«Mετά το θάνατο του Προυστ, πολλοί παρακινήθηκαν να γράψουν έναν απολογισμό της γνωριμίας τους μαζί του. Δύσκολα θα μπορούσε να εκδοθεί πιο ευνοϊκή ετυμηγορία». (Tiffet, Proust Illustration).

Τι γνώμη είχαν γι’ αυτόν οι φίλοι του; Διέθετε πολλούς και, μετά το θάνατό του, πολλοί παρακινήθηκαν να γράψουν έναν απολογισμό της γνωριμίας τους μαζί του. Δύσκολα θα μπορούσε να εκδοθεί πιο ευνοϊκή ετυμηγορία. Υποστήριζαν ομόφωνα σχεδόν ότι ο Προυστ είχε υπάρξει πρότυπο συντρόφου, η ενσάρκωση όλων ανεξαιρέτως των αρετών της φιλίας. Οι περιγραφές τους μας λένε τα εξής:

– Ήταν γαλαντόμος. «Μπορώ να τον βλέπω και τώρα, τυλιγμένο στο παλτό του, κι ας ήταν άνοιξη, να κάθεται σ’ ένα τραπέζι στου Λαρύ· διακρίνω ακόμη τη χειρονομία του ντελικάτου χεριού του, τη στιγμή που προσπαθούσε να σε πείσει να τον αφήσεις να παραγγείλει ένα λουκούλειο γεύμα, ακολουθώντας τις μεροληπτικές προτάσεις του αρχισερβιτόρου, και να σου προσφέρει σαμπάνια, εξωτικά φρούτα και σταφύλια από το κλήμα, το οποίο είχε προσέξει καθώς έμπαινε… Σου έλεγε ότι δεν υπήρχε καλύτερος τρόπος να αποδείξεις τη φιλία σου παρά μόνο αν δεχόσουν». – Ζορζ ντε Λορί

–  Ήταν γενναιόδωρος. «Στα εστιατόρια και οπουδήποτε αλλού του δινόταν η ευκαιρία άφηνε υπέρογκο φιλοδώρημα – ακόμη και στο πιο ασήμαντο κυλικείο ενός σιδηροδρομικού σταθμού όπου δεν υπήρχε πιθανότητα να ξαναβρεθεί». – Ζορζ ντε Λορί

– Του άρεσε να προσθέτει φιλοδώρημα 200%. «Αν ένα δείπνο τού στοίχιζε δέκα φράγκα, θ’ άφηνε άλλα είκοσι για το σερβιτόρο». – Φερνάν Γκρεγκ

– Δεν ήταν απλώς σπάταλος. «Ο θρύλος για τη γενναιοδωρία του Προυστ θα ήταν σκόπιμο να μη διογκωθεί σε βάρος του θρύλου για την καλοσύνη του». – Πολ Μοράν

– Δεν μιλούσε μόνο για τον εαυτό του. «Ήταν έξοχος ακροατής. Ακόμη και μεταξύ των πιο οικείων γνωστών του, η διαρκής προσπάθειά του να παραμείνει σεμνός και ευγενικός τον εμπόδιζε να προβάλλει τον εαυτό του ή να επιβάλλει θέματα συζήτησης. Του αρκούσαν αυτά που έβρισκε στις σκέψεις των άλλων. Μερικές φορές μιλούσε για τα αθλητικά και γι’ αυτοκίνητα, κι έδειχνε μια συγκινητική επιθυμία να τον ενημερώσεις. Ενδιαφερόταν για σένα, αντί να προσπαθεί να σε κάνει να ενδιαφερθείς γι’ αυτόν». – Ζορζ ντε Λορί

Αριστερά: «Αν ένα δείπνο τού στοίχιζε δέκα φράγκα, θ’ άφηνε άλλα είκοσι για το σερβιτόρο», θυμάται ο Φερνάν Γκρεγκ. (Juan de la Rica, «Marcel Proust eats a frigopié at the Ritz – May 1922». Πηγή: Saatchi Art). Δεξιά: «Οποία σεμνότης!», γράφει η Άννα ντε Νοάιγ. «Ζητούσατε συγγνώμη για καθετί: επειδή ήσαστε παρών, επειδή μιλούσατε, επειδή σωπαίνατε, επειδή σκεφτόσαστε…». (Jean-Louis Forain, «Anna de Noailles», 1905).

– Τον διέκρινε η περιέργεια. «Ο Μαρσέλ έτρεφε παθιασμένο ενδιαφέρον για τους φίλους του. Δεν έχω ξαναδεί τόσο ελάχιστο εγωισμό ή φιλαυτία… Ήθελε να σε κάνει να διασκεδάσεις. Χαιρόταν πολύ όταν έβλεπε τους άλλους να γελούν και γελούσε κι εκείνος».  – Ζορζ ντε Λορί

– Δεν ξεχνούσε τι είχε σημασία. «Ποτέ, ως και την τελευταία στιγμή, δεν ξεχνούσε τους φίλους του, παρά τη φρενίτιδα με την οποία εργαζόταν και παρά τα μαρτύριά του· διότι δεν έβαλε όλη του την ποίηση στα βιβλία του, έβαλε κι άλλη τόση στη ζωή του». – Ουόλτερ Μπέρρυ

– Ήταν σεμνός. «Οποία σεμνότης! Ζητούσατε συγγνώμη για καθετί: επειδή ήσαστε παρών, επειδή μιλούσατε, επειδή σωπαίνατε, επειδή σκεφτόσαστε, επειδή εκφράζατε τις εκθαμβωτικά δαιδαλώδεις σκέψεις σας, ακόμη κι επειδή επιδαψιλεύατε τα ασύγκριτα εγκώμιά σας». – Άννα ντε Νοάιγ

– Ήταν σπουδαίος συνομιλητής. «Αδύνατον να το διατυπώσεις επαρκώς: οι συζητήσεις με τον Προυστ ήταν θεσπέσιες, μαγευτικές». – Μαρσέλ Πλαντεβίνιε

– Στο σπίτι του δεν έπληττες ποτέ. «Κατά τη διάρκεια του δείπνου έπαιρνε το πιάτο του και πλησίαζε έναν προς έναν τους καλεσμένους του· έτρωγε τη σούπα του δίπλα στον ένα, το ψάρι, μισό ή ολόκληρο, κοντά σε κάποιον άλλον, και ούτω καθεξής ως το τέλος του φαγητού. Όπως καταλαβαίνετε, μέχρι να σερβιριστεί το φρούτο είχε κάνει το γύρο του τραπεζιού. Ήταν εκδήλωση ευγένειας, καλής θέλησης προς όλους, γιατί θα τον αναστάτωνε βαθύτατα αν τυχόν κάποιος ήθελε να διατυπώσει παράπονα· και είχε το νου του όχι μόνο να κάνει μια καλοπροαίρετη χειρονομία προς τον καθένα ξεχωριστά, αλλά και να διασφαλίσει, με τη συνήθη διορατικότητά του, ότι όλοι θα είχαν ευχάριστη διάθεση. Και πράγματι, το αποτέλεσμα ήταν έξοχο και ουδείς έπληττε στο σπίτι του». – Γκαμπριέλ ντε λα Ροσφουκό.

 

// Από το βιβλίο του Αλαίν ντε Μποττόν «Πώς ο Προυστ μπορεί να αλλάξει τη ζωή σου» (κεφάλαιο «Πώς να είσαι καλός φίλος», σελ. 128-156). Μετάφραση Ιωάννης Ανδρέου. Εκδόσεις Πατάκη, 2000.

 

Διαβάστε ακόμα: «Όταν πεθαίνει ένας φίλος…»

 

 

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top