Εμμανουήλ Καραλής: από την κατάθλιψη στο ασημένιο ευρωπαϊκό 
Kατάθλιψη: το «μαύρο σύννεφο» που δεν νοιάζεται αν είσαι πλούσιος ή φτωχός 
Ο Μεγάλος Καρούζο: το παγκόσμιο φαινόμενο της μουσικής 
Ο Φρόιντ στην Ακρόπολη 
Παιδιά σε κατάθλιψη: ένα πρόβλημα που το βρίσκουμε ήδη μπροστά μας
Γιατί, εν έτει 2020, ο Φρόυντ παραμένει ζωντανός; (
Ο Μάιος είναι ο μήνας που γεννήθηκε ο Φρόυντ. Για την ακρίβεια 6/5 του 1856. Ημερομηνία θανάτου 23/9 του 1939. Ενάμισης αιώνας έχει περάσει κι ενώ ο μαρξισμός πνέει τα λοίσθια, η ψυχανάλυση αντέχει.
Δύο ρεύματα που έφεραν την επανάσταση στον 20 αι. Κάποιος θα αποφαινόταν ότι η σκέψη του Καρόλου έχει ριζώσει διά παντός στην ιστορία του ανθρώπου. Ενώ ο Σίγκμουντ ήταν απλώς ένας ιδιοφυής θεωρητικός του οποίου, όμως, οι διανοητικές κατασκευές δεν επρόκειτο να επιζήσουν ούτε των επιγόνων που σπαράζονταν από τις έριδες ούτε της προόδου της επιστήμης.
Τίποτα από τα δύο δεν συνέβη. Ο Φρόυντ διέψευσε τους πάντες, και κυρίως εμένα που τον σπούδασα και τον απέρριψα. Γιατί άραγε η διατύπωση των σεξουαλικών ορμών στον ψυχισμό των ανθρώπων εξακολουθεί να μυρίζει θειάφι, ακόμα και στις «απελεύθερες» κοινωνίες μας; Γιατί αυτή η μυητική πρακτική της ψυχανάλυσης διατηρεί τη μυστηριακή λειτουργία της τη στιγμή που η χημεία του εγκεφάλου υπόσχεται να εξηγήσει τα πάντα; Γιατί, εν έτει 2020, ο Φρόυντ παραμένει ζωντανός;
Ακόμα και τώρα βρίσκουμε απολύτως φυσιολογικό να αναφερόμαστε στο οιδιπόδειο σύμπλεγμά μας πάνω στο κουβεντολόι. Η φροϋδική ανάλυση παίζει παντού, είναι σαν τα μακαρόνια, τη βρίσκεις μ’ όλες τις σάλτσες. Μηντιακοί ψυχαναλυτές εξ Αμερικής προτείνουν συνταγές εξπρές για τη θεραπεία της ψυχής και συναγωνίζονται μάντεις και προφήτες. Σε τηλεφωνικές γραμμές προς 2-3 ευρουδάκια το λεπτό.
Ο Φρόυντ ήξερε εξ αρχής ότι διέδιδε την πανούκλα στη Δύση, αλλά δεν είχε προβλέψει ότι θα συνέβαινε όλο αυτό το καρκατσουλιό, αυτός ο συνωστισμός κιτς καρναβαλιστών, αυτή η φαιδρή προδοσία. Θα πρέπει να γελάει τώρα, εξάλλου το χιούμορ τον χαρακτήριζε. Ήξερε πως το μέλλον της ψυχανάλυσης έκρυβε πολύ μίσος, πολύ σκατό. Γιατί το υποσυνείδητο που φέρνει στο φως είναι πράμα άγριο, δεν το φέρνεις εύκολα βόλτα.
Δεν είναι λίγοι που κοκορεύονται ότι η φροϋδική ανακάλυψη έχει αφομοιωθεί, αν όχι ξεπεραστεί. Έχουν μπει στο κορβανά και στα κάρβουνα άγχος ευνουχισμού, λίμπιντο, ορμή θανάτου, ναρκισσισμός, φόνος του πατέρα. Η παιδική σεξουαλικότητα δεν φοβίζει πια τις γκουβερνάντες, πόσω μάλλον τις baby sitters. Οι κουβέντες του σαλονιού και του παλουκιού δεν χάνουν ευκαιρία να κολλήσουν κάπου το Υπερεγώ και την προσκόλληση στο πρωκτικό στάδιο, προσθέτοντας στην μπαρούφα πέρλες κουλτούρας.
Έχοντας υποστεί φαγοκύτωση από το κοινωνικό σώμα, ξεχείλωμα και εκμπουρδαϊσμό όπως τα συνθήματα του Μάη του ‘68, έχοντας μετατραπεί σε καρικατούρα, διαστρεβλωθεί και παραμορφωθεί, η Ψυχανάλυση μοιάζει πλέον να έχει χάσει το άρωμα του σκανδάλου, για να γίνει μια θεραπευτική ηθικής άφεσης την ώρα που οι φαρμακοβιομηχανίες κάνουν πάρτι. Είναι λογικό να μιλάς για παρακμή…
Ωστόσο, αν το καλοσκεφτείς, δεν μπορείς παρά να αναρωτηθείς πώς η επινόηση αυτού του αστού προφήτη κατάφερε να επιβιώσει. Κάτι σωστό πρέπει να υπάρχει εκεί μέσα, διάολε, κάτι στέριο.
Θα φανώ ελλειπτικός, όπως μ’ αρέσει εξάλλου. Μια πρώτη εισαγωγική παραδοχή είναι πως τα κλινικά και θεωρητικά διακυβεύματα της πειθαρχίας αυτής είναι αδιαχώριστα της προσωπικότητας του ιδρυτή της. Που στην αυτοανάλυσή του αναρωτήθηκε γιατί στα 2,5 του χρόνια ευχήθηκε το θάνατο του νεογέννητου αδελφού του. Τι ήταν αυτή η ταραχή που τον κατέλαβε όταν στα 4 του πρωτοαντίκρισε τη μητέρα του γυμνή. Γιατί στα 7 του, πήγε και κατούρησε το δωμάτιο των γονιών του.
Η Ψυχανάλυση δεν είναι ένα άκαμπτο σύστημα, δεν προσφέρει οδικό χάρτη. Είναι μια περιπέτεια της σκέψης που αρχίζει μ’ ένα ταξίδι στο τέλος της νύχτας. Και κάπου εκεί ο Σίγκμουντ θα παραδεχτεί πως η σεξουαλική περιέργεια βρίσκεται στη ρίζα του πάθους του για γνώση.
Τη δεκαετία του ’20, κομψευόμενες κυρίες και νευρολόγοι με φράκο, καδένα και περιποιημένο μουστάκι –όλοι τους θαμώνες των βιεννέζικων μπουρδέλων- ανατριχιάζουν και μόνο στο άκουσμα του ονόματός του. «Λιμπερτίνο», «πορνογράφο», «ψυχικό αυνανιστή» τον ανεβάζουν και τον κατεβάζουν.
Ο Φρόυντ, αυτός ο μουσάτος Αυστριακός, ο Εβραίος, ο καπνιστής πούρων, εξαναγκάζει αθώες κορασίδες να του εξομολογηθούν τις φαντασιώσεις τους. Ένας διεστραμμένος που αποδίδει στα μειράκια τα δικά του λιβιδικά ένστικτα. Ένα κόκκινο πανί, προϊόν με ονομασία προέλευσης: τη Βιέννη, αυτήν τη διεφθαρμένη, ανήθικη και λάγνα πόλη της Mitteleuropa.
Η μεγάλη του ανακάλυψη, πέρα από το υποσυνείδητο, είναι η απώθηση. Αυτή είναι ο κεντρικός άξονας της σκέψης του. Ο πιο πρωτότυπος κι ο πιο γερός. Το κρύψιμο στην ντουλάπα. Εκείνες οι ανυπόφορες σκέψεις που κόβουν και ράβουν το υποσυνείδητο, το αναβράζον χάος μέσα στο οποίο η ψυχή ριζώνει και αντλεί την ενέργειά της. Κι όπως καθένας μας, έτσι κι η κοινωνία προσπαθεί να κρύψει τα μυστικά της, ανθίσταται στην αποκάλυψη, υψώνει τείχη ή κατασκευάζει φενάκες.
Απόδειξη πως υπάρχει τσουρέκι είναι ότι το τρώμε. Αν η Ψυχανάλυση βρίσκεται ακόμα ανάμεσά μας, είναι επειδή το 2020 οι άνθρωποι ονειρεύονται ακόμα στον ύπνο τους. Είναι χαρούμενοι, είναι λυπημένοι, έχουν μια μάνα κι έναν πατέρα, θέλουν διακαώς να σφάξουν τον γείτονα, να στραγγαλίσουν τα παιδιά τους, να γαμήσουν την πωλήτρια, να σπείρουν βόμβες. Στρατηγοί-παιδιά που παίζουν με τα μολυβένια στρατιωτάκια τους.
Ειπώθηκε κατά κόρον ότι η Ψυχανάλυση υποβάλλει την ανθρωπότητα σε μια ταπείνωση ανάλογη εκείνης του Κοπέρνικου και του Δαρβίνου. Ότι με τον Φρόυντ η ελεύθερη βούληση πάει καλιά της. Δεν ισχύει. Αντίθετα, ο Βιεννέζος μας προσδίδει στην εμετική ύπαρξή μας μια νέα διάσταση, ένα νέο βάθος. Η σκέψη του είναι το έσχατο απαύγασμα του ευρωπαϊκού ανθρωπισμού των Φώτων. Γιατί προσδοκά σε μια αλήθεια. Εκείνη σε σχέση με τον Άλλο, τον όμοιο, τον αδελφό. Η Ψυχανάλυση δεν είναι μια απολογία του ά-λογου, αλλά μια προσπάθεια να δοθεί ένα νόημα στην ανθρώπινη μοίρα.
Ο Φρόυντ ανήκει σε κείνη τη βασιλική γενιά των επισκεπτών του σκότους, όπως ο Οιδίποδας ή ο Τειρεσίας. Εκείνων που στόχευαν στην πηγή του μυστικού, στην καρδιά του αινίγματος. Αυτό είναι το ζητούμενο, δεν μπορεί να πεθάνει.
Κι αυτό που δεν κατάλαβα τότε ήταν πως ο Φρόυντ όχι μόνο θεωρούσε βιολογία και ψυχανάλυση συμβατές αλλά προσδοκούσε πως μια μέρα θα μπορούσαν να αλληλοσυμπληρωθούν. Να δουλέψουν αμοιβαία για τη δοξαστική κατασκευή ενός ευπαλίνειου ορύγματος.
Διαβάστε ακόμα: «Freud» – Ντελίριο ή απογοήτευση; Δείτε τη σειρά για να έχετε δική σας άποψη.
-
- Follow us:
Ακολουθήστε το Andro στο Facebook
