Κωνσταντίνος Χατζηλάκος: ο αδάμαστος Ίκαρος

Μπροστά από το τζετ φορώντας λουστρίνια αντί για τα αμιγώς στρατιωτικά άρβυλα.

Ένα βιβλίο αεροπορικών αναμνήσεων πού ξεκινάει το ιστορικό έτος 1940 με τη γενιά των αεροπόρων που πέταξαν από το λίκνο της Σχολής Ικάρων κατευθείαν στον πόλεμο της Μέσης Ανατολής. Η αφήγηση επικεντρώνεται κυρίως στη δράση των αεροπόρων κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, και δευτερευόντως με τα πρώτα, δύσκολα και ταραγμένα χρόνια αμέσως μετά την λήξη του πολέμου.

Αν και αποτελεί προσωπικό απομνημόνευμα, είναι γραμμένο με τέτοιο γλαφυρό και στoχαστικό συνάμα τρόπο, ώστε να παρέχει μια σφαιρική εικόνα της ελληνικής αεροπορικής προσπάθειας στη Μέση Ανατολή, και  του πολέμου γενικότερα, τόσο ως ιστορικό γεγονός όσο και ως ανθρώπινη εμπειρία.

Μεγάλο προσόν του βιβλίου είναι η αβίαστη και γλαφυρή αφηγηματικότητα, ενδεικτική ανθρώπου με άνεση και χάρισμα στη χρήση του γραπτού λόγου, η οποία πλουτίζεται με τη λελογισμένη χρήση κάποιων εκφραστικών τρόπων, τα οποία όμως ποτέ δεν γίνονται υπερβολικά, αντίθετα μεταφέρουν στον αναγνώστη την συναισθηματική ένταση του βιωμένου γεγονότος.

Ενδεικτικά, διαβάζουμε στο Κεφάλαιο 12 ΜΑΥΡΗ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΗ, το οποίο αναφέρεται στις πολλαπλές απώλειες αεροπόρων: “Μέσα σε συνθήκες προσφυγιάς και άγχους που προκαλούσε ο καθημερινός κίνδυνος, αναπτύχθηκε στενή φιλία μεταξύ μας και δεσμός αδελφικός. Πολύ στενός, σαν τα δάχτυλα των χεριών μας. Από τα δέκα όμως είχαν ήδη κοπεί τα πέντε κι αυτό μας έκανε να πονάμε. Αυτός ο πόνος όμως μας ένωνε ακόμα πιο πολύ”. (σ. 96)

Με τον πρίγκιπα Κάρολο σε συνάντηση παλαιών πολεμιστών.

Συχνά όμως ο συγγραφέας διακόπτει την αφήγηση για να εκθέσει κρίσεις και στοχασμούς επάνω στα συμβάντα, φωτίζοντας τα υπό το πρίσμα της συνολικής εμπειρίας του. Λίγες σελίδες  μετά το προηγούμενο απόσπασμα,  περιγράφει τη θυσία του αεροπόρου Λευτέρη Αθανασάκη – μία από τις πάμπολλες που σημειώθηκαν εκείνα τα χρόνια.  Ο αεροπόρος, πετώντας πάνω από την Μεσόγειο με κατεύθυνση την Κρήτη, ειδοποιήθηκε από το “ζευγάρι” του (τα αεροπλάνα συνδυάζονταν ανά δύο, με τον κάθε πιλότο να επαγρυπνεί για τον άλλο), ότι η μία από τις δύο εξωτερικές δεξαμενές καυσίμων αποσπάστηκε και έπεσε στη θάλασσα.

Τα θρυλικά Spitfire, αυτά που κέρδισαν τη Μάχη της Αγγλίας.

Θα έπρεπε λοιπόν να διακόψει την αποστολή του και να επιστρέψει, αλλιώς θα ξέμενε από καύσιμα. Εκείνος όμως, πονώντας για τις κακουχίες των Κρητικών, εξετέλεσε την αποστολή του στην Κρήτη, στη συνέχεια έκανε αναγκαστική προσγείωση στο νησί, και με το περίστροφό του πολέμησε την ομάδα των Γερμανών που τον εντόπισαν και πήγαν να τον αιχμαλωτίσουν, θυσιάζοντας έτσι και τη ζωή και το αεροπλάνο του. Αν και επικρίθηκε η πράξη του ως παράλογη, ο συγγραφέας επισημαίνει ότι συχνά η ηθική αξία των πράξεων υπερβαίνει την σημασία καθαυτό ορθολογική ορθού λόγου. “Με (…) ψυχρή λογική”, γράφει, “η ελληνική ιστορία δεν θα είχε γραφτεί (…) και η Επανάσταση του 1821 δεν θα είχε ξεκινήσει ακόμα, γιατί κι αυτή δεν ήταν λογική, ενώ το ελληνικό «όχι» στους Ιταλούς ήταν ΖΕΣΤΟ σαν τη φωτιά”. (σ. 103)

Το βιβλίο μεταφέρει τη συνθήκη διαρκούς άγχους, αλλά και αποφασιστικότητας, που χαρακτήριζε την ψυχική κατάσταση του Έλληνα αεροπόρου στον πόλεμο της Μέσης Ανατολής.

Η πτήση και οι αερομαχίες πάνω από την αχανή Μεσόγειο με τα ευπαθή αεροσκάφη του Β΄ ΠΠ και η διαρκής αγωνία της ασφαλούς επιστροφής είναι ένα από τα θέματα που κυριαρχούν στο βιβλίο. Όχι μόνο ο εχθρός, αλλά και τα ατυχήματα καθιστούσαν κάθε πτήση ένα εξαιρετικά επικίνδυνο εγχείρημα, από το οποίο ο πιλότος ποτέ δεν γνώριζε αν θα επέστρεφε ζωντανός, ή αν θα έβρισκε τον θάνατο στον αέρα, τον τάφο στη θάλασσα, ή αν θα συντριβόταν στον αεροδιάδρομο, ελάχιστα μέτρα πριν την ασφάλεια. Τα περιστατικά απροσδήκητου θανάτου αλλά και παρ’ ελπίδα σωτηρίας που περιγράφονται στο βιβλίο είναι πάμπολλα, και μεταφέρουν τη συνθήκη διαρκούς άγχους, αλλά και αποφασιστικότητας, που χαρακτήριζε την ψυχική κατάσταση του Έλληνα αεροπόρου στον πόλεμο της Μέσης Ανατολής.

Παρόλα αυτά, το βιβλίο ποτέ δεν γίνεται βαρύ. Τα τραγικά γεγονότα εξαϋλώνονται πάντα υπό το πρίσμα της προσφοράς στην πατρίδα, ενώ ο πολεμικός κάματος, που αποδίδεται ακέραιος και αφτιασίδωτος, διανθίζεται από τα ευχάριστα ή τα ευτράπελα της καθημερινής ζωής, που, ακόμα και στις πιο σκληρές συνθήκες, είναι σύμφυτα με τη ζωή του ανθρώπου. Η φιλία, η μουσική, τα αισθήματα, οι γιορτές, τα κατοικίδια ζωα, αστεία περιστατικά, ακόμα και αυτό που ο συγγραφέας περιγράφει ως “τα ευχάριστα αποτελέσματα της φασολάδας”.

Το βιβλίο του Κωνσταντίνου Χατζηλάκου «Η τελευταία αποστολή» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μίλητος.

Ως προς τη δομή του, το βιβλίο αποτελείται από εβδομήντα σύντομα κεφάλαια, που χαρακτηρίζονται από σχετική αυτοτέλεια. Αν και πολλά από αυτά γράφτηκαν για να δημοσιευτούν ως αυτοτελή άρθρα, η επεξεργασία και η συναρμογή τους έχει γίνει με μεγάλη επιτυχία, ώστε το βιβλίο να παρουσιάζει νοηματική και λογική συνέχεια. Εκτός από τις συγγραφικές αρετές που εκτέθηκαν παραπάνω, σημαντική είναι και η εικονογράφηση, ως επί το πλείστον από αυθεντικές φωτογραφίες της εποχής που είχε τραβήξει ο ίδιος ο συγγραφέας, καταγράφοντας συστηματικά τις εμπειρίες και τους συναδέλφους του σε ένα πολύτιμο οπτικό αρχείο.

Συνολικά πρόκειται για ένα βιβλίο που αφορά κάθε εραστή των αιθέρων αλλά και κάθε αναγνώστη που ενδιαφέρεται για μια δραματική περίοδο της ιστορἰας μας, αλλά και μια στοχαστικά βιωμένη και γλαφυρά αποδοσμένη ματιά σε μια συναρπαστική πλευρά της ανθρώπινης εμπειρίας που, εκ των πραγμάτων, θα παραμείνει απρόσιτη στους περισσότερους από εμάς.

Ο συγγραφέας Κωνσταντίνος Α. Χατζηλάκος, Αντιπτέραρχος ε.α., γεννήθηκε στη Λάρισα το 1920. Το 1940 κατετάγη στη Σχολή Ικάρων και στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πoλέμου πολέμησε με την Ελληνική Βασιλική Πολεμική Αεροπορία (RHAF) στη Μεσόγειο, στη Βόρεια Αφρική, στην Ιταλία, στη Γιουγκοσλαβία και στο Αιγαίο. Μετά τον πόλεμο υπηρέτησε ως εκπαιδευτής και διοικητής αεροπορικών μονάδων στην Ελλάδα και στο ΝΑΤΟ, και ήταν Ακόλουθος Αμύνης στην Ελληνική Πρεσβεία στην Ουάσιγκτον από το 1964 ως τον Απρίλιο του 1967, οπότε και αποστρατεύτηκε από το καθεστώς της δικτατορίας. Το 1968-1977 εργάστηκε στη χαλυβουργική, και το 1978-1997 ήταν Τεχνικό Σύμβουλος της McDonnell Douglas. Το 2006 εφηύρε το Triton, τον ελληνικό Μετατροπέα Κυματικής Ενέργειας σε Ηλεκτρισμό. Από το 1989 είναι πρόεδρος του Συνδέσμου Παλαιμάχων Αεροπόρων της Royal Air Force Association (κλάδος Αθηνών).

Σχετική εκπομπή στην ΕΡΤ

// Οι φωτογραφίες είναι από το προσωπικό αρχείο του συγγραφέα. Πολλές είναι τραβηγμένες από τον ίδιο, καθώς ήταν και λάτρης της φωτογραφίας.

Διαβάστε ακόμα: Ο Γιάννης Αντιόχου για τον Γιώργο Σεφέρη. 

TAGS :
Β' Παγκόσμιος Πόλεμος βιβλίο ΙΚΑΡΟΣ πολεμική αεροπορία

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook