«Χωρίς παρεξήγηση, δεν έχεις στυλ»: γιατί αγαπάμε το Killing of a Chinese Bookie

O Kόσμο Βιτέλι. Ενας αντι-ήρωας που δεν γίνεται να μην αγαπήσεις.

Έχοντας καταβυθιστεί επαρκώς στα άδυτα των συζυγικών σχέσεων με τις εμβληματικές ταινίες «Πρόσωπα», «Σύζυγοι» ή «Μια γυναίκα εξομολογείται», ο Τζον Κασσαβέτης αποφασίζει να κάνει κάτι εντελώς διαφορετικό σε σχέση με την έως τότε κινηματογραφική «προβληματική» του: να ασχοληθεί με τον σκοτεινό κόσμο του νεο-νουάρ.

Φυσικά, θα το έκανε με τους δικούς του όρους και τούτο συνέβη το 1976 όταν γύρισε την ταινία «Ο Θάνατος ενός Κινέζου Πράκτορα Στοιχημάτων» (The Killing of a Chinese Bookie) σε δικό του σενάριο. Οποιος πίστευε πως θα δει ένα ακόμη νουάρ του κλασικού είδους, φτιαγμένο έστω με νέες πιο σύγχρονες αναφορές όπως ήταν τότε η μόδα, μάλλον δεν κατανόησε το βαθύ καλλιτεχνικό πνεύμα του Κασσαβέτη.

Αυτό που έκανε ήταν ένα δράμα εντελώς έξω από τα στενά όρια του είδους, καθώς συνδύασε στοιχεία από ταινίες θρίλερ και βίας. Στόχος του Κασσαβέτη ήταν να πλησιάσει όσο γίνεται περισσότερο την έννοια του ξεχωριστού και του αυθεντικού. Το αμερικανικό όνειρο που φθίνει.

Για πρωταγωνιστή επέλεξε μια κλασική εναλλακτική μορφή σαν κι αυτή του Μπεν Γκαζάρα. Υποδύεται τον Κόσμο Βιτέλι, έναν υπερήφανο ιδιοκτήτη στριπτιτζάδικου στο Λος Άντζελες, το Crazy Horse West. Είναι η κλασική περίπτωση του φθαρμένου ιππότη της νύχτας.

Ο Τίμοθι Κάρεϊ στο ρόλο του Φλο.

Εθισμένος με τον τζόγο, ο Κόσμο ποντάρει τα πάντα στο τζόγο. Είναι το χτικιό και η λύτρωσή του. Οπως κάθε τζογαδόρος που παίζει όλη του την υπόσταση σε μια ζαριά, σε ένα γύρισμα της ρουλέτας, σε ένα χαρτί που δεν ήρθε ποτέ.

Κάποιο βράδυ, ο Κόσμο χάνει 23.000 δολάρια. Είναι στο όριο της καταστροφής. Το μοναδικό περιουσιακό στοιχείο που του έχει μείνει, και το μόνο που αγαπάει πραγματικά, είναι το κλαμπ του. Κινδυνεύει να το χάσει από τα χρέη και τότε αποφασίζει να τα παίξει όλα για όλα έτσι ώστε να μην το χάσει.

Χαμένος μέσα στη σκοτεινιά ενός παράξενου κόσμου.

Αναγκάζεται να κλείσει μια «φαουστική» συμφωνία με τους τοπικούς μαφιόζους που ελέγχουν το χώρο των στοιχημάτων. Αν καταφέρει να δολοφονήσει έναν ανταγωνιστή τους, τον περιβόητο Κινέζο μπούκι, τότε το χρέος του θα διαγραφεί. Μόνο το σκοτωμένο αίμα μπορεί να του προσφέρει μια δεύτερη ευκαιρία. Ωσάν πνιγμένος από τα μαλλιά πιάνεται απ’ αυτή την παράλογη πρόταση.

Σε μια σκηνή όπου ο Κασσαβέτης αφήνει όλη την τραχύτητα να φανεί και να ακουστεί, ο Κόσμο καταφέρνει να φέρεις σε πέρας την αποστολή του, ενώ ο ίδιος τραυματίζεται ελαφρά. Προφανώς και δεν θα υπάρξει ευτυχές τέλος. Οι μαφιόζοι όχι μόνο δεν τηρούν τη συμφωνία, αλλά επιδιώκουν να σκοτώσουν τον Κόσμο. Ξέρει ήδη πολλά, άρα είναι ευάλωτος. Εύκολα μπορεί να πέσει στα χέρια της αστυνομίας ή της αντίπαλης κινέζικης μαφίας.

Ο Κόσμο προσέχει τα κορίτσια του κλαμπ σαν να είναι μέλη της οικογένειάς του.

Ο Κόσμο είναι η τυπική περίπτωση αντι-ήρωα, σαν κι αυτούς που μόνο ο Κασσαβέτης μπορούσε να σκιαγραφήσει. Είναι παθιασμένος, σχεδόν τυφλωμένος, γι’ αυτό και πιστεύει ακράδαντα πως αν απαλλαγεί από το χρέος του θα λυθούν όλα τα προβλήματά του διά μαγείας. Οταν θα συγκρουστεί με την πραγματικότητα, η συνειδητοποίηση θα είναι σκληρή και εκκωφαντική.

To πόστερ της ταινίας.

Αφού έχει σκοτώσει τον κινέζο μαφιόζο, παίρνει ένα λεωφορείο και στη συνέχεια πολλά ταξί για να φτάσει στο σπίτι της Ρέιτσελ, μιας από τις αγαπημένες του χορεύτριες, όπου καταρρέει στο κρεβάτι. Η μητέρα της Ρέιτσελ, η Μπέτι, την οποία ο Κόσμο αποκαλεί «μαμά», περιποιείται το τραύμα του, αλλά αρνείται το αίτημά του να καλέσει ένα ταξί για να τον πάει στο κλαμπ. Εν τω μεταξύ, ο Μορτ, ο μαφιόζος που τον οδήγησε στη δολοφονία, μαθαίνει για το επιτυχημένο χτύπημα αλλά και για την προφανή επιβίωση του Κόσμο και διατάζει το δεξί του χέρι, τον Φλο, να σκοτώσει τον Κόσμο.

Από εκείνο το σημείο αρχίζει να σπινθηροβολεί η δράση, με τον Φλο να μην είναι τόσο αδίστακτος όσο φαίνεται, τον Κόσμο να παραληρεί μεταξύ της λατρείας του για την Ρέιτσελ, τον κίνδυνο να τον ζώνει και, τελικά, να φτάνει στο σημείο να σκοτώσει τον Μορτ καταφεύγοντας ως κυνηγημένος στο σπίτι της Ρέιτσελ. Η μητέρα της τον διώχνει και τότε έχουμε μια σκηνή που ξεπερνάει τα όρια του νουάρ και γίνεται αυθεντικό δράμα.

Ο Κόσμο επιστρέφει στο κλαμπ του και μιλάει στα κορίτσια του λέγοντάς τους ότι ο καθένας έχει τις δικές του αλήθειες και τη δική του αίσθηση της ευτυχίας. Ο ίδιος εξομολογείται ότι είναι ευτυχισμένος μόνο όταν είναι θυμωμένος ή όταν παίζει το ρόλο ενός ατόμου που οι άλλοι θέλουν να είναι.

Ενθαρρύνει τον θίασο να κάνει το χρέος του, ώστε οι θεατές να ξεφύγουν από τα προβλήματά τους και να προσποιηθούν επίσης ότι είναι αυτές που δεν είναι. Ο Κόσμο ανεβαίνει στη σκηνή και λέει στο κοινό ότι έχουν αργήσει γιατί η Ρέιτσελ έχει φύγει και εξομολογείται στο κοινό ότι την αγαπούσε. Βγαίνει έξω και παρατηρεί το αίμα που στάζει από το τραύμα της σφαίρας του καθώς αρχίζει η παράσταση. Ναι, είναι μια σκηνή από ο Κασσαβέτης ξέρει να χειριστεί με δεξιοτεχνία.

Σε μια συνέντευξη στο Criterion Collection, στα μέσα της δεκαετίας του 2000, ο Γκαζάρα είχε δηλώσει ότι πίστευε στον Βιτέλι, ο οποίος ενδιαφέρεται βαθιά για τη μάλλον περίεργη «τέχνη» των χορογραφιών που υπήρχαν στο νυχτερινό του κλαμπ αλλά δεν μπορούσε να διώξει τους νταβατζήδες των κοριτσιών.

Η αλήθεια είναι ότι Κόσμο δεν είναι μια εγωιστική μορφή που ενδιαφέρεται μόνο να κορέσει το πάθος του. Διατηρεί στενούς προσωπικούς δεσμούς με τους υπαλλήλους του: από τις χορεύτριες και τις σερβιτόρες μέχρι τους μπάρμαν. Σε όλη τη διάρκεια της ταινίας, ο Βιτέλι επιδιώκει να σώσει όχι μόνο το κλαμπ και τους υπαλλήλους, όπου τους έχει σαν οικογένεια του, αλλά και να σωθεί ο ίδιος.

Στη σκηνή όλοι υποδύονται έναν ρόλο. Ο Κόσμο ζητάει από τον θίασό του να συνεχίσει να το κάνει.

Αν η αμερικανική κοινωνία δομήθηκε πάνω στο όνειρο της συνεχούς ανόδου και του κανόνα «ο θάνατός σου η ζωή μου», ο Κασσαβέτης μ’ αυτή την ταινία ξηλώνει τη σύμβαση και τις αυταπάτες με τρόπο σκληρό. Κι όλα αυτά με έναν ήρωα που μπορεί να κουβαλάει τους δικούς του δαίμονες, αλλά καταφέρνει να γίνει αγαπητός.

Ο Γκαζάρα-Κόσμο που περιφέρεται με τα φτηνά κοστούμια του και τα πουκάμισα ανοιχτά να φαίνεται το δασύτριχο στήθος του είναι μια μορφή που έρχεται από τη σκοτεινιά ενός άλλου κόσμου. Η λάμψη είναι επίπλαστη, η χαρά είναι αφιονισμένη, το τέλος δεν είναι ευκταίο και χαρούμενο.

Διαβάστε ακόμα: Το αινιγματικό στυλ του Τζον Κασσαβέτη (1929-1989).

TAGS :
Γκαζάρα Κασσαβέτης ταινία τζόγος

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook