Πάνε 90 χρόνια κι ο «Ανδαλουσιανός σκύλος» γαβγίζει ακόμα

Το σινεμά του Λουίς Μπουνιουέλ, σκοτεινό και μαρτυρικό, συνηγορεί υπέρ του ά-λογου, του αντιφατικού και του εκλεκτικού. (Photo by Jean-Louis SWINERS/Gamma-Rapho via Getty Images/Idealimage).

Kατ’ αρχήν, υπήρξε ένα κίνημα. Κι αυτό ήταν ο σουρεαλισμός. Για τη συμμορία του Αντρέ Μπρετόν, ο κινηματογράφος καταλαμβάνει εξίσου περίοπτη θέση με τη ζωγραφική. Τους γοήτευε. Αλλά πρόκειται για έναν κινηματογράφο ακραίο και παράδοξο, ο οποίος συνδυάζει μυστήριο, βία, ερωτισμό.

Ο Λουίς Μπουνιουέλ τότε δεν είχε έρθει ακόμα σε επαφή με τους σουρεαλιστές. Το πολύ-πολύ να του μείωναν τις ρυτίδες των ζυγωματικών του τα προκλητικά κείμενα του Μπενζαμέν Περέ. Και η ταινία «Αστερίας» του ειδώλου της ομάδας Μαν Ραίη δεν του έλεγε και πολλά πράγματα. Μαζί τους συναντήθηκε για πρώτη φορά τον Ιούνιο του 1929, με τη μεσολάβηση του Φερνάν Λεζέ, ο οποίος του σύστησε και τον Μαν Ραίη. Το πράγμα ήρθε και κούμπωσε και ο κύκλος έκλεισε.

Προτού συμβεί αυτό, την ώρα που οι άλλοι εκστασιαζόντουσαν μπροστά στις ταινίες του Αϊζενστάιν για παράδειγμα, εκείνος δεν είχε την αίσθηση ότι ανήκει κάπου. Απλώς αρκείται να υπογράψει το 1929, μαζί με τον φίλο του Σαλβαντόρ Νταλί, ένα αριστούργημα που γυρίστηκε μέσα σε 15 ημέρες: τον Ανδαλουσιανό σκύλο. Όλα άρχισαν όταν ο Μπουνιουέλ ήρθε στη Γαλλία το 1925, για να γυρίσει τις ταινίες του. Χάρη στα χρήματα της μητέρας του, μπόρεσε να χρηματοδοτήσει αυτήν την πρώτη του βωβή μικρού μήκους.

Το σινεμά του Λουίς Μπουνιουέλ, σκοτεινό και μαρτυρικό, συνηγορεί υπέρ του ά-λογου, του αντιφατικού και του εκλεκτικού. Και το αποτέλεσμα σε αφήνει κατάπληκτο. Ικανός να γυρίζει με την ίδια άνεση τον τρόμο στις φαβέλες (Los Olvidados) και τις φαντασιώσεις μιας βαριεστημένης αστής (Η ωραία της ημέρας), ο σκηνοθέτης πάντα κατάφερνε να συμφιλιώνει τα είδη και τα θέματα, αποκηρύσσοντας το τετριμμένο και τις συμβάσεις. Για να απολαύσεις τα έργα του πρέπει να αφεθείς στην ντελικάτη τρέλα εκείνου και των εικόνων του.

Μια από τις πλέον πολυσυζητημένες σκηνές στον παγκόσμιο κινηματογράφο.

Στον Ανδαλουσιανό σκύλο, όλα βασίζονται στην πρώτη σκηνή. Ένας άνδρας με το τσιγάρο κρεμασμένο στα χείλη ακονίζει μια λάμα, τη δοκιμάζει στο νύχι του, μορφάζει, βγαίνει στο μπαλκόνι, σηκώνει το κεφάλι, κοιτάζει τον ουρανό, μετά το φεγγάρι, παρατηρώντας τα παράξενα σύννεφα που έρχονται να ταράξουν μια φαινομενικά ήρεμη νύχτα. Επόμενο πλάνο, αυτό μιας γυναίκας που της σκίζουν το μάτι με την ίδια λάμα, μπροστά μας και σε γκρο-πλαν.

Η σκηνή είναι αποτρόπαιη, ιδίως έτσι ξαφνικά που εμφανίζεται. Όταν τη δεις όμως με περισσότερη προσοχή, αντιλαμβάνεσαι ότι δεν πρόκειται για ανθρώπινο μάτι, αλλά για εκείνο ενός ζώου. Και τότε συνειδητοποιείς την παράξενη δύναμη που έχουν οι εικόνες να χειραγωγούν και να υπνωτίζουν. Την ικανότητα ενός σκηνοθέτη (πόσω μάλλον αφού είναι ο ίδιος ο Μπουνιουέλ που κρατάει το μαχαίρι) να ανοίγει τα μάτια του θεατή και να του δίνει να δει κι όχι να καταλάβει.

Ο Λουίς Μπουνιουέλ πλαισιωμένος από την εκθαμβωτική Κατρίν Ντενέβ. Είναι το 1967 στο Φεστιβάλ της Βενετίας για τις ανάγκες της ταινίας ‘Belle de Jour’ (Photo by Keystone-FranceGamma-Rapho via Getty Images/Ιdealimage).

Σήμερα, πλήθος σκηνοθετών χρησιμοποιούν την ίδια τεχνική, χωρίς να κατονομάζουν τον Μπουνιουέλ που είναι ο εμπνευστής της. Ο κινηματογράφος του Ντέιβιντ Λιντς είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα. Ο Ανδαλουσιανός σκύλος έχει γυριστεί ως άθροισμα δύο ονείρων διαφορετικών ανθρώπων. Εκείνο του Σαλβαντόρ Νταλί, όπου μέσα από την παλάμη ενός χεριού ξεχύνονται μυρμήγκια, κι εκείνο του Μπουνιουέλ.

Συρράφοντας άμεσες και ανώδυνες λεπτομέρειες (ώστε να αποφευχθεί κάθε δυνατότητα λογικής αλληλουχίας), οι δύο συνένοχοι στήνουν με τρόπο ενστικτώδη και άγριο τούτη την ιστορία που συγγενεύει με την αυτόματη γραφή. Η ταινία ανθίσταται πλήρως σε κάθε ανάλυση. Είναι παρθένα από κάθε κριτικό προϋποτιθέμενο, γιατί αγγίζει την επικράτεια του άφατου με εικόνες-οράματα ωμές, βλάσφημες, παραληρηματικές, πανέμορφες και τρομερά ρεαλιστικές. Οι παραλογισμοί του φιλμ, παραλογισμοί του κόσμου.

Ο Ανδαλουσιανός σκύλος βγάζει τη γλώσσα σε σύμβολα, ηθικές, ψυχαναλύσεις της πλάκας, ήθη και έθιμα της κινηματογραφικής γραφής και, κυρίως, στο καρτεσιανό πνεύμα. Άμα τον δεις, δεν είσαι ποτέ πια ο ίδιος.

Διαβάστε ακόμα: Once Upon A Time In Hollywood, ο Ταραντίνο έκανε πάλι το θαύμα του.

TAGS :
κινηματογράφος Λουίς Μπουνιουέλ σουρεαλισμός

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook