Ο Λόρκα και ο άλλος

Θεμέλιος λίθος του «Ουρουγουανού εραστή» είναι το ερώτημα «Πού βρίσκεται, τελικά, θαμμένος ο Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα;», που διατυπώνει ο Ρονκαλιόλο… Πράγματι, αυτή ήταν η αφορμή για το γράψιμο του βιβλίου. Στην Ουρουγουάη, στην περιοχή Σάλτο, το 1953, έγιναν τα εγκαίνια ενός μεγάλου μνημείου προς τιμήν του Λόρκα. Το μνημείο χρηματοδότησε ο Ουρουγουανός συγγραφέας Ενρίκε Αμορίμ, ο οποίος και απόθεσε στη βάση του μνημείου ένα κουτί σε μέγεθος οστεοφυλάκιου. Η αίσθηση που έδωσε τότε ο Αμορίμ ήταν ότι, σε εκείνη την τελετή, ήταν «μαζί τους» και ο Λόρκα. Και από τη στιγμή που, όπως είναι γνωστό, στην Ισπανία δεν βρέθηκαν ποτέ τα οστά του Λόρκα, μένει ζωντανή η εικασία ότι ο Λόρκα είναι θαμμένος στη μακρινή Ουρουγουάη.

Ήταν, πράγματι, σημαντικό πρόσωπο στην ερωτική ζωή του Λόρκα ο Αμορίμ; Ο Ρονκαλιόλο, μετά από έρευνες, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η ερωτική ιστορία ανάμεσα στον Λόρκα και τον Αμορίμ ήταν περισσότερο εύρημα του Αμορίμ παρά η αλήθεια. Ακόμα κι αν οι δύο τους είχαν κάποιου είδους σεξουαλική σχέση όταν ο Λόρκα βρέθηκε στην Αργεντινή και την Ουρουγουάη, αυτή μάλλον δεν είχε τη βαρύτητα που υπαινισσόταν ο Αμορίμ. Το αντίστροφο όμως σίγουρα ισχύει: ο Λόρκα υπήρξε σημαδιακό πρόσωπο για τον φιλόδοξο, εκατομμυριούχο, κομουνιστή και ομοφυλόφιλο Αμορίμ.

Επρόκειτο, διαβάζουμε, για «μια ερωτική σχέση γεμάτη μυστήρια και  ίντριγκες, που ξεσήκωσε θυελλώδεις αντιδράσεις στην εποχή της». Όλες οι ομοφυλοφιλικές σχέσεις της εποχής καλύπτονταν από μυστήριο και κρυψίνοια. Η ομοφυλοφιλία του Λόρκα, αν και γνωστή στους λογοτεχνικούς κύκλους, δεν ήταν κάτι ανακοινώσιμο, διότι θα προκαλούσε τις αντιδράσεις όχι μόνο των φασιστών (η ομοφυλοφιλία φαίνεται ότι υπήρξε ένα σημαντικό κίνητρο για τη δολοφονία του ποιητή), αλλά και της –έτσι κι αλλιώς πουριτανικής– Αριστεράς.

Ιχνηλατώντας την «παράξενη και αντιφατική προσωπικότητα» του Αμορίμ, ο Ρονκαλιόλο διασταυρώνεται –επιφυλάσσοντας συχνά διόλου εγκωμιαστικά σχόλια–με προσωπικότητες όπως ο Μπόρχες, ο Νερούδα, ο Πικάσο, ο Τσάπλιν… Κι αυτό σίγουρα συμβάλλει στο ενδιαφέρον αυτού του γοητευτικού non fiction novel. Ο Ρονκαλιόλο δεν ενδιαφέρεται τόσο για την ερωτική σχέση των δύο λογοτεχνών, αλλά για την ανασύσταση μιας ολόκληρης εποχής. Και στο βιβλίο εμφανίζονται όλα αυτά τα ιερά τέρατα με τις αδυναμίες τους, τα πάθη τους, τη μεγαλοσύνη τους. Το βιβλίο δεν αποκλείει κάποια «πιπεράτα» κουτσομπολιά (για παράδειγμα, το ανέραστο της ζωής του Μπόρχες ή τον άκρατο κομματισμό του Αραγκόν), αυτό όμως που περισσότερο ενδιαφέρει τον Ρονκαλιόλο ήταν οι σχέσεις τους με το κομουνιστικό κίνημα της εποχής. Τα όνειρα και οι φόβοι όλων αυτών μπροστά στη σταλινική ηγεμονία.

Ο Ανταίος Χρυσοστομίδης.

Γιατί, κατά τη γνώμη σας, έγραψε τον «Ουρουγουανό εραστή» ο Ρονκαλιόλο; Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι, φωτίζοντας μετωπικά την ομοφυλοφιλία του Λόρκα, αποκλειστικό του κίνητρο ήταν, απλώς, το best seller… Στόχος του Ρονκαλιόλο ήταν η ανάδειξη μιας ολόκληρης εποχής, η περιγραφή ενός κόσμου που πίστευε σε μια καλύτερη κοινωνία, ενώ ταυτόχρονα έδινε ένα αξεπέραστο μέχρι σήμερα καλλιτεχνικό έργο. Κι επειδή είναι ιδιαίτερα ταλαντούχος συγγραφέας (άλλωστε ξέρει καλά το είδος του «μη μυθοπλαστικού» μυθιστορήματος, όπως απέδειξε στο παρελθόν με τα βιβλία του για το «Φωτεινό μονοπάτι» του Περού), η αφήγησή του ξεδιπλώνει όλη τη μαγεία που μπορεί να δώσει ένα καλό και προσβάσιμο σε όλους λογοτεχνικό βιβλίο.

Ο Ανταίος Χρυσοστομίδης είναι υπεύθυνος του τμήματος ξένης λογοτεχνίας των Εκδόσεων Καστανιώτη. Στην επίσκεψη, τον Φεβρουάριο, του Σαντιάγκο Ρονκαλιόλο στην Ελλάδα, συζήτησε μαζί του, στον Iανό, για τον «Ουρουγουανό εραστή» (εκδ. Καστανιώτη).

TAGS :
ομοφυλοφιλία

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook