Στην Ύδρα των διακοπών, της τέχνης και των Σφαγείων

Όπως κάθε φορά τα τελευταία 8 χρόνια, έτσι και φέτος εκατοντάδες άνθρωποι βρέθηκαν στα Σφαγεία στην Ύδρα, αυτή τη φορά για να δουν από κοντά τη δουλειά της Karah Walker. (Φωτογραφία: Μαρία Μαρκέζη)

Είναι δύσκολο να επιδείξεις αντικειμενικότητα απέναντι στην ομορφιά της Ύδρας. Είναι οι περίπατοι κατά μήκος της ακτογραμμής του νησιού και στα στενάκια, που ενίοτε ηθελημένα ή όχι χάνεσαι, η δίψα από το περπάτημα μέχρι το Βλυχό και το πιτσίλισμα από τον κυματισμό της θάλασσας στο πλοιάριο που παίρνεις για να φτάσεις στις Πλάκες. Είναι η αποδοχή της κυριαρχίας που έχουν οι γάτες στο νησί και η εξοικείωση με τον κώδικα πορείας τον γαϊδουριών. Είναι το χταποδάκι και οι μεζέδες από τα χεράκια της Άννας στο Στέφανο στο Καμίνι, τα χειροποίητα ζυμαρικά του Φαμπρίτσιο και τα μαγειρευτά της Χριστίνας. Οι ετερόκλητες φιγούρες επισκεπτών και κατοίκων. Η πολυπολιτισμικότητα και αρμονία του διαφορετικού. Οι βουτιές από τη Σπηλιά, τα φεγγάρια στην Υδρονέτα και τα ποτά στο Αμαλούρ και τον Πειρατή. Κι έπειτα ο καφές στο Ίσαλος, που συχνά τον παραγγέλνεις πακέτο και ξεκινάς το περπάτημα προς τα Σφαγεία.

Τα Σφαγεία

Τα Σφαγεία είναι το πρώτο κτήριο που κεντρίζει το ενδιαφέρον των ταξιδιωτών καθώς το δελφίνι πλησιάζει την Ύδρα κι ενώ πλέει παράκτια αυτής. Είναι χτισμένα πάνω στον βράχο ακουμπώντας σχεδόν στη θάλασσα και για πολλά χρόνια είχαν τη χρήση που μαρτυρά το όνομά τους.

Εδώ και οκτώ όμως χρόνια η λειτουργία του κτηρίου, που απαρνήθηκε τη σφαγή των ζώων που προορίζονταν για την προμήθεια κρέατος των κατοίκων του νησιού, απέκτησε ανθρωπιστικό και πολιτισμικό χαρακτήρα κι έτσι τα Σφαγεία έκτοτε, φιλοξενούν in situ έργα καλλιτεχνών παγκόσμιας φήμης και εικαστικής οντότητα στο χώρο της σύγχρονης τέχνης. Η πρωτοβουλία του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ και του Δάκη Ιωάννου που κάθε χρόνο κάνει προσωπική πρόσκληση σε έναν ή περισσότερους καλλιτέχνες να επισκεφτούν το νησί και να δημιουργήσουν ένα έργο το οποίο θα εμπνευστούν συνδέοντας χαρακτηριστικά του τόπου, της παράδοσης, των ανθρώπων του και τις μνήμες και της κουλτούρας αυτών, έχουν ως αποτέλεσμα την ήδη οκταετή παρακαταθήκη έργου.

Η πρωτοβουλία αυτή έχει καταφέρει να μεταμορφώσει -«ενεργειακά», καθότι δεν έχουν γίνει δομικές παρεμβάσεις- το κτήριο των Σφαγείων σε έναν χώρο τέχνης που χαρακτηρίζεται από το διάλογο του σύγχρονου με το παλιό και από το συσχετισμό του γηγενούς στοιχείου με το από αλλού φερόμενο. Κάθε χρόνο μάλιστα, από την ημέρα των εγκαινίων μέχρι και τις 30 Σεπτεμβρίου που η αυλαία πέφτει και η σκυτάλη δίδεται στον επόμενο καλλιτέχνη, ο οποίος έχει μπροστά του οκτώ μήνες να προετοιμαστεί για το έργο του, συγκεντρώνει χιλιάδες επισκέπτες συμπεριλαμβανομένων καλλιτεχνών και ανθρώπων της διεθνούς εικαστικής σκηνής.

Η πρωτοβουλία του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ έχει καταφέρει να μεταμορφώσει το κτήριο των Σφαγείων σε έναν χώρο τέχνης που χαρακτηρίζεται από το διάλογο του σύγχρονου με το παλιό και από το συσχετισμό του γηγενούς στοιχείου με το από αλλού φερόμενο. (Φωτογραφία: Μαρία Μαρκέζη)

Οκτώ χρόνια στα Σφαγεία

Από την πρώτη χρόνια που οι Αμερικανοί Mathew Barney και Elisabeth Peyton παρέλασαν ειρηνικά από το Μαντράκι μέχρι τα Σφαγεία κάνοντας ειδική μνεία στο έργο τους στην πανίδα του τόπου που κατά κύριο λόγο είναι τα αμνοερίφια και βεβαίως οι γάτες ξορκίζοντας με το Blood of Two τις μνήμες του σφαγιασμού των ζώων στο χώρο αυτό, τα καλοκαίρια κύλησαν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και εκπλήξεις.

Την επόμενη κιόλας χρονιά ο Maurizio Cattelan συγκλόνισε με το γλυπτό του Μικύλου δίμορφου εαυτού του πάνω σε νεκροκρέβατο. Ενός γλυπτού που τοποθετήθηκε στο κεντρικό δωμάτιο του κτηρίου και η δύναμή του ήταν τόσο μεγάλη που κανείς μπορούσε να την αντιληφθεί ήδη από την αρχή του μικρού κατηφορικού δρόμου που οδηγεί στην είσοδο. Η δύσκολα κατεργάσιμη από τους θεατές δύναμη του WE προκάλεσε φόβο, συγκίνηση και τελικά λύτρωση.

Έπειτα ακολούθησε ο Doug AItken με την εγκατάσταση του Black Mirror την οποία πλαισίωσε με την μικρού μήκους ταινία και παράσταση στα οποία πρωταγωνίστησε η ηθοποιός Cloe Sevigny καταφέρνοντας να κάνει την Ύδρα τον τελικό σταθμό σε ένα ταξίδι σε πόλεις του κόσμου και μίας περιπλάνησης μέσα στο χρόνο. Μοναδική ήταν και η ομαδική έκθεση με τίτλο Animal Spirits που θέλησε να ασκήσει κριτική σε κοινωνικά, αξιακά, πολιτιστικά και οικονομικά ζητήματα εν καιρώ κρίσης.

Στη συνέχεια ο Urs Fisher με την έκθεση YES, προσκάλεσε ντόπιους και επισκέπτες του νησιού, παιδιά και ενήλικες να δημιουργήσουν γλυπτά από πηλό τα οποία στο τέλος συνέθεσαν ένα έργο. Ένα έργο, μια συμφωνία από πηλό με επιμέρους μορφές, πρακτικές και μεγέθη τα οποία εγκαταστάθηκαν κατά κρίση του κάθε «δημιουργού» στο χώρο των Σφαγείων στοιχειοθετώντας ένα αρμονικά άτακτο σύνολο, αποτέλεσμα του διαδραστικόυ χαρακτήρα του έργου.

Η διαδραστικότητα ήταν έκδηλη και στο Τhe Secret of the Phaistos του Pawel Althamer ο οποίος συνδυάζοντας την εγκατάσταση, τη γλυπτική και την performance πειραματίστηκε στους τρόπους κοινωνικής επικοινωνίας και δημιουργικότητας, προσπαθώντας να αποκαλύψει στους θεατές το μυστικό του Δίσκου της Φαιστού. Ο Althamer επικεντρώθηκε εύστοχα στην οικογένεια, στις οικογενειακές και κατά συνέπεια στις ανθρώπινες σχέσεις και στη σημασία που αυτές έχουν στο σχηματισμό μιας «καθολικής» παγκόσμιας οικογένειας.

Ακολούθησε ο Paul Chan με τη διμερή έκθεση Hippias Minnor. Το βιβλίο με τίτλο Hippias Minor or The Art of Cunning, σε συνεργασία με τον φιλόλογο Richard Fletcher και την εγκατάσταση τριών έργων εξωτερικού χώρου εμπνευσμένα από το ομώνυμο έργο του Πλάτωνα και τοποθετημένα στην οροφή των Σφαγείων της Ύδρας. Τα «ρούχα για πνεύματα», όπως τα αποκάλεσε ο καλλιτέχνης, μορφολογικά αποτέλεσαν μια ανάσα που ένωσε τα αντίθετα και μια αόρατη δύναμη που εκδήλωνε πνευματική ικανότητα. Ο Ιππίας Ελάσσων, ο πιο αμφιλεγόμενος από τους πλατωνικούς διαλόγους, στάθηκε στην απρόσμενη επιχειρηματολογία του Σωκράτη ότι δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ κάποιου που λέει την αλήθεια και κάποιου που ψεύδεται, και ότι καλός άνθρωπος είναι εκείνος που εν γνώσει του κάνει λάθη και αδικίες.

Η σειρά του Roberto Cuoghi έδωσε με το Putiferio ένα σχηματισμό της μορφής του χάους και της δυσωδίας, έχοντας την ευτυχή συγκυρία ενός αστρικού φαινομένου που ονομάζεται Strawberry Moon. Ο Cuoghi δημιούργησε μία εγκατάσταση που απεικόνισε μία εισβολή καβουριών που δημιουργήθηκαν από τον ίδιο και την ομάδα του, χρησιμοποιώντας αρχαϊκές τεχνικές πυροδότησης μέσω δύο διαφορετικών τύπων κλιβάνων (χάρτινοι κλίβανοι και ένας πειραματικός με πέντε θαλάμους).

Φέτος η σκυτάλη δόθηκε στην Karah Walker και το γλυπτικό της έργο Figa…

Αυτό το κομμάτι της εγκατάστασης μοιάζει με γύψινο καλούπι, κάτι σαν «μήτρα» το οποίο η Karah (δεξιά, μαζί με την Γιοβάννα Λύκου) δεν αναφέρει πουθενά και δεν επεξηγεί καθόλου. Λόγω του σημείου που έχει τοποθετηθεί και του σχήματος που έχει τείνουμε να πιστέψουμε ότι αποδίδει μια (actual) μήτρα θίγοντας έτσι ζητήματα σεξουαλικότητας και φύλου. Εν τέλει το σχήμα της μήτρας ενέχει μέσα του πρωταρχικές έννοιες όπως αυτή της «μητέρας». Έτσι προσφέρει συμβολικά, θαλπωρή και παρηγοριά στον πόνο που έχουν βιώσει οι μειονότητες. Από την άλλη, λόγω του κεριού που είναι αναμμένο συνεχώς, τονίζεται και ο όρος «προσκύνημα» που έχει αποδοθεί στη Figa. (Φωτογραφία του έργου: Φάνης Βλασταράς & Ρεμπέκκα Κωνσταντοπούλου. Φωτογραφία της Kara και της Τζοβάννας: Μαρία Μαρκέζη)

H Figa της Karah Walker στα Σφαγεία της Ύδρας

Figa ονόμασε η καλλιτέχνης την αριστερή παλάμη μιας, φτιαγμένης από ζάχαρη, Σφίγγας, την οποία δημιούργησε το 2014 στο εργοστάσιο Domino Sugar στο Μπρούκλιν.

Η Αφροαμερικανή Walker που δουλεύει με πολλά εικαστικά μέσα -σχέδιο, υδατογραφία, βίντεο και γλυπτική- διερευνά και σχολιάζει στο έργο της ζητήματα φυλετικής ταυτότητας και σεξουαλικότητας, υφαίνοντας έναν ιστό γλαφυρών ψυχικών αφηγήσεων και ιστορικών συνθηκών, που αποδίδονται διαμέσου ενός σύγχρονου πρίσματος, μεταφέρει για τις ανάγκες της έκθεσης, τη Figa από τον «Νέο Κόσµο», τη Νέα Υόρκη, στην Ελλάδα, τη γενέτειρα του δυτικού πολιτισμού.

Έχοντας σχήμα γροθιάς που κάνει µία συγκεκριμένη, συμβολική και συναισθηματικά φορτισμένη χειρονομία, στη Figa μπορούν να αποδοθούν πολλές έννοιες. Για πολλούς θεωρείται µία αγενής υβριστική ενδεχομένως χειρονομία, ενώ για άλλους έχει μαγικές ιδιότητες και αποτελεί έμβλημα γονιμότητας, βασκανίας και προστασίας από το κακό µάτι.

Το κεντρικό σκέλος της εγκατάστασης με το χέρι να προβαίνει σε μια άσεμνη -καλυμμένη όμως με ζάχαρη- χειρονομία. Φωτό: Φάνης Βλασταράς & Ρεμπέκκα Κωνσταντοπούλου.

Στα παλαιά Σφαγεία της Ύδρας, η Figa μετατρέπεται από γλυπτικό έργο τέχνης σε ιερό λείψανο, διαδικασία που κορυφώθηκε µε την προσθήκη ζάχαρης στην επιφάνειά της, η οποία συμβολίζει µία συλλογική πράξη αναγνώρισης της απώλειας της οικίας, της χώρας, της ιδεολογίας ή της πίστης του καθενός, απώλειες που χαρακτηρίζουν το zeitgeist της εποχής µας. Ο συμβολισμός αυτός έχει και έντονα παρηγορητικό χαρακτήρα με αναγωγή στα γλυκά και κατά συνέπεια ελπιδοφόρα συναισθήματα της γλυκιάς γεύσης της ζάχαρης.

Επικαλούμενη την πραγματικότητα των σκλάβων, των προσφύγων και όλων των μειονοτήτων, η Figa αποτελεί ένα πνευματικό προσκύνημα για όλους όσους αναζητούν πνευματική και υλική ολοκλήρωση στο τέλος ενός καταστροφικού ταξιδιού.

Η θέα της Figa, που καταλαμβάνει ολοκληρωτικά, τόσο χωροταξικά όσο και ενεργειακά, τα Σφαγεία συνδιαλέγεται με τη θάλασσα που διαφαίνεται από τις πόρτες του μικρού μπαλκονιού του κτηρίου των Σφαγείων, καθηλώνει, εντυπωσιάζει και προσφέρει στους επισκέπτες ένα ελπιδοφόρο συναίσθημα ασφάλειας μιας λυτρωτικά μητρικής θαλπωρής.

//Η έκθεση θα παραμείνει ανοικτή μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου.
Για περισσότερες πληροφορίες: deste.gr/hydra.

Διαβάστε ακόμα: Μάριος Tériade Ελευθεριάδης, από την γκαλερί στην μπουλανζερί

TAGS :
Figa Kara Walker ΔΕΣΤΕ πολιτισμός Σφαγεία τέχνη Ύδρα

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook