Γιώργος Νούσης: «Ακόμα η ελληνική κοινωνία επιβραβεύει τον γιατρό και τον δικηγόρο»

«Η ελευθερία να πετύχεις αυτό που θέλεις, ενέχει ρίσκο, θέλει κόπο, έχει κόστος» (Πάτροκλος Σκαφίδας).

Από τους στίχους του Φρανκ Σινάτρα στην επιθυμία των μεταναστών που έφταναν στη Νέα Γη να πετύχουν, στην επιβεβαίωση των Αμερικανών μέσα από την επιτυχία και τη δημοφιλία μαζί, το αμερικανικό όνειρο αποτελεί πάντα ένα σημείο αναφοράς: έχεις μιμητές και θιασώτες, υπέρμαχους και εχθρούς.

Όταν, δε, το κραχ του ’29 σκόνισε τη λατρεία της ύλης, της ευημερίας και την αισιοδοξία που είχαν ως οδηγό, η κοινωνία άρχισε να συνθλίβεται φανερά μεταξύ ονείρων, αυτοπραγματώσεων και αμφισβήτησης. Σ΄ αυτό το πλαίσιο τοποθετεί ο Αρθουρ Μίλλερ τον Εμποράκο τον Γουίλι Λόμαν, έναν μέσο Αμερικανό πωλητή, το τραγικό θύμα του αμερικανικού ονείρου. Της επιτυχίας ως αυτοσκοπός, της νεολαγνείας, της μάστιγας του happy end, της χρεοκοπίας ενός συστήματος που μπόλιασε την ευρωπαϊκή σκέψη, αποθέωσε την επιτυχία με κάθε μέσο.

Συναντώ τον Γιώργο Νούση, τον ταλαντούχο ηθοποιό που υποδύεται τον γιο του Γουίλι -Δημήτρη Καταλειφού. Στις πλάτες του πρωτότοκου Μπιφ αντανακλώνται και γκρεμίζονται τα όνειρα του πατέρα- εμποράκου αλλά και οι προσδοκίες που καλλιεργούσε για τον γιο.

– Πριν γίνει η πρόταση, το γνώριζες το έργο;
Βεβαίως, με αφορούσε πολύ. Το έργο κινείται σε δυο διαστάσεις: την ψυχολογική, όπου αποτυπώνονται φροϋδικοί συμβολισμοί που ενυπάρχουν σε κάθε οικογένεια και την κοινωνικοπολιτική που αφορά στα όνειρα, τα ιδανικά και τις ελπίδες που μπορεί να διατηρεί κάποιος μέσα σε μία καπιταλιστική κοινωνία. Το πώς ο συγγραφέας βάζει τα πρόσωπα του έργου μέσα από αυτό το δίπολο να έρχονται αντιμέτωπα με την τραγικότητα τους με συνδέει με το «τώρα».

«Ο τρόπος που ορίζεται η επιτυχία μέσα στην κοινωνία δεν έχει αλλάξει καθόλου» (Πάτροκλος Σκαφίδας).

– Έχει χρόνο η παράσταση; Αφορά μόνο τις ΗΠΑ του ’50;
Όχι, επειδή δεν έχει αλλάξει το σύστημα, στο οποίο ζούμε. Ενδεχομένως αν γραφόταν σήμερα το έργο ο Γουίλι Λόμαν να μην ήταν πωλητής, εμποράκος αλλά υπάλληλος πολυεθνικής που δουλεύει 12ώρο για το βασικό. Τα διλήμματα και τα αδιέξοδα είναι ίδια. Η πυρηνική οικογένεια υπάρχει και σήμερα. Ο τρόπος που ορίζεται η επιτυχία μέσα στην κοινωνία δεν έχει αλλάξει καθόλου. Ότι πρέπει δηλαδή να είσαι ο πρώτος, ο μόνος νικητής κι όλοι οι άλλοι ηττημένοι, να πατάς επάνω τους για να τα καταφέρεις αλλά ταυτόχρονα να είσαι και αρεστός. Αυτή η αντίφαση του αμερικανικού ονείρου, δεν έχει αλλάξει. Γράφτηκε στην Αμερική, αλλά πλέον ανθρώπους σαν τον Γουίλι συναντάς σε όλες τις «αναπτυγμένες» ή αναπτυσσόμενες χώρες.

– Είναι θεμιτό να θέλει περισσότερα για τον πρωτότοκο. Προβάλει επάνω του όλα όσα δεν κατάφερε ενώ ο μικρός παλεύει για μια ματιά του.
Καλώς ή κακώς, έτσι συμβαίνει στις οικογένειες. Βρίσκουν και ποντάρουν στο άλογο κούρσας. Όταν κάποιος κάνει οικογένεια, όταν επιλέγει συνειδητά να την κάνει, υπάρχει η ελπίδα ότι θα αφήσει κάτι καλύτερο από αυτό παρέλαβε ή που έκανε ο ίδιος. Υπάρχει στη νοοτροπία του πολιτισμού στον οποίον ζούμε.

– Η μαμά μοιάζει παρατηρητής.
Εκείνη στηρίζει τις ελπίδες και τα όνειρα του συζύγου. Παίρνει καθαρή και δυναμική θέση για την εκπλήρωση του αμερικανικού ονείρου αλλά πιο γειωμένα σε σχέση με τον Γουίλι. Στηρίζει τον αγώνα του άντρα της να πετύχει, βολεύεται παρόλο που υποψιάζεται πώς όλο αυτό μπορεί να είναι ουτοπικό. Είναι πιο γειωμένες οι προσδοκίες της. Ο Γουίλι δεν αρκείται, έχει φιλοδοξίες που φτάνουν «στον ουρανό».

«Προσωπικά μιλώντας, όταν αποφάσισα να ασχοληθώ με το θέατρο, οι άνθρωποι με κοιτούσαν σαν να κρύβω κάποιο κουσούρι» (Πάτροκλος Σκαφίδας).

– Κι όσα δεν πέτυχε ο ίδιος τα ζητά από τον γιο.
Αναγνωρίζει στον γιο τα ταλέντα που είχε και ο ίδιος αλλά δεν αξιοποίησε. Η ελευθερία να πετύχεις αυτό που θέλεις, ενέχει ρίσκο, θέλει κόπο, έχει κόστος. Το σύστημα προβάλει συγκεκριμένα πρότυπα. Ακόμη και σήμερα στην Ελλάδα, ο γιατρός και ο δικηγόρος είναι επιλογές που επιβραβεύονται από την κοινωνία. Αν κάποιος, ενώ διαθέτει τις δυνατότητες να πετύχει σε κάτι που το σύστημα ορίζει ως πρότυπο, επιλέξει άλλον δρόμο, όχι τόσο δημοφιλή, φαίνεται περίεργος, στραβός, ότι έχει κάποιο πρόβλημα.

– Ακόμη και σήμερα;
Προσωπικά μιλώντας, όταν αποφάσισα να ασχοληθώ με το θέατρο, οι άνθρωποι με κοιτούσαν σαν να κρύβω κάποιο κουσούρι. Δεν είχε νόημα για εκείνους από την στιγμή που είχα περάσει σε μια καλή σχολή να ασχοληθώ με το θέατρο.

– Από μια αξιόλογη σχολή θετικών επιστημών στο θέατρο. Πώς προέκυψε;
Τυχαία. Ήταν μέσα σε μια γενικότερη αναζήτηση. Την περίοδο που ξεκίνησα να σπουδάζω, σταμάτησα τον πρωταθλητισμό κι έπρεπε να γεμίσω τον ελεύθερο χρόνο μου. Κάπως έτσι βρέθηκα σε μια θεατρική ομάδα. Γνώρισα μια παρέα που τότε θα έδινε εξετάσεις σε δραματικές και παρασύρθηκα κι έδωσα κι εγώ. Πολλές συμπτώσεις μαζί.

«Οταν έχεις κάποια ερωτήματα, μαθηματικά οδηγείσαι να βρεις τις απαντήσεις σε κάποια πεδία» (Πάτροκλος Σκαφίδας).

– Ηταν πράγματι συμπτώσεις;
Οταν έχεις κάποια ερωτήματα, μαθηματικά οδηγείσαι να βρεις τις απαντήσεις σε κάποια πεδία. Οι περιέργειες μας οδηγούν σε κάποιες συναντήσεις. Αν προβληματίζεσαι πολύ σχετικά με τις ανθρώπινες σχέσεις και στον τρόπο που λειτουργεί η κοινωνία, είναι πολύ λογικό να βρεθείς σε αυτόν τον χώρο. Εξαρτάται πόσο ακούει ο καθένας τα εσωτερικά του ερωτήματα κι αν, εν τέλει, τα διαχωρίζει από τη δουλειά του. Επέλεξα να μην τα διαχωρίσω και αναγκαστικά βούτηξα στο θέατρο.

– Μπορεί να γίνει και παγίδα αυτό.
Με ενοχλεί πολύ ο «κλαδικός» ναρκισσισμός: οι επιστήμονες θεωρούν εαυτούς ανώτερους, ενδεχομένως οι γιατροί θεωρούν εαυτούς καλύτερους από τους φυσικούς, οι καλλιτέχνες από τους θεωρητικούς, κοκ. Είναι όμορφο να συναναστρέφεσαι ανθρώπους από άλλους κλάδους. Είναι όμορφο επίσης να προσπαθεί κανείς να απαντήσει στις υπαρξιακές του αγωνίες μέσα από τη δουλειά του. Παρασυρόμαστε από τη μόδα του συστήματος κι από λοξές επιλογές.

– Όπως ο Μπιφ.
Ο Μπιφ λόγω της εποχής και του πατέρα του προσπαθεί να μπει στον κόσμο των επιχειρήσεων, ενώ στην πραγματικότητα οι υπαρξιακές του αγωνίες τον οδηγούν αλλού. Προσωπικά, όταν συναντάω έναν άνθρωπο που συνδέεται με αυτό που κάνει, βρίσκω περισσότερα κοινά μαζί του από ότι με κάποιον που μπορεί να δουλεύουμε σε συγγενικά πεδία, αλλά η επιλογή του επαγγέλματος γι’ αυτόν δεν ήταν βαθιά προσωπική απόφαση.

– Πόσω μάλλον όταν οι επιλογές, στις οποίες αναφέρεσαι, γίνονται στην εφηβεία μας.
Μεγάλωσα σε μια γενιά όπου όλοι ήθελαν να γίνουν οικονομολόγοι και managers ενώ τώρα πια το όνειρο μιας start up κατακλύζει τους εφήβους. Στην πραγματικότητα όμως κι αυτό θέλει κόπο, χρόνο, γνώση. Κανείς δεν το καταφέρνει σε μια ημέρα. Το θέμα είναι άλλο και το έργο το υπογραμμίζει: οποιοσδήποτε μένει φτωχός, ενοχοποιείται αυτομάτως. Ο ίδιος ενοχοποιεί τον εαυτό του χωρίς να σκεφτεί ότι ζει σ΄ένα καταπιεστικό σύστημα. «Δεν τα τα κατάφερες; Δεν είσαι ικανός». Αυτό ζει ο Εμποράκος κι έρχεται ο γιος να του πει ότι δεν είναι αποτυχημένος, απλώς έχει λάθος όνειρα. Με αυτή τη φόρμα έρχεται ο καπιταλισμός σήμερα.

– Η φιλοδοξία, η διάκριση, η αριστεία ενοχοποιούνται;
Όχι, αλλά θα πρέπει να έχει κάποιος την παιδεία και το μέτρο να μην τυφλωθεί. Να ρισκάρει και να το ξέρει. Η φιλοδοξία του Γουίλι Λόμαν είναι φορετή.

«Παρασυρόμαστε από τη μόδα του συστήματος κι από λοξές επιλογές» (Πάτροκλος Σκαφίδας).

– Κι εκείνος τη φορά στον πρωτότοκο. Μια κοινωνική έκρηξη που έρχεται δυο φορές.
Ακριβώς, και τότε, όταν δηλαδή ο γιος αισθάνεται ότι δεν μπορεί να το εκπληρώσει γιατί και ο γιος ενοχοποιεί τον εαυτό του, τότε εκδικείται το σύστημα περνώντας σε παραβατικές συμπεριφορές.

– Πώς είναι η καθημερινότητά σου εκτός παράστασης;
Πιστεύω ότι η παράσταση είναι τέτοια που μέχρι και την τελευταία ημέρα θα με απασχολεί και θα βρίσκω νέα σημεία. Για μένα είναι τρόπος ζωής το θέατρο. Το κουβαλάς όλη μέρα, ακόμη κι αν κάνεις άλλα πράγματα. Είναι πολύ ωραίο. Όταν δεν σου συμβαίνει, αναρωτιέσαι γιατί έγινες ηθοποιός. Ειδάλλως, δεν έχεις τέτοια υπαρξιακά.

– Πρόκειται για απαιτητική η παράσταση.
Ισχύει, όμως, τα τελευταία χρόνια, λόγω της συνθήκης, αναγκαζόμασταν να συμμετέχουμε σε δυο και τρεις παραγωγές εβδομαδιαίως. Άρα, έχουμε αποκτήσει αντοχές.

– Εσύ όμως ενσαρκώνεις έναν ρόλο με flash back που ο έφηβος Μπιφ και ο ενήλικας Μπιφ έχουν πολύ μεγάλη διαφορά.
Το σημαντικό και πολύ βοηθητικό είναι ότι το έργο είναι τόσο καλά γραμμένο οπότε ξέρεις πώς να πατάς στη σκηνή. Δεν σκέφτηκα με ποιον τρόπο θα αποδώσω την κάθε ηλικία. Η διαδικασία προέκυψε φυσικά, στη σκηνή, από την ψυχική κατάσταση, από τις διαφορετικές θερμοκρασίες των εποχών. Ξεκίνησε από μέσα προς τα έξω. Η σωματικότητα ήρθε έπειτα κι απέκτησε ακρίβεια χωρίς να γίνει γκροτέσκ.

«Πιστεύω ότι η παράσταση είναι τέτοια που μέχρι και την τελευταία ημέρα θα με απασχολεί και θα βρίσκω νέα σημεία» (Πάτροκλος Σκαφίδας).

– Καταλαβαίνω ότι πρόκειται για μια παράσταση που δεν μπορείς να τη δεις μόνο μια φορά.
Πιστεύω ότι δεν υπάρχουν συνταγές για να δει κάποιος μια παράσταση. Για τον θεατή, το θέατρο είναι μέσα στον ειρμό της ημέρας σου. Κάτι βλέπεις, σου δημιουργεί σκέψεις και μπορεί κάτι να σου αλλάξει. Μπορεί και όχι. Σίγουρα το να επιμένει κάποιος να βλέπει θέατρο καλλιεργεί την προσωπικότητά του. Μαθαίνεται το να βλέπεις θέατρο.

– Τηλεόραση παρακολουθείς;
Είναι πολλά χρόνια που δεν παρακολουθώ τηλεόραση. Θα σου πω όμως αυτό που παρατηρώ από τις αμερικανικές σειρές: οι περισσότερες είναι γυρισμένες με τρόπο που σε κάνουν να αισθάνεσαι έξυπνος. Ο Dr House σε έκανε να αισθάνεσαι ιδιοφυής, ήταν μια σειρά που μπορούσαν να την παρακολουθήσουν όλοι. Ο τηλεθεατής έχει μάθει να παρακολουθεί ισχυρούς συμβολισμούς, με γρήγορη ταχύτητα, ακριβές παραγωγές και που τον κάνουν να αισθάνεται ευφυής. Όμως οι κοινωνίες και οι σειρές είναι φτιαγμένες για τον μέσο όρο. Αυτή είναι η τραγικότητα μας.

– Τι εννοείς;
Δεν υπάρχει μέσος όρος. Μπορεί να είμαστε όλοι κοντά στον μέσο όρο σε κάποια ζητήματα, αλλά είμαστε όλοι ξεχωριστοί. Έχουμε όλοι ιδιαιτερότητες. Πρόκειται για ένα ιδεολόγημα που έχουμε κατασκευάσει, το οποίο εν τέλει λειτουργεί. Προσαρμοζόμαστε σε αυτό. Σχεδιάζεις μια καρέκλα που ξέρεις ότι το 80% θα μπορεί να την χρησιμοποιήσει σχετικά εύκολα, αλλά υπάρχει πάντα το 20% που δεν θα μπορεί και χρειάζεται κάτι άλλο για να εξυπηρετηθεί..

– Η ευφυΐα είναι όπλο;
Είναι όμως γενικώς δεν υπάρχει πρόνοια για εκείνους που είναι πάνω από τον μέσο όρο. Μια συνηθισμένη (στο εξωτερικό) αντιμετώπιση της ευφυΐας είναι να τελειώνουν το πανεπιστήμιο στα 15, κάτι που δεν υπάρχει στο δικό μας σύστημα. Δεν πα να είσαι το πιο λαμπρό μυαλό, θα πλήξεις μέχρι να τελειώσεις το λύκειο και το πανεπιστήμιο στα 22. Δεν βοηθάει το σύστημα να βρει διέξοδο ένας ταλαντούχος/ευφυής νέος παρά μόνο αν υπάρχει τρόπος να μετατραπεί σε μηχανή του χρήματος.

– Καταλαβαίνω ότι έχεις πολιτική άποψη. Πώς βλέπεις την Ελλάδα του σήμερα.
Δεν μπορώ να σου πω με σιγουριά. Θεωρώ ότι περνάμε σε μία μεταβατική φάση. Τα έχουν πει άλλοι πριν από μένα: δεν υπάρχει πολιτική όπως υπήρχε μέχρι το ’90. Οι αγορές έχουν μεγαλύτερη δύναμη από τις κυβερνήσεις και δεν ελέγχονται από αυτές. Αυτό απειλεί τη δημοκρατία. Ένας προβληματισμός που δεν έχει απαντήσει η κοινωνία είναι πώς σε αυτήν την παγκοσμιοποιημένη οικονομία θα βρούμε ένα μοντέλο διακυβέρνησης που θα διαφυλάττει τη δημοκρατία. Αν δεν υπάρξουν νέες ιδέες, θα φτάσουμε σε πολλές παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων κι αξιοπρέπειας.

//Info
«Ο Θάνατος του Εμποράκου» στο θέατρο Εμπορικόν (Σαρρή 11, 21 0321 1750). 

Διαβάστε ακόμα: Μιχάλης Δέλτα – «Έχω ζήσει ζόρικες στιγμές, on the edge, μέσα σε ένα υπέροχα άγριο ποτάμι».

TAGS :
Γιώργος Νούσης ηθοποιός θέατρο

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook