Μάριος Tériade Ελευθεριάδης: Από την γκαλερί στην μπουλανζερί

Ο Μάριος Tériade Ελευθεριάδης μιλάει αποκλειστικά στο andro.gr για την ιστορία των παραδεισένιων αλλά και έκπτωτων πουλιών που συνυπάρχουν με ψωμιά, τσουρέκια και γλυκίσματα δημιουργώντας ένα ιδιαίτερο εικαστικό περιβάλλον, ως άρτος… οφθαλμού. (Φωτογραφίες: Aris Rammos)

Ο Μάριος Tériade Ελευθεριάδης εκθέτει στο Blé στη Θεσσαλονίκη τα παραδείσια πουλιά με τη δική του εκφραστική ματιά. Η πορεία του περνάει από το Ρέικιαβικ της Ισλανδίας όπου απέκτησε το διδακτορικό του από την Ανώτατη Εθνική Σχολή Καλών Τεχνών, αλλά και από τη Γαλλία, όπου είναι τακτικός καθηγητής και διευθυντής των εργαστηρίων Έκδοσης-Εκτύπωσης στην Ανώτατη Εθνική Σχολή Καλών Τεχνών της Λιμόζ, ενώ από το 2011 είναι επισκέπτης Καθηγητής στη Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Λιμόζ στο Master Τέχνης και Γραμμάτων, Σύγχρονης Δημιουργίας και Πολιτιστικής Βιομηχανίας. Στη Θεσσαλονίκη το 2009 διατέλεσε επιμελητής της έκθεσης «Ο Miró της Μαγιόρκα», ένα Πολιτιστικό πρόγραμμα μιας σειράς εννέα εκθέσεων του Miro στην Ελλάδα και την Κύπρο.Είναι μέλος στο διοικητικού του Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης.

Στο Blé της Αγίας Σοφίας, σχεδιασμένο από τον Ιταλό αρχιτέκτονα Κλάουντιο Σιλβεστρίνι που δημιούργησε τα καταστήματα του Αρμάνι ανά τον κόσμο, τα παραδείσια πουλιά εντάσσονται στο λιτό περιβάλλον του χώρου, όπου δεσπόζει ο ψηλότερος ξυλόφουρνος της Ευρώπης ως εστία που δημιουργεί μια αίσθηση οικειότητας μεταξύ γλυκού και φαγητού.

«Τα παραδείσια πουλιά άρχισαν να παίρνουν μορφή με έναν ξεχωριστό χαρακτήρα, συνθέτοντας τα υλικά με γρήγορα προπλάσματα. Ευτελή και ταπεινά υλικά συνθέτονται με συλλεγμένα ανά τον κόσμο πολυτελή και σπάνια αποκτήματα που αγκαλιάζονται ταυτόχρονα».

– Γιατί τοποθέτησες αυτά τα πουλιά στο περιβάλλον μιας μπουλανζερί που το ονομάζεις παράδεισο;
Θα φαινόταν παράδοξο να προσπαθεί κανείς να υπερασπιστεί την αμαρτία ως μέσο σωτηρίας ψάχνοντας τον επίγειο παράδεισο. Παρακάμπτοντας το θείο και υπερασπιζόμενος μόνο την ιδέα της αμαρτίας, οδηγημένος από την ανησυχία και την αναζήτηση της απογείωσης, που γεννά φαντασιώσεις και διαστροφή, μισαλλοδοξία και φιλοδοξία, βία και πόλεμο, ανακαλύπτω πως η αμαρτία δεν είναι απλώς χρήσιμη, αλλά και απαραίτητη για την κατάκτηση της αυτογνωσίας και της ταπείνωσης. Όταν οι άνθρωποι κάνουν όνειρα, ο Θεός γελάει, λέει η παράδοσή μας. Όταν όμως ψάχνουν τον παράδεισο, ο Θεός χαμογελάει, λέω εγώ. Τον παράδεισο τον ονειρευόμαστε και τον εικονογραφούμε εδώ και αιώνες. Σαν παιδί ανακαλύπτοντας στα εικονοστάσια και στις αγιογραφίες τον παράδεισο, καθώς και αργότερα τις παραστάσεις του δυτικού πολιτισμού και των ζωγράφων, ένιωσα την ανάγκη να περιγράψω και εγώ ως καλλιτέχνης την εικόνα του δικού μου φανταστικού παράδεισου. Τον παράδεισο τον έβλεπα πάντα αειθαλή, πράσινο και πολύχρωμο, χωρίς ανθρώπους. Βλέπω όμως πάντα πουλιά… Πολύχρωμα, παράξενα, περίεργα και αλλόκοτα. Όπως και στις εικονογραφήσεις και τις αγιογραφίες. Μετά άρχισα να βλέπω και δράκους… Ήσυχους δράκους, όμορφους, φτερωτούς και πολύχρωμους.

Με όλες αυτές τις εικόνες, χωρίς προγραμματισμό, ξύπνησα μια μέρα στο εργαστήριο και άρχισα να συνθέτω αυτό που ονειρευόμουν καιρό άλλα και όσα ανακάλυψα μέσα από τις υπνώσεις μου.

– Γιατί διάλεξες «παραδείσια» πουλιά και όχι κάποιο άλλο ζώο;
Σταχτοτσικνιάδες ταπεινοί και γαλοπούλες που θέλησαν να γίνουν παραδείσια πουλιά. Μια αλαζονεία των καιρών μας, που έχουμε δει και στο παρελθόν. Τα πουλιά αυτά ντύθηκαν την δίκη τους παρενδυσία, δηλαδή τη δίκη μου, εμπνευσμένα από τη μεσογειακή παράδοση, το χριστιανισμό τον παγανισμό, το Βυζάντιο, τον πλούτο και την καταστροφή.

Παρενδυσία και travestisement, που τείνει να χαροποιήσει τους ανθρώπους, γιατί πολύ θα ήθελαν να έχουν τη δύναμη να γίνουν κάτι άλλο. Έστω και για λίγο. Ευτυχία στιγμιαία και ενθουσιασμός. Τελικά ο πιο ήσυχος είναι ο σταχτοτσικνιάς, αυτός ο γυμνός που κάθεται ψηλά και αναρωτιέται. Και για την ειρωνεία των καταστάσεων, αυτός ο σταχτοτσικνιάς, λίγο μετά μετά την εγκατάσταση και σε κατάσταση απόλυτης ηρεμίας στο κατάστημα μπροστά στα μάτια του ιδιοκτήτη και τα δικά μου «πέταξε»! Έκανε ελεύθερη πτώση και βούτηξε στις γαβάθες με το βαλσάμικο και το αγνό παρθένο ελαιόλαδο. Δίψασε; Θύμωσε από την ένδειά του και θέλησε να πει κάτι; Συγκυρία; Το θέμα είναι ότι κατά την πτώση του έριξε και άλλους τρεις σταχτοτσικνιάδες. Τον χάιδεψα, του μίλησα και τον κατέβασα ένα επίπεδο, για να είναι πιο κοντά και να συνομιλεί με τους άλλους και από τότε είναι ήσυχος και λεβέντης.

– Ποια είναι η ιστορία αυτών των πλασμάτων; Τα έχουν βρει με τον εαυτό τους και το τόπο που έχουν αποδημήσει από την παράξενη χώρα τους;
Να σου εξηγήσω λοιπόν την ιστορία την ιστορία των πουλιών. Επειδή, όπως έχεις αντιληφθεί, δεν κάνω ντεκόρ στο χώρο αυτό αλλά τέχνη. Έτσι πίσω από τα έργα που κάνω υπάρχει πάντοτε ένα βαθύ νόημα, όπως σε όλα τα έργα τέχνης. Η σκηνή που βλέπεις περιέχει τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα και είναι βαθιά θρησκευτική. Έτσι, τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα, ο έρωτας και ο θάνατος είναι ο κεντρικός άξονας της θεματολογίας μου. Η Οκνηρία (acedia), με δαίμονα τον Βηλφεγώρ, η Αλαζονεία (superbia) με δαίμονα τον Aζαζέλ, η Λαιμαργία (gula) με δαίμονα τον Βελζεβούλ, η Λαγνεία (lussuria) με δαίμονα τον Ασμοδαίο, η Απληστία (avaritia), με δαίμονα τον Μαμμωνά, η Οργή (ira) με δαίμονα τον Σατανά και η Ζηλοφθονία (invidia), με δαίμονα τον Λεβιάθαν. Όλοι αυτοί είναι οι έκπτωτοι άγγελοι που έχασαν τον παράδεισο και περιπλανώνται στη γη. Η σχέση τους πλέον είναι μόνο με τους ανθρώπους και όχι με τα θεία. Θα ήθελαν όμως να ανήκουν εκεί από όπου τους έδιωξαν. Όπως όλοι που εκτιμούμε κάτι αφού το χάσουμε, προσπαθούν μέσω της ευφάνταστης παρενδυσίας τους να ελκύσουν τους ανθρώπους και να τους δελεάσουν.

Στο στο χώρο Blé, που αριστοτεχνικά σχεδίασε ο Σιλβεστρίνι, μάγος της αρχιτεκτονικής λιτότητας και επίσημος αρχιτέκτονας των καταστημάτων του Armani, προσπαθώ να τους εξαγνίσω και να τους προσφέρω έναν επίγειο παράδεισο με βασιλικούς. Η Φοντάνα του ποτίζει τώρα έναν τεράστιο αγιορείτικο βασιλικό με τις θεραπευτικές και ηρεμιστικές ιδιότητές του, που χρόνια συντροφεύουν τους μοναχούς. Είναι ο ιερός βασιλικός, που χαίρει ιδιαίτερης εκτίμησης και στον Ινδουισμό. Η παράδοση λέει ότι το βότανο αυτό βρέθηκε να αναπτύσσεται στον πρωτότυπο σταυρό του Χριστού, όταν ανακαλύφθηκε από την αυτοκράτειρα Ελένη. Όπως μου έμαθε η γιαγιά μου, ο βασιλικός προσελκύει την τύχη, όταν τον φροντίζεις και ευχές παντρεμένες με τα ξόρκια φέρνουν καλοτυχία. Τι ωραιότερο από το να πιστεύεις τη γιαγιά!

Σε έναν τέτοιο παράδεισο έφερα τα πουλιά για να ξαποστάσουν πριν αποδημήσουν. Ονοματίζω τα πουλιά με το αντίστοιχο αμάρτημα, αλλά δεν το κάνω φανερό στους ανθρώπους και δη στους πελάτες, μιας και καμιά πληροφορία η όνομα δεν υπάρχει στον χώρο για την εικαστική εγκατάσταση και το δημιουργό. Ο καθένας μπορεί να ταυτιστεί χωρίς να ξέρει με αυτό που τον αγγίζει περισσότερο. Όπως κατάλαβες, παραθέτω το θείο ταυτόχρονα με το ανθρώπινο. Προσπαθώ νοητικά να μετατρέπω το Blé σε χώρο ανορθόδοξης λατρείας και εξαγνισμού προσφέροντας στους ανθρώπους ηρεμία και ενθουσιασμό κατά την έξοδο και το γεύμα τους. Το βασικό είναι να προβληματιστούν και να αισθανθούν, να πάρουν μια εικόνα για το δρόμο. Δεν είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε τι σκέφτεται ο καθένας. Όπως επίσης δεν είναι απαραίτητο να γνωρίζουν τον καλλιτέχνη, γιατί το έργο είναι πάντοτε ανώτερο του δημιουργού.

«Πιστεύω ακράδαντα ότι τα έργα τέχνης δεν είναι μόνο για τα μουσεία και τις γκαλερί όπου ανήκω και εκθέτω φυσιολογικά λόγω επιχειρηματικής αναγνωρισιμότητας. Όλοι οι χώροι μπορούν να φιλοξενήσουν έργα τέχνης και να έρθουν κοντά στους ανθρώπους».

– Έχεις πρόβλημα αν ο κόσμος θεωρήσει ότι εδώ έχουμε μια κατάσταση ντεκό;
Ο κόσμος πολλές φορές δεν μπορεί να αντιληφθεί μπροστά σε τι βρίσκεται σε έναν τέτοιο χώρο, γιατί εδώ κάθε άλλο πάρα μουσείο είναι! Δεν γνωρίζει το γιατί αλλά συχνά είναι έκπληκτος και ενθουσιασμένος. Το σίγουρο είναι ότι ήρθε να απολαύσει το φαγητό του και περιμένει υπομονετικά στην ουρά. Σε αυτά τα δέκα λεπτά αναμονής προσβλέπω ότι θα σηκώσουν το βλέμμα από τις βιτρίνες και θα συνομιλήσουν ασυναίσθητα με τα πουλιά παίρνοντας ως ανάμνηση μια εικόνα.

Ταυτόχρονα πιστεύω ακράδαντα ότι τα έργα τέχνης δεν είναι μόνο για τα μουσεία και τις γκαλερί όπου ανήκω και εκθέτω φυσιολογικά λόγω επιχειρηματικής αναγνωρισιμότητας. Όλοι οι χώροι μπορούν να φιλοξενήσουν έργα τέχνης και να έρθουν κοντά στους ανθρώπους. Οι άνθρωποι συχνά φοβούνται να πάνε στα μουσεία και στις γκαλερί. Τα έργα όμως είναι ελεύθερα και μπορούν να βγουν και να συνυπάρξουν πέρα από τους χώρους που παραδοσιακά έχουμε ορίσει.

– Το συγκεκριμένο κατάστημα μπορεί να θέλει να ενισχύσει την ταυτότητά του μέσω της τέχνης. Πού αρχίζει και πού τελειώνει η ελευθερία σου ως καλλιτέχνη σε ένα τέτοιο πλαίσιο;
Αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, θα πρέπει να παραδεχτούμε πως η τέχνη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την επιχειρηματικότητα από αρχαιοτάτων χρόνων. Αλλά τέτοιου είδους επιτηδευμένη προσέγγιση δεν υπάρχει ούτε ως σκέψη από πλευράς μου. Ως καλλιτέχνης, δεν θα μπορούσα ποτέ να εγκλωβιστώ στο μάρκετινγκ και να υπηρετήσω εμπορικά συμφέροντα του οποιοδήποτε επιχειρηματία. Αν το έκανα, δεν θα ήμουν ειλικρινής με την τέχνη που υπηρετώ εδώ και 25 χρόνια.

Σίγουρα η τέχνη δημιουργεί υπεραξίες και δίνει αίγλη, γιατί είναι η ανάσα των ανθρώπων. Το αν βοηθάει μια επιχείρηση να αναπτυχθεί, τόσο το καλύτερο. Είναι πλέον σύνηθες μεγάλων επιχειρήσεων μόδας, εστίασης, κοσμημάτων να καλούν καλλιτέχνες να εκθέσουν έργα τέχνης και να συνυπάρξουν με τα υψηλής ποιότητας προϊόντα τους. Μην ξεχνάμε όμως και κάτι σημαντικό: ο καλλιτέχνης, αφού ολοκληρώσει τα εικαστικά του έργα, έχει ανάγκη εξωστρέφειας, γιατί ο ρόλος του είναι να δείχνει και να δίνει, να επικοινωνεί μέσα από την τέχνη και να συντηρείται από τέχνη του.

Η επιχείρηση σίγουρα ενισχύεται και ταυτόχρονα ενισχύει την τέχνη και τον πολιτισμό. Κι αυτό με την επιλογή της να προσφέρει τέχνη στο κοινό και όχι διακόσμηση ζαχαροπλαστείου η φούρνου που θα θεωρούνταν το φυσιολογικό. Αλλά αυτό για τη συγκεκριμένη επιχείρηση δεν είναι πρωτόγνωρο, μιας και δεν είναι η πρώτη μας συνεργασία. Η επιχείρηση έχει φιλοξενήσει μέρος της εγκατάστασής μου Μια θέση στον ξένο, συνεργάστηκε για την έκθεση comme il fault, καθώς και για την εναρκτήρια εκδήλωση Συμφάγωμεν των 48 δημητρίων.

Πιστεύει στην τέχνη και δεν έχει θέσει κανέναν απολύτως όρο για τις εικαστικές εγκαταστάσεις που δημιουργώ. Δεν υπάρχει σχέση παραγγελίας-δημιουργίας. Επιλέγω και επεμβαίνω με μια σχέση Carte Blanche. Εννοείται πως υπάρχει διάλογος στο εννοιολογικό σκέλος. Μπορεί να ξαφνιάζω πολλές φορές τον ιδιοκτήτη, αλλά ποτέ δεν μου τέθηκε λογοκρισία η παρέμβαση. Κάτι τέτοιο θα σήμαινε τέλος συνεργασίας από πλευράς μου. Όπως ασπάσθηκε το αρχιτεκτονικό έργο του Σιλβεστρίνι και δεν παρενέβη στο έργο, με τον ίδιο τρόπο συνεχίζει να υποστηρίζει την τέχνη. Όλα είναι θέμα παιδείας και χημείας.

– Από τι υλικό είναι φτιαγμένα τα παραδεισοπούλια;
Τα παραδείσια πουλιά άρχισαν να παίρνουν μορφή με έναν ξεχωριστό χαρακτήρα, συνθέτοντας τα υλικά με γρήγορα προπλάσματα. Ευτελή και ταπεινά υλικά συνθέτονται με συλλεγμένα ανά τον κόσμο πολυτελή και σπάνια αποκτήματα που αγκαλιάζονται ταυτόχρονα. Δεν λείπουν και οι παραγγελίες στην πολύτιμη μάνα που τελεί χρέη μοδίστρας και υπομονετικά διπλώνει πολύχρωμα πανάκια που της μαζεύω από τα τελειώματα άλλων έργων. Ώσπου να βράσουν τα μακαρόνια για να με φιλέψει, της δείχνω πώς θέλω να είναι οι συνθέσεις και τα διπλώματα. Συμφωνεί, διαφωνεί, αντιστέκεται, πείθεται, γιατί το θέλω έτσι και όχι αλλιώς. Τα πολύτιμα κουρελάκια παίρνουν μορφή στα χέρια της και είναι χαρούμενη όταν με βλέπει να της χαμογελώ από ικανοποίηση για το αποτέλεσμα.

Θα ήθελα πολύ να είχα την ίδια σχέση με ανθρώπους που δημιουργούν τα κοσμήματα σε μακρινούς τόπους, με αυτούς που ξεπουπουλιάζουν τα πτηνά και βάφουν τα χρωματιστά φτερά που έχω στα χέρια μου. Τις υφάντρες, τους βάφεις, τους μεταλλουργούς, τους παραδοσιακούς τεχνίτες κοσμημάτων, ακόμη και τις μηχανές που κάνουν τις καρφίτσες θα ήθελα να γνωρίσω. Όταν έχω στα χέρια μου όλες αυτές τις δημιουργίες που τις παίρνω και τις μεταλλάσσω σε μορφή και χρήση, αισθάνομαι πλούσιος και ευγνώμων και τους έχω όλους μαζί μου. Αυτός είναι ο δικός μου παράδεισος και δακρύζω από ευτυχία.

Στο Blé της Αγίας Σοφίας (αριστερά) τα παραδείσια πουλιά εντάσσονται στο λιτό περιβάλλον του χώρου, όπου δεσπόζει ο ψηλότερος ξυλόφουρνος της Ευρώπης ως εστία που δημιουργεί μια αίσθηση οικειότητας μεταξύ γλυκού και φαγητού.

– Πώς ισορροπείς ανάμεσα στην πανεπιστημιακή σου έδρα στη Γαλλία και την τρέλα της Ελλάδας;
Πράγματι, σκέφτομαι σαν Γάλλος όταν είμαι στην Ελλάδα, αλλά σαν Έλληνας όταν είμαι στη Γαλλία, για να κρατάω τις ισορροπίες. Δηλώνω Γαλλοπόντιος. Είναι ένας φόρος τιμής στη γαλλική μου παιδεία, στην ποντιακή μου καταγωγή και τη γιαγιά μου, τη γυναίκα που με την σκληρή αλήθεια της, με καυστικό λόγο και την άδολη ματιά της μου έλεγε πάντα την καθάρια γνώμη της και αυτή ήταν που με ενθάρρυνε να ασχοληθώ με την τέχνη χωρίς να μου το πει με λέξεις αλλά με έργα, όταν άρχισα να κάνω τις πρώτες νεανικές καλλιτεχνικές μου απόπειρες. Το να σε εκπαιδεύει κάποιος ώστε να κάνεις τριάντα ομοιόμορφα αυλάκια ποτίσματος κηπευτικών ή να βλέπεις εκατό σαντάλια καπνού κρεμασμένα στα ξηραντήρια με το ίδιο ύψος στον ορίζοντα, αυτό είναι μια βασική σπουδή στην τέχνη και λέγεται υπομονή και επανάληψη. Κι αυτό λέω και στους φοιτητές μου: ο καλλιτέχνης είναι για να δίνει και δείχνει.

– Όταν θα πάψουν να κατοικούν στο Blé πού θα αποδημήσουν;
Θα ανοίξουν τα φτερά τους και θα πάνε να βρουν τους φτερωτούς δράκους του Θιβέτ, θα χορέψουν Χάκα με τους Μαορί, θα πολεμήσουν δίπλα στους Ασσυρίους και θα φτάσουν μέχρι τη μαύρη Αφρική και το Βιετνάμ. Θα στοχαστούν με τους θεούς στον Όλυμπο και την Πόλη. Θα στολιστούν στις Ινδίες και την Αραπιά και θα ερωτευθούν στις εκβολές του Βαρδάρη. Θα πάρουν χρησμό από την Πυθία και θα κουρνιάσουν στο Αραράτ. Θα προσκυνήσουν στην Πανάγια τη Γλυκοφρυδούσα και θα πλέξουν ξόρκια στους Βουντού. Θα τραφούν με τις σάρκες του Ηρακλή και θα ρίξουν τα ασχημοπούλια τους στον Καιάδα για να γαληνέψουν βασιλείς. Θα συντροφεύσουν τις μοιρολογίστρες στη Μάνη και θα κλάψουν στην Πανάγια Σουμελά και το Άουσβιτς.

Τέλος, θα βρέξουν τα φτερά τους στη Μαύρη Θάλασσα και θα ζήσουν ως περήφανοι έκπτωτοι Έλληνες. Έτσι, θα κάνουν το δικό τους παράδεισο, αυτόν που ζούμε κάθε μέρα και δεν γνωρίζουμε!

Ας είναι οι θεοί μαζί τους και ας έχω εγώ την έγνοιά τους.

//Ο Μάριος Tériade Ελευθεριάδης συμμετέχει στην έκθεση Κοινοί Ιεροί Τόποι στα Βαλκάνια και στη Μεσόγειο, στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (εντός ΔΕΘ), έως 31.12 2017 με το έργο Σανίδες σωτηρίας – ξεματιάστρες.

TAGS :
Ble θεσσαλονίκη Μάριος Tériade Ελευθεριάδης

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook