Γιατί το «Mulholland Dr.» έγινε η μεγαλύτερη ταινία του 21ου αι.; Bατόμουρα έχουμε

Εικονογράφηση του «Mulholland Drive» από τον Adrian Tomine για το περιοδικό The New Yorker.

Εντάξει, ο Φροίξος Φυντανίδης φρόντισε την άλλη φορά ευσυνείδητα να μας ενημερώσει ότι το BBC, αφού απευθύνθηκε σε 177 κριτικούς κινηματογράφου από 36 χώρες (λοιπά στοιχεία δεν αναφέρονται), έφερε την ταινία του David Lynch στην πρώτη θέση του πάνθεον των καλύτερων έργων του 21ου αι., έστω κι αν ξέρουμε καλά πως απομένουν ακόμα 83 χρόνια… Εγώ, ας πούμε, θα είμαι μόλις 139 ετών.

Το αποτέλεσμα μας φάνηκε κουφό, άρχισαν ν’ ακούγονται οι γνωστές μαλακίες και βρήκαμε θέμα για συζήτηση. Ο Φραγκάκης, ευφυώς ποιών, έσπευσε να ρίξει λάδι στη φωτιά κι εγώ κλασικά σνόμπαρα την ενασχόληση με το θέμα. Ωστόσο, ασυνείδητα, η υπόθεση Mulholland Dr. μου τριβέλιζε το μυαλό. Γιατί; Γιατί το επέλεξαν;

Θα μπορούσε κάποιος να επιχειρήσει να αφηγηθεί την ταινία εμμένοντας στη μεγαλειώδη ουβερτούρα με τις σιλουέτες ντυμένες 60’s να χορεύουν ροκιές σ’ ένα σκιαγμένο βιολετί φόντο.

Άλλοι θα προσπαθήσουν να περιγράψουν την ανείπωτη αγωνία που προξενεί αυτή η ατελείωτη νυχτερινή ανάβαση της Mulholland Dr. ανάμεσα στους απόκρημνους λόφους του Χόλιγουντ, την ώρα που στο πίσω κάθισμα ενός αυτοκινήτου κάθεται μια νεαρή γυναίκα με μαύρους κύκλους γύρω απ’ τα μάτια, και πυρακτωμένα χείλη.

Η Laura Elena Harring και η Naomi Watts σε μια από τις πιο γνωστές λεσβιακές σκηνές του κινηματογράφου.

Ένας τρίτος θα μπορούσε να έχει μαγευτεί από την αγγελικά ξανθιά Naomi Watts ή να επαναλαμβάνει ασταμάτητα, σαν τον παλαβό, τις τρεις συλλαβές που ψιθυρίστηκαν στ’ αφτί του θεατή στο τέλος της ταινίας: «Si-len-cio».

Εντάξει, το έργο ακολουθείται κι από άλλες αξιόλογες ταινίες, μα «τούτο δω είναι σχιζοφρενές, παρανοϊκό, κάνει τεράστιο κακό κι απίστευτο καλό» – διαβάζουμε στην κριτική του περιοδικού Télérama το 2001.

Γι’ αυτό και τσίμπησε το φοίνικα των απανταχού σινεφίλ. Και δεν ήταν η πρώτη φορά: Αναρίθμητα ήταν τα βραβεία που μάζεψε ως το καλύτερο φιλμ της α’ δεκαετίας του αιώνα.

Κι έτσι έφαγα κόλλημα. Κόλλημα κανονικό. Άρχισα σιγά-σιγά να ξαναθυμάμαι, να διαβάζω ό,τι είχε γραφεί ίσαμε τώρα, να ψειρίζω την κάθε φράση του κάθε βαρεμένου. Ήθελα και πάλι απελπισμένα την αχαλίνωτη λεσβιακή σκηνή. Ευτυχώς που βρήκα στο ντουλάπι ένα σακούλι Δρακουλίνια.

Διαβάστε ακόμα: Έλληνες ηθοποιοί κάτω των 30 που αξίζει να γνωρίσεις.

Επαναλαμβάνοντας διαρκώς μέσα μου, μπας και μπορέσω να διατηρήσω κάποια ψήγματα σοβαρότητας, ότι η ενασχόληση με τέτοιου είδους λίστες είναι εκ φύσεως «διασκεδαστικές» απ’ τη μία και «κουκουρούκου» απ’ την άλλη, έφαγα τον κόσμο να βρω μια αιτιολόγηση της προκοπής,

Με τα πολλά, βρήκα 4 καλούς λόγους που έδιναν δίκιο στους κριτικούς. Προέρχονταν κυρίως απ’ το slate.fr

Αρχικά το «Mulholland Dr.» είναι ένα ερωτικό τραγούδι για το σινεμά και το Χόλιγουντ. (Credit: United Archives GMbH: Alamy)

Είναι μια ταινία για τον κινηματογράφο

Αρχικά φτιάχτηκε για την τηλεόραση. Αλλά το κανάλι ABC, ανησυχώντας για τις μεθόδους κινηματογράφισης του Lynch, φρόντισε να την κάνει με ελαφρά πηδηματάκια. Οπότε ο σκηνοθέτης μας στράφηκε στο StudioCanal για τη χρηματοδότηση. Αυτό που στ’ αλήθεια ήθελε να σκαρώσει ήταν ένα (σκοτεινό) ερωτικό τραγούδι για το σινεμά και το Χόλιγουντ.

Κατ’ αρχάς, από πλευράς σεναρίου: Η Μπέτι, ένα αφελές κορίτσι της διπλανής πόρτας (Naomi Watts), φτάνει στο Χόλιγουντ με όνειρο να γίνει ηθοποιός, όπως και τόσες άλλες γυναίκες -από τη Lauren Bacall ώς τη Marilyn Monroe- οι οποίες είχαν καταφέρει πριν από εκείνη να γίνουν είδωλα, οι απόλυτες σταρ.

Το Mulholland Drive, μέσα από την πληθώρα των ειδών κινηματογραφικής γραφής με την οποία καταπιάνεται (καυστική σάτιρα, ερωτική ιστορία πάθους, λαβυρινθώδες θρίλερ, ταινία τρόμου), σου προσφέρει ένα πανόραμα του Χόλιγουντ και των παρασκηνίων του μέσα από μία αντι-αφήγηση μύησης όπου ο θεατής παρίσταται στις διαψεύσεις της νεαρής ενζενί.

«Για μια Μέριλιν, πόσες Μπέτι;» μοιάζει ν’ αναρωτιέται ο σκηνοθέτης, ο οποίος πλειστάκις στην καριέρα του έπεσε σε τοίχο, όπερ σημαίνει το σύστημα των στούντιο.

Έργο για το ίδιο το σινεμά, το Mulholland Dr. είναι επίσης, εννοείται, κι ένα έργο για σινεφίλ, το οποίο βρίθει αναφορών, όπως συμβαίνει συχνά στα έργα του Lynch: από τον «Δεσμώτη του Ιλίγγου» του Χίτσκοκ ώς το «Φίλησέ με θανάσιμα» του Όλντριζ (το μυστηριώδες μπλε κουτί) περνώντας από την «Περιφρόνηση» του Γκοντάρ (της οποίας η τελευταία λέξη είναι «Silencio!»).

Διαβάστε ακόμα: Τηλεοπτικές άδειες, μια ακόμη χαμένη ευκαιρία.

Ο Lynch είναι ένας ιδιαίτερος σκηνοθέτης, που κάνει πολλά στη ζωή του, αλλά όχι και πολλές ταινίες. (Φωτογραφία: sundaybest.net)

Είναι η ταινία ενός σπάνιου σκηνοθέτη

Όχι από τους ιδιαίτερα παραγωγικούς σκηνοθέτες (10 ταινίες σε 40 χρόνια καριέρας δεν μπορείς να τις πεις πολλές), ο David Lynch γύρισε μόνο μία ταινία μετά το Mulholland Drive, το Inland Empire (2006). Ήταν μια παταγώδης εμπορική αποτυχία, μια ταινία που η κριτική έθαψε και ένα φιλμ «δύσκολο» ακόμα και για τους φανατικούς θαυμαστές του.

Σήμερα, παρότι τραβάει των παθών του τον τάραχο με την τρίτη σεζόν της καλτ σειράς Twin Peaks, ο τύπος  όλη αυτήν τη δεκαετία δεν παύει να ζωγραφίζει, να σμιλεύει, να χαράζει ασταμάτητα είτε στα τσαρδιά του στο LA είτε στο ατελιέ του στο Παρίσι.

Και το άλλο που κάνει είναι να το ρίχνει στον υπερβατικό στοχασμό, μέσω του οποίου, λέει, αντλεί το δημιουργικό του οίστρο.

Μόνο που στην περίπτωσή του, όσο λιγότερα φιλμ κάνει για τη μεγάλη οθόνη τόσο περισσότερα βραβεία κερδίζει, ιδίως πρόσφατα. Όπως είχαν για τίτλο κι οι Inrockuptibles το 2013: «Γιατί ο David Lynch κάνει τα πάντα εκτός από ταινίες;».

Πολλοί είναι οι άνθρωποι που προσπάθησαν να αναλύσουν την ταινία, ακόμα περισσότεροι αυτοί που προσπάθησαν να φτιάξουν το τέλειο poster της.

Είναι μια ταινία που πρέπει να πας να ξαναδείς. Και να ξαναπάς

Ποιος μπορεί να καυχηθεί ότι κατάλαβε με την πρώτη το Mulholland Drive, ή ακόμα και με τη δέκατη; Ότι μπορεί να αναλύσει κάθε σκηνή και να τοποθετήσει στη σωστή του θέση στο παζλ το παραμικρό στοιχείο που ο Lynch αρέσκεται να διασπείρει στα έργα του; «Αυτό που τρομάζει περισσότερο δεν είναι η πραγματικότητα, αλλά αυτό που φανταζόμαστε πως κρύβει», δήλωνε πριν από 15 χρόνια.

Στο YouTube και στα εξειδικευμένα φόρα, μυριάδες πεπειραμένοι ερασιτέχνες, καθιερωμένοι κριτικοί και δραστήριοι πανεπιστημιακοί επιδίδονται σε πολυσχιδείς αναλύσεις, έχοντας λυσσάξει να ανακαλύψουν τα μυστικά ελατήρια του Mulholland Drive.

Διαβάστε ακόμα: Φωτογραφίζοντας τις συνέπειες των όπλων στην καθημερινότητα των ΗΠΑ.

Ωστόσο, το γεγονός ότι κανείς δεν κατορθώνει να συλλάβει πλήρως το τι περιέχει το περίφημο μπλε κουτί (το κουτί της Πανδώρας με το υποσυνείδητο των πρωταγωνιστών), είναι ακριβώς αυτό που κάνει το μυστήριο να συντηρείται, αυτό που σε κρατάει σε εγρήγορση, που σε ωθεί να δεις και να ξαναδείς την ταινία.

Όπως διευκρινίζει ο Luke Buckmaster στο άρθρο του BBC, ο οποίος συνέβαλε και στην τελική κατάταξη: «Το να ενθαρρύνεις τον θεατή να συμμετάσχει στην ανάλυση -την ανατομή της ταινίας- είναι μια άσκηση που έλκει τους κριτικούς, όπως το φως τα κολεόπτερα.

Υπάρχει κάτι το φοβερά συναρπαστικό να λες πως μια ταινία ευνοεί τα ερωτήματα αντί τις απαντήσεις, και ότι μπορείς κάλλιστα να την απολαύσεις σκηνή-σκηνή και όχι μονάχα ως συνολική εμπειρία. Το μεγαλύτερο ίσως μυστήριο είναι το να κατανοήσεις πώς ο Lynch κατάφερε να στήσει έναν τέτοιο δαιμόνιο μηχανισμό».

Η ταινία έχει μέσα της όλη αυτήν την ένταση, αυτήν τη βύθιση στο σκοτεινό υποσυνείδητο μιας Αμερικής κατ’ επίφαση ειρηνικής (βασικό θέμα του Lynch από το Blue Velvet ώς το Twin Peaks).

Είναι μια ταινία που σηκώνει την αυλαία στον 21ο αι.

Το Mulholland Drive βγαίνει, είπαμε, το 2001. Εμφανίζεται στις οθόνες ενός κόσμου που μετά βίας αρχίζει να συνειδητοποιεί, έντρομος, τον εφιάλτη της 11ης Σεπτεμβρίου.

Ο Lynch δεν μπορούσε φυσικά να προβλέψει το τραγικό γεγονός, αλλά η ταινία έχει μέσα της όλη αυτήν την ένταση, αυτήν τη βύθιση στο σκοτεινό υποσυνείδητο μιας Αμερικής κατ’ επίφαση ειρηνικής (βασικό θέμα του σκηνοθέτη, από το Blue Velvet ώς το Twin Peaks).

Η Ρίτα και η Μπέτι, οι δύο πρωταγωνίστριες, δεν παύουν έντρομες ν’ αναρωτιούνται: “What is happening?”. Ο David Lynch κουνάει μπροστά στα μάτια του θεατή το μυστηριώδες μπλε κουτί, αλλά χωρίς ποτέ να δίνει τα κλειδιά: η ιστορία που αφηγείται δεν είναι φτιαγμένη για να την καταλάβουμε. Οι κώδικες πρέπει να επανερμηνευθούν.

Ο σκηνοθέτης δίνει την εντύπωση πως θέλει να παροτρύνει τον θεατή να βγει απ’ το καβούκι του, να νιώσει επιτέλους άβολα, να χάσει την εμπιστοσύνη του, ώστε να έρθει αντιμέτωπος μ’ έναν καινούργιο κόσμο.

Ο κριτικός των Cahiers du cinéma Stéphane Delorme υποστηρίζει πως το Mulholland Drive παραπέμπει στο Elephant του Gus Van Sant ή προαναγγέλλει το “Valse avec Bachir” του Ari Folman.

«Όλες αυτές οι ταινίες, λέει, έχουν κοινό τους σημείο ότι τις διατρέχει μία συνείδηση καταστροφής, λες και όλα έχουν ήδη χαθεί και το μόνο πλέον που απομένει είναι να παραδεχτείς την ήττα σου. Πιο σύγχρονη ιδέα από αυτήν της καταστροφής δεν υπάρχει». Μην αρχίσουμε τώρα τα παραδείγματα.

Διαβάστε ακόμα: Όλα όσα αξίζει να ξέρεις για τον Jason Bourne.

TAGS :
David Lynch Mulholland Dr. ταινία

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook