμός. Αδιαφορεί εσκεμμένα για την τεχνολογία και ίσως στο θέμα της σεξουαλικότητας να υστερεί κάπως. Aλλά μια κοσμογονία. Ένα έργο ολιστικό, ανθρωποκεντρικό, αλλά και κρυπτικό. Και θα συμφωνήσω με τον Νίκο Δήμου ότι πρόκειται για ένα από τα καλύτερα βιβλία του 20ου αι.

Εμπνευσμένος από τον Καρλ Γιουνγκ, τη φιλοσοφία ζεν και τα έργα επιστημονικής φαντασίας των H.G. Wells, Robert Heinlein και Jack Vance, του έρχεται η ιδέα κάνοντας ένα ρεπορτάζ για τις αμμοθίνες του Όρεγκον. Θα χρειαστούν έξι χρόνια για να το ολοκληρώσει, αλλά θ’ ακολουθήσουν και συνέχειες στην πορεία, γραμμένες πρώτα από κείνον (ώς το θάνατό του, το 1986) και μετά από το γιο του Μπράιαν. Το Dune θα τιμηθεί το 1966 με τα σπουδαιότερα βραβεία SF, το Hugo και το Nebula. Οι πωλήσεις του ξεπέρασαν τα 12 εκατ. αντίτυπα, πράγμα που το καθιστά το πιο ευπώλητο βιβλίο της κατηγορίας.

O David Carradine συζητάει με τον Alejandro Jodorowsky για τις λεπτομέρειες της ταινίας (Sony Pictures Classics).

Το γεγονός δεν άφησε αδιάφορο τον Χιλιανό Alejandro Jodorowsky, ο οποίος δεν σκηνοθέτησε πάνω από μια χούφτα ταινιών μεγάλου μήκους μέσα σε 45 χρόνια, αλλά για τους απανταχού σινεφίλ είναι ένας μύθος. Τη δεκαετία του ’70, υπήρξε μια ντίβα του αντεργκράουντ, πραγματικός σουπερστάρ στους καλλιτεχνικούς κύκλους της διεθνούς αντι-κουλτούρας.

Ο Jodorowsky είναι ένας οραματιστής σκηνοθέτης, κατηγορία που έχαιρε μεγάλης εκτίμησης την εποχή της ψυχεδέλειας. Κατατασσόταν στη χορεία του Φελίνι και του Κιούμπρικ ή, στη χειρότερη περίπτωση, του Κεν Ράσελ. Είδωλο για τους ροκάδες και τους θιασώτες της επιστημονικής φαντασίας για την οργιώδη φαντασία του και τη δύναμη των εικόνων του.

Ξαναβλέποντας τις σπουδαιότερες ταινίες του, το μεταφυσικό ουέστερν Τυφλοπόντικας (1970), την τριπαριστή «Θεία Κωμωδία» το Ιερό βουνό (1973) και το ψυχαναλυτικό μελόδραμα ή φανταστικό θρίλερ Ιερό Αίμα (1989), συνειδητοποιείς ότι ο Χοδορόφσκι είναι όντως τεράστιος σκηνοθέτης, του οποίου κάθε ταινία είναι το αποτύπωμα μιας περιπέτειας, ενός οράματος και μιας εμπειρίας αδιανόητης, τρομακτικής και επικίνδυνης. Ως προς αυτό, μπορεί να συγκριθεί μόνο με τον Ντάριο Αρζέντο και τον Χέρζογκ.

Γόνος μιας οικογένειας Ρωσοεβραίων που κατέφυγε στη Νότια Αμερική, γεννημένος το 1930, με δεύτερη πατρίδα του τη Γαλλία, είναι ο εμπνευστής του κινήματος Πανικός μαζί με τον Τοπόρ και τον Αραμπάλ, με μεγάλους θαυμαστές τον Τζον Λένον και τον Τζορτζ Χάρισον. Ο ίδιος αποκαλεί τον εαυτό του «Σεσίλ ντε Μιλ του αντεργκράουντ».

Η καταραμένη ιστορία του Dune ξεκινά το 1973.

Το μεγάλο, όμως, όνειρο του σαμάνου Jodo ήταν η προσαρμογή για τον κινηματογράφο του επικού Dune του Φρανκ Χέρμπερτ. Φαραωνικό project τόσο ως προς τον προϋπολογισμό του όσο και ως προς το casting, η ταινία δεν μπόρεσε ποτέ να γυριστεί, περνώντας στη σφαίρα του μύθου. Το μόνο που έχει διασωθεί είναι το storyboard, πάχους δύο τηλεφωνικών καταλόγων, μήκους 30 εκ. και ύψους 15 εκ., αποτελούμενο από τουλάχιστον 3.000 σχέδια.

Η καταραμένη ιστορία του Dune ξεκινά το 1973. Ο ιδιοφυής παραγωγός Μισέλ Σεϊντού, μόλις 26 χρόνων τότε, δίνει στον Jodo λευκή επιταγή. Αγοράζει τα δικαιώματα, παρότι δεν είχε διαβάσει το βιβλίο, και εγκρίνει το αρχικό εκτιμώμενο κόστος των $10 εκατ., ποσό αμύθητο για την εποχή.

Γιατί, όμως, ειδικά το Dune; Διότι ήταν η Βίβλος της επιστημονικής φαντασίας, μια παγκόσμια εκδοτική επιτυχία που θα μπορούσε να αποδειχτεί μια κινηματογραφική saga ιδίου βεληνεκούς. Αλλά κυρίως γιατί αυτή η ιστορία των διαγαλαξιακών πολεμιστών που διεκδικούν έναν πλανήτη στον οποίο φύεται ένα μυστηριώδες μπαχάρι που προκαλεί μια επέκταση της συνείδησης ήταν για τον Χοδορόφσκι μια καταπληκτική ευκαιρία να κάνει πραγματικότητα το όνειρό του: να γυρίσει μια ταινία-τριπάκι. Μια ταινία που «θα έδινε στους ανθρώπους που έπαιρναν τότε LSD τις ίδιες παραισθήσεις, αλλά χωρίς το ναρκωτικό. Ένα φιλμ “Κιβωτό της Διαθήκης” που θα άνοιγε καινούργιες προοπτικές».

Την εποχή εκείνη, η μοναδική ταινία SF μυστικιστικών αξιώσεων ήταν το 2001 του Κιούμπρικ. Ο Jodo θέλει να το πάει πολύ πιο μακριά. Γι’ αυτό χρειάζεται να στρατολογήσει ολόκληρο τάγμα «πνευματικών» πολεμιστών. Πρώτος τη τάξει, ο μέγας Moebius, η «κάμερά» του.

Κλεισμένοι οι δυο τους σ’ ένα νοικιασμένο château για κάμποσες βδομάδες, φτιάχνουν ένα storyboard των 300 σελίδων. Καθημερινά ο Χιλιανός ποιητής εξιστορεί τα όνειρά του στον Moebius που τα σχεδιάζει με υπεράνθρωπη ταχύτητα. Επινοούνται τα κοστούμια, τα σκηνικά, αποφασίζονται οι γωνίες λήψεις, τα γκρο-πλαν, τα τράβελινγκ.

Για τα ειδικά εφέ, ο Jodo, αφού απέρριψε τον μπλαζέ Douglas Trumbull του 2001, στράφηκε στον Dan O’Bannon που υπέγραφε εκείνα της ταινίας Dark Star του Τζον Κάρπεντερ. Δύο τσιγαριλίκια αργότερα, ο «Αρκούδος» πουλάει όλα του τα έπιπλα και τον ακολουθεί στο Παρίσι. Λίγο αργότερα, θα τον συνοδέψει ο Άγγλος Chris Fross, ο οποίος φιλοτεχνεί εξώφυλλα για μυθιστορήματα επιστημονικής φαντασίας, με αποστολή να σχεδιάσει το στόλο των διαστημόπλοιων.

O Alexandro Jodorowsky φωτογραφημένος στο σπίτι του (Photo by Ulf ANDERSEN/Gamma-Rapho via Getty Images, Idealimage).

Σειρά έχει το casting. Ο Ντέιβιντ Καραντάιν, ο οποίος ήταν τότε ο αξέχαστος πρωταγωνιστής της τηλεοπτικής σειρά κουνγκ-φου, μπήκε πρώτος στο χορό. Για το ρόλο του Πολ Aτρείδη, ο Jodo επιλέγει τον γιο του, ο οποίος είχε ήδη συμμετάσχει στα 7 του χρόνια στο El Topo. Τώρα, στα 11, ο Brontis παίρνει εντατικά μαθήματα καράτε και ζίου-ζίτσου επί μία διετία, έξι ώρες την ημέρα, επτά μέρες τη βδομάδα…

Για το ρόλο του αυτοκράτορα του Γαλαξία, ο Χοδορόφσκι ονειρεύεται τον Σαλβαδόρ Νταλί. Εκείνος ιντριγκάρεται περισσότερο από την προσωπικότητα του σκηνοθέτη παρά από το project. Εντέλει, θέτει έναν και μόνον όρο: «Να είναι ο πιο ακριβοπληρωμένος ηθοποιός στον κόσμο».

Ο Jodo με τον παραγωγό του βάζουν μπρος ένα στρατήγημα: αφού η παρουσία του Νταλί θά ‘ναι διάρκειας max 5 λεπτά στην ταινία, του προτείνουν αμοιβή $100.000 ανά «ωφέλιμο» λεπτό. Χάρη στην παρέμβαση της μούσας του Αμάντα Ληρ, η οποία θα έκανε ένα πέρασμα στο ρόλο μιας πριγκίπισσας, ο μετρ δέχεται. Και ο προϋπολογισμός εκτοξεύεται.

Για να πείσει τον παχύσαρκο και μεγαλομανή πλέον Όρσον Γουέλς να υποδυθεί τον βαρόνο Χαρκόνεν (ποιον άλλο;), ο Jodo του υπόσχεται να προσλάβει για τα γυρίσματα τον σεφ του αγαπημένου του παρισινού εστιατορίου, ώστε να έχει εγγυημένα γεύματα 3 αστέρων. Περιέργως, με τον Μικ Τζάγκερ τα πράγματα ήταν πολύ πιο εύκολα. Μαζί με την Γκλόρια Σουάνσον, τη Τζέραλντιν Τσάπλιν και τον Αλέν Ντελόν θα συγκροτήσουν την πιο κουφή διανομή που επιχειρήθηκε ποτέ.

Η φιλοδοξίες του Jodo δεν σταμάτησαν εκεί. Για τη μουσική επένδυση, απευθύνεται στους Pink Floyd. Πάει και τους βρίσκει στην Abbey Road, εν μέσω τελικού μιξάζ του The Dark Side of the Moon. Εκείνοι τρώνε χάμπουργκερ και δεν σηκώνουν ούτε τα μάτια. Αφού πρώτα τους εξηγεί πως θά ‘ταν μεγάλη τους τιμή, μετά τους κατσαδιάζει. Δέχονται να συμμετάσχουν μαζί με τους Tangerine Dream, τον Mike Oldfield και τους Magma…

Χρειάστηκαν να περάσουν πάνω από 30 έτη ώστε να πάρει με τη σειρά του τη σκυτάλη ο 51χρονος Denis Villeneuve (lrmonline.com).

Το 1977, ο Jodorowsky με τον Seydoux και το πελώριο έγχρωμο storyboard ανά χείρας πετάνε για το Χόλιγουντ προς άγραν των επιπλέον $5 εκατ. που λείπουν από τον προϋπολογισμό. Οι άνθρωποι της MGM, της Paramount και λοιπών, έντρομοι από τη φήμη του ανεξέλεγκτου που κουβαλάει ο σκηνοθέτης, απορρίπτουν την πρόταση. Πολύ διφορούμενη, πολύ μεταφυσική, πολύ μεγαλοφυής, πολύ μεγάλης διάρκειας – η ταινία θα έπρεπε να είναι τουλάχιστον εξάωρη, ο Jodo την ήθελε 12ωρη…

Ακόμα και μη έχοντας δει ποτέ το φως, το Dune θα επηρεάσει και θα εμπνεύσει όλες της ταινίες επιστημονικής φαντασίας των δεκαετιών ’70 και ’80, όπως τον Πόλεμο των Άστρων ή το Blade Runner. Ο Moebius, o O’Bannon, o Fross θα ξαναβρεθούν δυο χρόνια αργότερα στο Alien, όπου ανακυκλώνουν τις περισσότερες από τις επινοήσεις τους. Ο Jodorowski, σκασμένος, εγκαταλείπει τον κινηματογράφο για είκοσι χρόνια. Αφιερώνεται στη λογοτεχνία, τα κόμικς και την ερμηνεία της τράπουλας ταρώ στο Παρίσι. Και ήταν λογικό να γελάει δικαιωμένος, μετά την καταστροφική προσαρμογή του Ντέιβιντ Λιντς το 1984 ή των ασήμαντων τηλεοπτικών σειρών που ακολούθησαν.

Αν το τρελά φιλόδοξο σχέδιο του Jodorowski το κατατάσσει στο πάνθεον των «αδύνατων ταινιών», μαζί με το project του Τέρι Γκίλιαμ για τον Δον Κιχώτη λόγου χάρη, η ιστορία του Dune δεν έχει τελειώσει. O Frank Pavich γύρισε το συναρπαστικό ντοκιμαντέρ Jodorowsky’s Dune προς τιμήν του (2013) και οι κληρονόμοι του Φρανκ Χέρμπερτ, πριν από τρία χρόνια, πούλησαν τα δικαιώματα του βιβλίου στον κολοσσό Legendary Entertainment.

Έτσι, χρειάστηκαν να περάσουν πάνω από 30 έτη ώστε να πάρει με τη σειρά του τη σκυτάλη ο 51χρονος Denis Villeneuve, ο σκηνοθέτης των πολύ πετυχημένων Incendies, Premier Contact και Blade Runner 2049. Ο τύπος από το Κεμπέκ, το νέο αγαπημένο παιδί του Χόλιγουντ, με φήμη διανοούμενου, θα εκπληρώσει έτσι το όνειρό του, αν και το ρίσκο είναι μεγάλο. Το βιβλίο έχει μια διάσταση space opera, με αποτέλεσμα να ελλοχεύει πάντα ο κίνδυνος η ταινία να γίνει κιτς.

Τα γυρίσματα έχουν ξεκινήσει από το Μάρτιο στην Ουγγαρία και την Ιορδανία. Από το casting, θα παρελάσουν ο Timothée Chalamet (Call Me by Your Name) στον πρωταγωνιστικό ρόλο του Πολ Ατρείδη, που θα πλαισιωθεί από ένα σωρό σταρ: Oscar Isaac, Rebecca Ferguson, Stellan Skarsgård, Javier Bardem, Zendaya, Charlotte Rampling, Dave Bautista, Josh Brolin, Jason Momoa. Σε μουσική του Hans Zimmer (Μονομάχος, Inception).

TAGS :
κινηματογράφος ταινία

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook