2ο Φεστιβάλ Λατρευτικής Μουσικής: Ένα Φεστιβάλ κατάνυξης στο κέντρο της Αθήνας 
Στην Lady Macbeth του Σοστακόβιτς με την ελληνικής καταγωγής σοπράνο Kristine Opolais 
Είδαμε το «Μαέστρο»: Η διπλή ζωή μιας ιδιοφυίας 
Ζωή Ζενιώδη: «Χαίρομαι να βλέπω γεμάτες αίθουσες και ενθουσιασμένους ανθρώπους» 
Επιστρέφουν οι Νύχτες Κλασικής Μουσικής στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη 
«Η σύνθεση του Morton Feldman “Piano, Violin, Viola, Cello” είναι ένα στοχαστικό έργο που εξελίσσεται γύρω από μια σειρά αργά εξελισσόμενων μοτίβων» (φωτογραφία: Γιώργης Γερόλυμπος).
Το Σάββατο 1η Απριλίου στα πλαίσια της Ελευσίνας Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Πρωτεύουσας 2023, το σύνολο σύγχρονης μουσικής dissonart ensemble θα ερμηνεύσει για πρώτη φορά στην Ελλάδα το έργο Piano, Violin, Viola, Cello του Morton Feldman (1926-1987), κορυφαίου συνθέτη της πρωτοποριακής Σχολής της Νέας Υόρκης.
Η πιανίστα Λενιώ Λιάτσου μας εξηγεί όσα μπορούν τα λόγια να πουν για την επικείμενη εμπειρία ακρόασης Μυστήριο 92 στην Αποθήκη 1 στο Παλαιό Ελαιουργείο της Ελευσίνας.
– Θα ερμηνεύσετε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το τελευταίο έργο που ολοκλήρωσε ο συνθέτης Morton Feldman τη χρονιά του θανάτου του (1987). Μπορείτε να μας το περιγράψετε;
Η σύνθεση του Morton Feldman “Piano, Violin, Viola, Cello” είναι ένα στοχαστικό έργο που εξελίσσεται γύρω από μια σειρά αργά εξελισσόμενων μοτίβων, τα οποία αναπτύσσονται και μετασχηματίζονται σταδιακά με την πάροδο του χρόνου. Όλο το έργο κινείται σε ιδιαίτερα χαμηλές δυναμικές, ενώ η διάρκειά του κυμαίνεται από περίπου 75 έως 90 λεπτά. Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του κομματιού είναι η χρήση του χώρου και της σιωπής, η οποία δημιουργεί μια αίσθηση ηρεμίας και ενδοσκόπησης, ενώ ταυτόχρονα ενθαρρύνει τους ακροατές να επικεντρωθούν στις αποχρώσεις του ήχου και στις λεπτές διαβαθμίσεις της μουσικής έκφρασης.
– Τι ήταν αυτό που σας παρακίνησε να επιλέξετε το συγκεκριμένο έργο;
Κάθε σύνολο σύγχρονης μουσικής έχει κάποια αγαπημένα έργα και την έντονη επιθυμία να τα ερμηνεύσει με κάποιον συγκεκριμένο τρόπο. Οι συνθήκες της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας Ελευσίνα ‘κούμπωσαν’ ιδανικά με αυτήν μας την επιθυμία. Αναφέρομαι στην έννοια του μυστηρίου, όπως και στη δυνατότητα του εναλλακτικού χώρου και της χρήσης στρωμάτων αντί καθισμάτων για τους ακροατές.
Το σύνολο σύγχρονης μουσικής dissonart ensemble (φωτογραφία: Γιώργης Γερόλυμπος).
– Πώς πήρατε την απόφαση να προσκαλέσετε τους ακροατές να καθίσουν ή και να ξαπλώσουν για να ακούσουν, και ποιο πιστεύετε ότι θα είναι το κέρδος για τον ακροατή;
Η δυνατότητα που δίνουμε στο κοινό να ξαπλώσει – ίσως και να κλείσει τα μάτια – αντί να καθίσει σε καρέκλες πιστεύουμε ότι θα μεγιστοποιήσει την εμπειρία ακρόασης του έργου, καθώς θα επιτρέψει τη σωματική χαλάρωση και μια πιο καθηλωτική σύνδεση με τη μουσική. Οι συνθέσεις του Morton Feldman έχουν συχνά μια στοχαστική και διαλογιστική ποιότητα και η φύση της μουσικής αυτής μπορεί να ενθαρρύνει τους ακροατές να εισέλθουν σε μια κατάσταση βαθιάς χαλάρωσης και ενδοσκόπησης.
– Aυτό δίνει αυτομάτως μια ελευθερία στον ακροατή.
Ως σύνολο σύγχρονης μουσικής έχουμε συχνά την δυνατότητα – και την χαρά – να διευρύνουμε τα όρια της παραδοσιακής συναυλιακής εμπειρίας, αναδεικνύοντας πιο αποτελεσματικά τις μοναδικές ιδιότητες των έργων που ερμηνεύουμε. Το να επιτραπεί στους ακροατές να ξαπλώσουν θα μπορούσε να τους διευκολύνει να παραδοθούν πλήρως στη μουσική και να εισέλθουν σε μια πιο δεκτική κατάσταση του νου. Επιπλέον θα μπορούσε να βοηθήσει στην ελαχιστοποίηση της σωματικής δυσφορίας ή των περισπασμών που μπορεί να προκύψουν από την καθιστική στάση για μεγάλο χρονικό διάστημα. Εξαλείφοντας αυτούς τους πιθανούς περισπασμούς, οι ακροατές θα μπορούν να επικεντρωθούν πληρέστερα στις αποχρώσεις της μουσικής και στις λεπτές αλλαγές στην υφή και το ηχόχρωμα που χαρακτηρίζουν το έργο του Morton Feldman.
«Οι συνθέσεις του Morton Feldman έχουν συχνά μια στοχαστική και διαλογιστική ποιότητα» (φωτογραφία: soundfly.com).
– Το έργο ονομάζεται από τα όργανα για τα οποία είναι γραμμένο: πιάνο, βιολί, βιόλα, τσέλο. Γιατί γίνεται αυτή η επιλογή της αναλυτικής τους αναφοράς;
Ο Morton Feldman ήταν μέρος του κινήματος της πρωτοπορίας στα μέσα του 20ού αιώνα, το οποίο επιδίωκε να αμφισβητήσει τις καθιερωμένες καλλιτεχνικές μορφές και να δημιουργήσει νέες. Ένας από τους τρόπους με τους οποίους το έκανε αυτό ήταν να πειραματιστεί με τα όργανα εξερευνώντας τις δυνατότητες του ήχου και της χροιάς με νέους τρόπους. Η απόφαση του να ονομάσει τη σύνθεσή του “Piano, Violin, Viola, Cello” αντανακλά αυτήν την επιθυμία του να ξεφύγει από τις παραδοσιακές μουσικές συμβάσεις και να εξερευνήσει νέους τρόπους μουσικής έκφρασης.
– Σίγουρα θα προκαλέσει την απορία των ακροατών.
Κατά μία έννοια, ο τίτλος λειτουργεί ως ένα είδος πρόσκλησης προς τους ακροατές να ακροαστούν το έργο με τους δικούς του όρους, απαλλαγμένοι από τις προσδοκίες και τις συμβάσεις που συχνά συνοδεύουν τις παραδοσιακές φόρμες της κλασικής μουσικής. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι υπάρχει μια σύνδεση μεταξύ του τίτλου του έργου του Morton Feldman “Piano, Violin, Viola, Cello” και των αμέτρητων τίτλων “Untitled” των εικαστικών καλλιτεχνών που ανήκουν, όπως και ο Feldman, στο κίνημα της πρωτοπορίας – είναι μια σκόπιμη προσπάθεια να αποφύγουν την επιβολή σταθερών νοημάτων ή αφηγήσεων στο έργο τους.
– Στα ύστερα έργα του ο συνθέτης υιοθετεί εξαιρετικά διευρυμένους χρόνους και ταυτόχρονα αποφεύγει τη ρυθμική κανονικότητα. Θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε την εμπειρία μυστικιστική;
Ο αργός και στοχαστικός χαρακτήρας αυτών των συνθέσεων δημιουργεί μια αίσθηση ηρεμίας που μπορεί να ενθαρρύνει τους ακροατές να εισέλθουν σε μια διαλογιστική ή στοχαστική κατάσταση του νου. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια αυξημένη επίγνωση του ήχου και σε μια αίσθηση σύνδεσης με τη μουσική που μπορεί να είναι βαθιά συγκινητική και μεταμορφωτική.
– Σαν να σε μεταφέρει σε μια άλλη διάσταση;
Ο ίδιος ο συνθέτης μιλούσε συχνά για τις πνευματικές διαστάσεις της μουσικής του και η χρήση εκτεταμένων διαρκειών και μη παραδοσιακών μορφών ήταν εν μέρει αντανάκλαση του ενδιαφέροντός του για την εξερεύνηση των μεταφυσικών και υπερβατικών πτυχών του ήχου και της μουσικής. Η εμπειρία της ακρόασης της μουσικής του Feldman μπορεί σίγουρα να είναι προκλητική και ακόμη και αποπροσανατολιστική μερικές φορές, μπορεί επίσης να είναι μια ισχυρή και μεταμορφωτική εμπειρία που προσκαλεί τους ακροατές να εξερευνήσουν νέες διαστάσεις του ήχου, του χρόνου και της συνείδησης.
«Συνολικά, το “Piano, Violin, Viola, Cello” είναι ένα απαιτητικό έργο που απαιτεί υψηλό βαθμό δεξιοτεχνίας» (φωτογραφία: Valeria Isaeva).
– Συχνά ο Morton Feldman θεωρείται εκπρόσωπος του μουσικού μινιμαλισμού. Ποιες είναι οι απαιτήσεις που έχει από τους μουσικούς το έργο που θα ακούσουμε;
Μια από τις βασικές προκλήσεις του έργου είναι η διάρκειά του, αφού κυμαίνεται από 75 ως 90 λεπτά. Η διατήρηση της συγκέντρωσης για ένα τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα απαιτεί μεγάλη αντοχή και πνευματική πειθαρχία, καθώς και την ικανότητα να διατηρείται καθ’ όλη τη διάρκεια η απόλυτη ηχητική ομοιομορφία. Εκτός από τις απαιτήσεις της διάρκειας και του ήχου, το έργο παρουσιάζει επίσης μεγάλες προκλήσεις όσον αφορά στον πολύπλοκο ρυθμό του και στη χρήση “εκτεταμένων τεχνικών”, όπως π.χ. η χρήση τεχνητών αρμονικών στα έγχορδα.
Aτιτλο έργο του Μαρκ Ρόθκο (φωτογραφία: guggenheim.org).
– Πώς θα το κρίνατε το έργο;
Συνολικά, το “Piano, Violin, Viola, Cello” είναι ένα απαιτητικό έργο που απαιτεί υψηλό βαθμό δεξιοτεχνίας, ευαισθησίας και αντοχής από τους ερμηνευτές. Ωστόσο, είναι επίσης ένα βαθιά ικανοποιητικό και μεταμορφωτικό έργο που μπορεί να προσφέρει νέες γνώσεις για τη φύση του ήχου και τις δυνατότητες της μουσικής έκφρασης.
– Το θέμα της Ελευσίνας Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Πρωτεύουσας 2023 είναι Μυστήρια Μετάβασης. Η εμπειρία ακροασης είναι σαφές γιατί θα είναι μυστήριο· από πού σε τι θα είναι μετάβαση;
Η μετάβαση που το “Piano, Violin, Viola, Cello” καλεί τους ακροατές να.βιώσουν είναι αυτή από μια σταθερή και προκαθορισμένη κατανόηση του τι είναι η μουσική και πώς λειτουργεί, σε μια πιο ανοιχτή και φρέσκια σχέση με τις άπειρες δυνατότητες του ήχου και της μουσικής έκφρασης. Μία μετάβαση από μια κατάσταση εξοικείωσης και βεβαιότητας σε μια κατάσταση αβεβαιότητας και ανοίγματος σε νέες δυνατότητες. Αγκαλιάζοντας αυτή τη μετάβαση, οι ακροατές μπορούν να εισέλθουν σε μια κατάσταση αυξημένης συνειδητότητας και δεκτικότητας που μπορεί να αποτελέσει μία βαθιά μυστικιστική εμπειρία.
Διαβάστε ακόμα: Ενας σπουδαίος Έλληνας. Τo Carnegie Hall τιμάει τον Λεωνίδα Καβάκο.
-
- Follow us:
Ακολουθήστε το Andro στο Facebook
