wpid-photos-nelson-mandela-wallpaper-hd

«Και μόνο η άποψη του Μαντέλα για το ”Things Fall Apart”’ αρκεί για να μας κάνει όλους να ελπίζουμε, όχι μόνο ως αναγνώστες αλλά και ως δημιουργοί».

Το ερώτημα «τι χρειάζεται η τέχνη, η ποίηση και η λογοτεχνία» στους δύσκολους και σκληρούς καιρούς που διανύουμε δεν είναι, φυσικά, καινούριο. Ίσως η πιο ενδελεχής μελέτη για το ερώτημα αυτό είναι «Ο Θάνατος του Βιργίλιου» του Χέρμαν Μπροχ, ένα βιβλίο τόσο ισχυρό στη φύση του και στη σκέψη του που δύσκολα θα μπορούσα να συγκρίνω με κάποιο άλλο μες στον 20ο αιώνα για την ιδιαιτερότητα της φωνής του και την έκφραση της απόγνωσης του σύγχρονου καλλιτέχνη.

Διαβάζοντας για το θάνατο του Νέλσον Μαντέλα θυμήθηκα μια παλιά του δήλωση για ένα βιβλίο, το «Things Fall Apart» του Νιγηριανού Τσινούα Ατσέμπε, σύμφωνα με την οποία ο Μαντέλα κατά την περίοδο της φυλάκισής του ένιωθε, διαβάζοντάς το, «τους τοίχους της φυλακής να πέφτουν».

Φαντάζομαι στη φυλακή τον Νέλσον Μαντέλα να νιώθει την οργή του να αυξάνεται από σελίδα σε σελίδα…

Το «Things Fall Apart», γραμμένο το 1958, είναι ένα βιβλίο για τις εποχές που αλλάζουν. Ο ήρωας του, παρόλη τη γενναιότητα και την αποφασιστικότητά του, δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα έρμαιο της μοίρας. Ένα καρυδότσουφλο στη δίνη των γεγονότων, που τον συνθλίβουν σιγά σιγά, είτε πρόκειται για την παλιά τάξη πραγμάτων είτε για την καινούρια που φέρνουν στο χωριό του οι λευκοί και οι προσηλυτιστές. Το αποτέλεσμα είναι, τελικά, τραγικό για τον ήρωα, αλλά τραγικό και για τον αναγνώστη, αφού κάπου θα περίμενε κανείς μια αντίδραση που θα μπορούσε να αλλάξει τα πράγματα. Η προδιαγεγραμμένη πορεία όμως δεν μπορεί να αλλάξει εύκολα και γι’ αυτό η συντριβή, τόσο του ήρωα όσο και του αναγνώστη στην πορεία, είναι καθοριστική στην αξία του βιβλίου.

 «Ο ήρωας του ''Things Fall Apart'' είναι ένα καρυδότσουφλο στη δίνη των γεγονότων, που τον συνθλίβουν, είτε πρόκειται για την παλιά τάξη πραγμάτων είτε για την καινούρια που φέρνουν στο χωριό του οι λευκοί και οι προσηλυτιστές». (Στα ελληνικά κυκλοφορεί, με τον τίτλο «Τα πάντα γίνονται κομμάτια», από τις εκδόσεις Λιβάνη).

«Ο ήρωας του ”Things Fall Apart” είναι ένα καρυδότσουφλο στη δίνη των γεγονότων, που τον συνθλίβουν, είτε πρόκειται για την παλιά τάξη πραγμάτων είτε για την καινούρια που φέρνουν στο χωριό του οι λευκοί και οι προσηλυτιστές». (Στα ελληνικά κυκλοφορεί, με τον τίτλο «Τα πάντα γίνονται κομμάτια», από τις εκδόσεις Λιβάνη).

Φαντάζομαι στη φυλακή τον Νέλσον Μαντέλα να νιώθει την οργή του να αυξάνεται από σελίδα σε σελίδα, αλλά, ταυτόχρονα, να τιθασεύεται από τη σκληρή πραγματικότητα της κατάστασής του. Φαντάζομαι την ψυχολογική και συναισθηματική του κατάσταση να μεταβάλλεται μέσα από πολλές αναγνώσεις, ώσπου να συλλάβει αυτό που δήλωσε: πως μέσα από το συγκεκριμένο βιβλίο οι τοίχοι της φυλακής γι’ αυτόν είχαν πέσει.

Ο ήρωας του «Things Fall Apart» είναι γενναίος, αλλά ταυτόχρονα και μια τραγική προσωπικότητα που έχει περισσότερες ομοιότητες με κάποιο πρόσωπο του Αισχύλου για παράδειγμα, παρά με αυτό που θα λέγαμε «καθαρόαιμη αφρικανική λογοτεχνία». Παρά την συντριβή του ο ήρωας του Ατσέμπε (ο οποίος πέθανε φέτος τον Μάρτιο) δεν οδηγείται στα άκρα, όπως ο Matigari, o ήρωας ενός άλλου σημαντικού αφρικανικού μυθιστορήματος, του Κενυάτη Νγκούγκι Γουά Θιόνγκο –στο οποίο οι καιροί που αλλάζουν οδηγούν τον ήρωα σε μια έκφραση «Αρχαίου Θυμού». Ίσως αυτό να είναι κι ένα χαρακτηριστικό της κατοπινής πολιτικής ωρίμανσης του Μαντέλα, η οποία φαίνεται να ήταν απόλυτα ισορροπημένη.

Δεν χρειάζεται, λοιπόν, τίποτε παραπάνω ως απάντηση στο πρωταρχικό ερώτημα της χρήσης της τέχνης στους σημερινούς δύσκολους καιρούς. Και μόνο η απάντηση και η άποψη του Μαντέλα για το «Things Fall Apart» αρκεί για να μας κάνει όλους να ελπίζουμε, όχι μόνο ως αναγνώστες αλλά και ως δημιουργοί.

 

Βιβλιογραφία: Hermann Broch, Βιργιλίου Θάνατος, 1945. Chinua Achebe, Things Fall Apart, 1958. Ngũgĩ wa Thiong’o, Matigari, 1986.

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top