Νικόλας Σεβαστάκης

«Ο εθνορομαντισμός, –όρος που πρότεινα στο βιβλίο μου ‘’Κοινότοπη χώρα’’– με μια έννοια, ηγεμονεύει εδώ και δεκαετίες στην εγχώρια αναζήτηση της ηθικής-πολιτισμικής αυθεντικότητας. Θέτει, εν πολλοίς, με τα δικά του γλωσσικά τεχνάσματα, το θέμα τού πώς πρέπει να ζούμε σε καιρούς τους οποίους ο ίδιος (και πολλοί άλλοι) προσλαμβάνει ως εποχή γενικευμένης αλλοτρίωσης και σύγχυσης», γράφει ο Νικόλας Σεβαστάκης. (Φωτό: Στράτος Καλαφάτης).

[…] Στο βιβλίο Κοινότοπη χώρα [1], το οποίο συνόψιζε μια κριτική ανάγνωση της ελληνικής ύστερης Μεταπολίτευσης, πρότεινα τον όρο εθνορομαντισμός, για να περιγράψω το κυρίαρχο ρεύμα πολιτιστικής αντίστασης στη συμβατική, δυτικοστραφή εξέλιξη της χώρας. Δεν είχα, όμως, κατά νου απλώς μια κριτική στη λεγόμενη νεο-ορθοδοξία ή σε άλλες ελληνοκεντρικές οπτικές της ταυτότητας που εμφανίστηκαν τις τελευταίες δεκαετίες του εικοστού αιώνα. Με ενδιέφερε περισσότερο να καταλάβω με ποιον τρόπο η καταφυγή σε ερωτήματα πολιτισμικά και ανθρωπολογικά παράγει ένα είδος αυτόνομης κοινωνικής κριτικής. Πώς δηλαδή διαμορφώνεται η ελληνική σκηνή της «ταυτότητας», στο πλάι και συχνά σε αντιπαράθεση με τις από παλιά εδραιωμένες σκηνές του κοινωνικού ζητήματος και της πολιτικής-θεσμικής προσαρμογής. Με άλλα λόγια, πίσω από τη λέξη εθνορομαντισμός εντόπιζα ιδιαίτερα περάσματα από αντινεωτερικές σε μετανεωτερικές λογικές στην κουλτούρα και σε ό,τι θα ονομάζαμε «ελληνική πολιτική του πνεύματος». Ο εθνορομαντισμός, με μια έννοια, ηγεμονεύει εδώ και δεκαετίες στην εγχώρια αναζήτηση της ηθικής-πολιτισμικής αυθεντικότητας. Θέτει, εν πολλοίς, με τα δικά του γλωσσικά τεχνάσματα, το θέμα τού πώς πρέπει να ζούμε σε καιρούς τους οποίους ο ίδιος (και πολλοί άλλοι) προσλαμβάνει ως εποχή γενικευμένης αλλοτρίωσης και σύγχυσης.

«Η μνημονιακή εποχή είναι η συγκυρία όπου θα (ξανα)γίνει θέμα η ψυχή του ελληνικού λαού, το πνεύμα του τόπου και η αλήθεια του ελληνισμού».

Αυτό όμως το κάνει επειδή, σε μεγάλο βαθμό, τόσο οι φιλελεύθερες πολιτικο-θεσμικές απαντήσεις, όσο και ο στρυφνός μαρξο-φουκωισμός της νέας ριζοσπαστικής Αριστεράς, άφησαν χώρο για καινούργιες μορφές κριτικής. Στην ύστερη νεωτερική Ελλάδα, ο εθνορομαντισμός θα αντλήσει έμπνευση τόσο από μια μαρξογενή ανθρωπολογία της αλλοτρίωσης όσο και από ορισμένα αιτήματα των φιλελεύθερων εκσυγχρονιστών, όπως, λ.χ., το αίτημα για υπέρβαση του παρασιτικού κρατισμού, μαζί με την κριτική στις συντεχνιακές δομές και νοοτροπίες. Ως προς αυτό το τελευταίο, σημαντική επίδραση θα έχει η σκέψη του Παναγιώτη Κονδύλη, ιδιαίτερα η προσέγγισή του στον ελληνικό παρασιτικό καταναλωτισμό και η κριτική που άσκησε στη «δανεική ευημερία» και στις πολιτικο-πολιτισμικές προκείμενες ενός αβαθούς εκσυγχρονισμού [2]. Μέρος αυτών των αναφορών συναντά και κάποιες εκσυγχρονιστικές κριτικές στη νεοελληνική ιδεολογία, αν και πολλά στοιχεία στην «αφήγηση» του Κονδύλη έρχονται σε αντίθεση με τις ηθικο-κανονιστικές θεμελιώσεις του αστικού εκσυγχρονισμού.

ex_SEVASTAKIS_ekdoseisPolis

«Τα ‘’Φαντάσματα του καιρού μας’’ φιλοξενούν κείμενα για τη δημοκρατία και τη διαμάχη των ιδεών στα χρόνια της ελληνικής κρίσης και της ευρωπαϊκής μελαγχολίας», σημειώνει στο οπισθόφυλλο του βιβλίου ο συγγραφέας.

Εθνορομαντικά φορτία σημασιών, διαμορφωμένα στο χρονικό διάστημα από τις αρχές του ’80 ώς το 2000, θα γνωρίσουν λοιπόν μια «δεύτερη» ζωή (και νιότη) στα χρόνια της κρίσης. Με μια έννοια, η μνημονιακή εποχή είναι η συγκυρία όπου θα (ξανα)γίνει θέμα η ψυχή του ελληνικού λαού, το πνεύμα του τόπου και η αλήθεια του ελληνισμού. Η κρίση θα παρουσιαστεί άλλωστε ως σημείο στο οποίο απολήγει μια αλλοτριωτική-μηδενιστική νεωτερικότητα δεκαετιών, αν όχι αιώνων. Και οι εθνορομαντικοί λόγοι θα φέρουν πάντα μαζί τους την υπόσχεση ότι μπορεί να βρεθεί ένας δικός μας, ελληνικός τρόπος για την υπέρβαση της μηδενιστικής νεωτερικότητας. Στη σκιά αυτής της επίδρασης θα αναπτυχθεί, ας πούμε, μια ρητορική της αυτάρκειας και της ελληνικής οικονομικο-βιοτικής αυτοδυναμίας: μια σκέψη σύμφωνα με την οποία οι εγχώριες παραγωγικές και ηθικές δυνάμεις επαρκούν για τη χάραξη μιας νέας πορείας στην πολιτεία και στον πολιτισμό. […]

 


[1]. Νικόλας Σεβαστάκης, Κοινότοπη χώρα: Όψεις του δημοσίου χώρου και αντινομίες αξιών στη σημερινή Ελλάδα, Εκδόσεις Σαββάλας, 2004.

[2]. Βλ. Π. Κονδύλης, Οι αιτίες της παρακμής της σύγχρονης Ελλάδας. Η καχεξία του αστικού στοιχείου στη νεοελληνική κοινωνία και ιδεολογία, Θεμέλιο, 2011, και το Επίμετρο στην Πλανητική πολιτική μετά τον ψυχρό πόλεμο, Θεμέλιο, 2011.


//Απόσπασμα από το βιβλίο (από το κείμενο με τίτλο «Χάσαμε λοιπόν την ψυχή μας; Για τον εθνορομαντισμό της κρίσης») του Νικόλα Σεβαστάκη «Φαντάσματα του καιρού μας. Αριστερά, κριτική, φιλελεύθερη δημοκρατία», που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πόλις.

 

Διαβάστε ακόμα – Νικόλας Σεβαστάκης: «Οι σημαντικές στιγμές δεν γίνονται παρελθόν».

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top