Ο Τζον Λε Καρέ δεν είναι πια κοντά μας. Σε ηλικία 89 ετών πέθανε από πνευμονία (AP Photo/Sang Tan, File).

Κάποτε υπήρξε ένας Ντέιβιντ Τζον Μουρ Κόρνγουελ που ξαναβαπτίστηκε σε Τζον Λε Καρέ. Τα διπλά ονόματα είναι ίδιον των κατασκόπων. Ενίοτε και των συγγραφέων. Ο συγκεκριμένος ένωσε και τις δύο ιδιότητες. Θα έλεγε κανείς πως η μια τον οδήγησε στην άλλη. Ο Τζον Λε Καρέ δεν είναι πια κοντά μας. Σε ηλικία 89 ετών πέθανε από πνευμονία και όχι από covid-19, το απόγευμα του Σαββάτου. Η Βρετανία έχασε ένα εκλεκτό τέκνο της, όπως και η λογοτεχνία.

Συζητάμε συχνά για τον Ιαν Φλέμινγκ, τον δημιουργό του Τζέιμς Μποντ, και καλά κάνουμε, καθώς υπήρξε κι αυτός ένας σημαντικός του συγκεκριμένου λογοτεχνικού είδους. Ωστόσο, ο Λε Καρέ είναι ατόφια λογοτεχνική πηγή και ουδείς μπορεί να συγκριθεί μαζί του. Κύριος οίδε γιατί το Χόλιγουντ δεν τον εκμεταλλεύτηκε αρκούντως.

«Νομίζω ότι άρχισα να γράφω επειδή στην παιδική ηλικία μου είχα στερηθεί συναισθήματα , την αγάπη. Έτσι μπήκα στον κόσμο της φαντασίας», έχει πει ο Λε Καρέ.

Η ζωή του θα μπορούσε από μόνη της να γίνει ένα έξοχο σενάριο για ταινία δράσης. Στρατολογήθηκε ως πράκτορας των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών το 1949. Εντάχθηκε σε βρετανική μονάδα ασφαλείας και πληροφοριών στη Βιέννη και ανέλαβε τις ανακρίσεις φυγάδων από χώρες του ανατολικού μπλοκ. Με την επιστροφή του στην Αγγλία, εντάχθηκε στην περίφημη υπηρεσία MI-5 όπου ήταν υπεύθυνος για την παρακολούθηση αριστερών φοιτητικών οργανώσεων. Έλαβε πτυχίο φιλολογίας από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης το 1956 και άρχισε να εργάζεται ως καθηγητής γαλλικών και γερμανικών. Τα πρώτα μυθιστορήματά του κυκλοφόρησαν το 1961. Το διάσημο έργο του «Ο Κατάσκοπος που γύρισε από το κρύο» γράφτηκε και κυκλοφόρησε το 1963, έγινε διεθνές μπεστ-σέλερ και ασπρόμαυρη ταινία με τον Ρίτσαρντ Μπάρντον.

Εχει ενδιαφέρον να θυμηθούμε ξανά αυτά που είχε πει στον Ανταίο Χρυσοστομίδη και την Μικέλα Χαρτουλάρη όταν τον είχαν συναντήσει. Η συνομιλία τους υπάρχει στο βιβλίο «Οι κεραίες της εποχής μου» (εκδ. Καστανιώτη). Βουτώντας στο παρελθόν του, είχε πει τότε ο Λε Καρέ: «Νομίζω ότι άρχισα να γράφω επειδή στην παιδική ηλικία μου είχα στερηθεί συναισθήματα , την αγάπη. Έτσι μπήκα στον κόσμο της φαντασίας, στον οποίο είχα τη δυνατότητα να βρίσκομαι μόνος, συντροφιά με τον εαυτό μου και τις σκέψεις μου. Κι αυτό ήταν υπέροχο ερέθισμα για να αρχίσω να δημιουργώ.

Ο Λε Καρέ έγραψε συνολικά 24 μυθιστορήματα, στα εννέα των οποίων πρωταγωνιστεί ή κάνει ένα απλό πέρασμα ο Τζορτζ Σμάιλι ( Jane Bown).

Όταν έγινα είκοσι πέντε, είκοσι έξι χρονών και μπήκα στον κόσμο των μυστικών υπηρεσιών ως νεαρός αξιωματικός της Υπηρεσίας Πληροφοριών, είχα για συγκάτοικο ένα νεαρό που ήταν επίσης κατάσκοπος. Το όνομά του ήταν Τζον Μπίναμ. Ο Τζον συνήθιζε να γράφει τα δικά του κείμενα την ώρα του φαγητού. Σκέφτηκα ότι μπορούσα να το κάνω κι εγώ.

Στον κόσμο των μυστικών υπηρεσιών ανακάλυψα ότι οι υπηρεσίες εξωτερικών σχέσεων ή οι διπλωματικές υπηρεσίες λειτουργούσαν κυρίως ως οργανώσεις κάλυψης αυτής της τεράστιας βιομηχανίας που αφορούσε την κατασκοπεία και την αντικατασκοπεία. Ήταν το κατεξοχήν πεδίο μάχης του Ψυχρού Πολέμου. Επομένως ήμουν απίστευτα τυχερός που, ενώ ήμουν ένα μικρό σκουληκάκι, μπόρεσα να ζήσω από κοντά τη σύγκρουση των μυστικών υπηρεσιών. Κι ο κόσμος αυτός πήρε στα γραφτά μου τον ρόλο μιας μεταφοράς του ευρύτερου κόσμου.

Τόσο ο ήρωάς του, ο Τζορτζ Σμάιλι, όσο και ο Λε Καρέ είναι γεννήματα του Ψυχρού Πολέμου.

Γράφοντας για τους κατασκόπους έγραφα ουσιαστικά για τους απλούς ανθρώπους, για τις σχέσεις τους με την πατρίδα τους , για το ποιοι πραγματικά ήταν , για τις ανασφάλειές τους. Γι ‘αυτό και δεν πιστεύω ότι υπάρχουν όρια στις κατασκοπευτικές ιστορίες. Για μένα ήταν η θεατρική σκηνή στην οποία μπορούσα να ανεβάσω οποιοδήποτε δράμα».

Ο Λε Καρέ έγραψε συνολικά 24 μυθιστορήματα, στα εννέα των οποίων πρωταγωνιστεί ή κάνει ένα απλό πέρασμα ο Τζορτζ Σμάιλι. Μια φιγούρα που δεν γίνεται να τον ξεχάσεις. Οι Βρετανοί με το φλεγματικό τους χιούμορ έλεγαν πως ο Σμάιλι έμενε μονίμως στην ηλικία των 60 ετών! Τόσο ο ήρωάς του όσο και ο Λε Καρέ είναι γεννήματα του Ψυχρού Πολέμου, εντούτοις ο δεύτερος απέδειξε πως δεν περιόρισε την οπτική του.

O Alec Guinness ως George Smiley στην ταινία Tinker Tailor Soldier Spy (Sportsphoto Ltd/Allstar).

Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, άρχισε να ψάχνει τον κόσμο των φαρμακευτικών εταιρειών, των λαθρεμπόρων όπλων, της διεθνούς τρομοκρατίας και των εγκλημάτων που τελούνται δήθεν για την καταπολέμησή της. Δέκα από τα βιβλία του μεταφέρθηκαν στον κινηματογράφο, αλλά για τους φανατικούς αναγνώστες του ο πιο πειστικός Σμάιλι ήταν ο Άλεκ Γκίνες των δύο μίνι σειρών του BBC.

Τα βιβλία του είναι δελεαστικά, γεμάτα δράση και ανατροπές. Ξεχνάμε, πάντως, πως ο Λε Καρέ ήταν ένας αυθεντικός συγγραφέας. Μπορεί να μην είναι το αφηγηματικό λούστρο του Γκράχαμ Γκριν, αλλά υπήρξε πραγματικά σημαντικός. Ένας από τους καλύτερους της Αγγλίας. Μπορεί να μην έλαβε κανένα από τα σημαντικά βραβεία, εντούτοις η επίδρασή του στη μυθοπλασία είναι σημαντική.

Μια ιερατική φιγούρα των αγγλικών γραμμάτων (johnlecarre.com).

Υπήρξε άνθρωπος του κόσμου που δεν δίστασε ποτέ να πάρει δημόσια θέση σε φλέγοντα ζητήματα. Ως κλασικός φιλοευρωπαϊστής τάχθηκε ανοιχτά εναντίον του Brexit, ενώ είχε καταφερθεί εναντίον του Τραμπ και του Πούτιν για την αρνητική επιρροή που ασκούσαν και για την ελάχιστη σχέση που είχαν με την αλήθεια και τη δημοκρατία. Το ίδιο είχε κάνει το 2003 έπειτα από την επέμβαση των ΗΠΑ στο Ιράκ. Τότε είχε καρακεραυνώσει τον πλανητάρχη Μπους γράφοντας στους Times: «Οι Ηνωμένες Πολιτίες τρελάθηκαν» χαρακτηρίζοντας την πολιτική Μπους «χειρότερη κι από τον μακαρθισμό, χειρότερη κι από τον Κόλπο των Χοίρων και μακροπρόθεσμα πιο καταστροφική κι από τον πόλεμο του Βιετνάμ».

Μια άγνωστη πτυχή της ζωής του διηγήθηκε το 2008 σε συνέντευξη που είχε δώσει στους Sunday Times. Είχε παραδεχθεί πως κάποια στιγμή είχε δελεαστεί από την ιδέα να αυτομολήσει στη Σοβιετική Ένωση, όταν, τη δεκαετία του 1960, εργαζόταν στις μυστικές υπηρεσίες της Βρετανίας.

Εχει παραδεχθεί πως δελεάστηκε να αυτομολήσει στη Σοβιετική Ένωση.

Σημείωνε τότε πως η δουλειά του για τις υπηρεσίες, όπου περνούσε πολλές ώρες αναλύοντας τη σοβιετική απειλή, τον έκανε να αναρωτηθεί πώς θα ήταν αν περνούσε στην άλλη πλευρά. Όταν ρωτήθηκε αν του είχε περάσει από το μυαλό να αυτομολήσει, δήλωσε: «Δεν δελεάστηκα ιδεολογικά. Θεέ μου, όχι, όχι, όχι. Ποτέ για ιδεολογικούς λόγους». Ωστόσο, είχε προσθέσει πως «όταν κατασκοπεύεις εντατικά και πηγαίνεις όλο και πιο κοντά στα σύνορα… φαίνεται να είναι ένα μικρό βήμα το να πηδήξεις… και, ξέρετε, να ανακαλύψεις τα υπόλοιπα».

Ο Λε Καρέ εργάστηκε για την μυστική υπηρεσία ΜI6 από το 1949 ως το 1963, όταν η ταυτότητά του αποκαλύφθηκε από τον Βρετανό πρώην πράκτορα Κιμ Φίλμπι, που αυτομόλησε στη Μόσχα το ίδιο έτος. Ο Φίλμπι αποκάλυψε την ταυτότητα δεκάδων Βρετανών πρακτόρων, πολλοί από τους οποίους στη συνέχεια δολοφονήθηκαν. «Όταν μου παρουσιάστηκε η δυνατότητα αυτή, ένιωσα μια τρομερή έλξη», δήλωσε και παρομοίασε τα χρόνια που χρημάτισε κατάσκοπος με «θητεία ιερέως».

Θα μας λείψει ο Λε Καρέ. Θα μας λείψουν οι νέες ιστορίες που είχε στο μυαλό του και ετοιμαζόταν να τις γράψει. Αλλά, πάλι, οι σπουδαίοι συγγραφείς μένουν πάντα κοντά μας. Με τον δικό τους τρόπο.

 

Διαβάστε ακόμα: «Ένας έντιμος άνθρωπος» – ο ΛεΚαρέ τα βάζει ανοιχτά με τον Τραμπ και το Brexit.

 

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top