Γιατί ο Κουέντιν Ταραντίνο είναι ο σκηνοθέτης που μας άλλαξε τη ζωή

Πιο ξεχωριστός δεν γίνεται (φωτογραφία: Fabrizio Bensch/Reuters).

Όταν έχεις δει ταινία του Αντρέι Ταρκόφσκι σκέφτεσαι πως πέραν αυτής της πλέριας ομορφιάς, άλλη δεν μπορεί να υπάρξει. Είναι το ίδιο αν έχεις διαβάσει ποίηση του Πάουλ Τσέλαν ή αν έχεις ακούσει Σεβαστιανό Μπαχ. Οι κορυφές ζαλίζουν. Πολλές φορές σε κάνουν να αισθάνεσαι τόσο ολίγιστος μπρος σε οξυκόρυφα μεγέθη. Εντέλει, πόσους Σαίξπηρ μπορεί να γεννήσει -και να καταναλώσει- αυτός ο κόσμος;

Ίσως όχι πολλούς, αλλά πόσο σίγουρο είναι ότι αυτοί (και μόνοι αυτοί) μπορούν να σου αλλάξουν τον τρόπο που βλέπεις τα πράγματα; Στα ριζά του βουνού της μεγάλης δημιουργίας θα υπάρχουν πάντα (ευτυχώς) μικρότερα μεγέθη, ωστόσο καθοριστικά γι’ αυτό που πολλές φορές υπονομευτικά ονομάζουμε ποπ κουλτούρα.

Δηλαδή τον τρόπο που αντιλαμβάνεται η μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων τα ζητήματα της τέχνης και όσα εκπορεύονται απ’ αυτήν (και προφανώς την ξεπερνούν). Είναι ίδια η τηλεόραση, άραγε, μετά την εμφάνιση του Twin Peaks; Οχι, δεν είναι. Είναι ίδιος ο κινηματογράφος μετά το Pulp Fiction; Πάλι όχι.

Reservoir Dogs: το πρώτο αίμα (φωτογραφία: AF archive / Alamy).

Ο τρελός 60άρης Κουέντιν Ταραντίνο (σήμερα έχει γενέθλια) από την πρώτη του κιόλας ταινία, το Reservoir Dogs (1992) έθεσε τις βάσεις για ένα προσωπικό σινεμά (σχεδόν οραματικό, αλλά όχι ιδεοληπτικό) που μπορεί να κινήθηκε ακόμη και μέσα στον σκληρό πυρήνα του Χόλιγουντ, εντούτοις διατηρούσε πάντα το ρόλο του αουτσάιντερ.

Ο Ταραντίνο είναι μια περίπτωση αμερικανού Γκοντάρ. Ποτέ δεν θα γίνει απόλυτα κατανοητός από τους κριτικούς και το κοινό. Όχι διότι θέλει να πιστεύει πως είναι πιο έξυπνος από όλους, αλλά διότι οι εμμονές του επέχουν τη θέση δόγματος μέσα του. Οπότε σ’ αυτές τις περιπτώσεις είτε γίνεσαι πιστός είτε αλλάζεις πίστη (… και σκηνοθέτη).

To Pulp Fiction είναι κάτι παραπάνω από ταινία (φωτογραφία: AF archive / Alamy).

Μπορεί ο ίδιος να θεωρεί πως το αριστούργημά του είναι η ταινία Αδωξη Μπάσταρδη (2009), εντούτοις καμία άλλη ταινία δεν επηρέασε τα 90’s όσο το Pulp Fiction. Eίναι η στιγμή που η 7η τέχνη συναντάει -σε αγαστή σύμπνοια- τα pulp αναγνώσματα, τα κόμιξ, τους υπερήρωες, τους νουάρ παρίες, τη σκληρότητα του υπόκοσμου και τα φετιχιστικά παιχνίδια.

Ήταν σαν ένα άλλο Κουτί της Πανδώρας εκείνη η ταινία. Ναι, μπορεί κανείς να πει πολλά για τη μυθοποίηση των ναρκωτικών, για τη βία που ξεπετιέται από κάθε πόρο του κινηματογραφικού πανιού (αν και άλλες του ταινίες έχουν να προσφέρουν περισσότερο αίμα) και για τις βωμολοχίες που εκτοξεύονται κατά ριπάς και του εκ συστάδην.

Αυτές οι κριτικές που ενίοτε δέχθηκε ο Ταραντίνο έχουν βάση αν τις δει κανείς αποσπασματικά. Αν, όμως, ενταχθούν στο συγκείμενο του φιλμικού κόσμου του, τότε δύσκολα δεν θα καταλήξεις στο συμπέρασμα πως ο σκηνοθέτης έχεις για τα πάντα ένα ισχυρό άλλοθι. Το ολότελα προσωπικό του.

H αδάμαστη Ούμα Θέρμαν στο Kill Bill (φωτογραφία: Everett Collection).

Ο Ταραντίνο καταφέρει να τραβάει από τη μύτη τους περισπούδαστους σινεφίλ (ακόμη κι αυτούς που θεωρούν ότι ο Αμπάς Κιαροστάμι είναι ένας προφήτης της κινηματογραφικής Αποκάλυψης), τους μανιακούς του Χόλιγουντ, τους λάτρεις κάθε εκκεντρικότητας, τους φετιχιστές (τα πέλματα ποιας σταρ θα δείξει;), αλλά και τους απόλυτα πιστούς του που συνιστούν μια ξεχωριστή κατηγορία.

Χάρη στον Ταραντίνο ο υπόκοσμος και η βία φαντάζουν ένα παιχνίδι που δεν χρειάζονται αιτιολόγηση. Υπάρχουν γιατί υπάρχουν. Ωστόσο, ο νιχιλισμός του Ταραντίνο είναι παιγνιώδης, δεν επιθυμεί να τον κάνει αρεστό ή να τον επιπλήξει. Δεν είναι ένας «κοινωνικός» σκηνοθέτης, ούτε κάποιος που μοιράζει πολιτικές μπροσούρες.

H εκρηκτική Salma Hayek στο Dusk Till Dawn.

Φανταστείτε ένα παιδί που έχει καταπιεί όλο το βίντεοκλαμπ όταν ήταν πιτσιρικάς, έχει ξεκοκαλίσει όλα τα περιοδικά που έβρισκε στα περίπτερα και συνάμα θεωρούσε τον Μπουνιούελ ή τον Χίτσκοκ «τιτάντες» του πνεύματος. Αυτό το αμάλγαμα είναι ο Ταραντίνο. Και κάπως έτσι απενοχοποίησε μέσα του πολλά πράγματα δίνοντας και σε ‘μας το ελεύθερο να κάνουμε το ίδιο.

Πράγματα που βλέπει μόνο αυτός πίσω από την κάμερα (φωτογραφία: vanityfair.com).

Ποτέ δεν είπε πως θα είναι ιστορικά σωστός και ακριβής όταν καταπιάνεται με θέμα που έχουν ιστορική σημασία. Ποτέ δεν είπε πως θα γίνει πολιτικά ορθός. Ποτέ δεν υπονόησε πως οι διάλογοί του, που θα έκαναν ακόμη και τους πλέον ευφάνταστους ράπερ να κλείσουν τα μικρόφωνά τους,  θα είναι κομψευόμενοι και θα αναπαράγονται σε σαλόνια.

Για τον Ταραντίνο υπάρχει μια λεπταίσθητη γραμμή που διαχωρίζει τα Β-Movies από την τέχνη κι αυτή έχει να κάνει με την αισθητική πρόσληψη. Το κάνει κατά κόρον στα δύο Kill Bill (2003,2004), στο Death Proof (2007), ακόμη και στο παραγνωρισμένο διαμαντάκι του, το Jackie Brown (1997). Aν αυτή η αισθητική πλευρά διαμορφώνει και την καλτ δύναμη των ταινιών του; Πολύ πιθανό, αλλά προς τι ο ψόγος;

Η καλλονή Margot Robbie στο Once Upon A Time In Hollywood (φωτογραφία: Everett Collection).

Ο Ταραντίνο δεν κυριολεκτεί, αλλά μεταποιεί. Δεν παίζει με ρεαλιστικούς όρους, αλλά με φόρμουλες. Είναι ικανός να συγχωνεύσει σε μια σκηνή την αγωνία μιας κλασικής ταινίας δράσης, την ευπλαστότητα των κόμιξ ή τη δυναμική των anime.

Ακόμη και η χρήση του χρόνου στις ταινίες του (κλασικά δείγματα χρονικής ανακολουθίας) εξηγεί τον τρόπο που εκείνος αντιλαμβάνεται το πέρασμα από εποχή σε εποχή. Η μη συμβατική χρήση του χρόνου (αυτό που λέμε γραμμική προσέγγιση) κι αυτό που οι κριτικοί ονόμασαν «Φαινόμενο Ταραντίνο», μοιάζει με μαύρη τρύπα που θέλει να σε καταπιεί. Το κάνει και το ευχαριστιέσαι.

Σύμφωνα με τον Tαραντίνο, χαρακτηριστικό όλων των ταινιών του είναι ότι υπάρχει διαφορετική αίσθηση του χιούμορ, η οποία παρακινεί τον θεατή να γελάσει με σκηνές που δεν είναι αστείες. Ωστόσο, επιμένει ότι οι ταινίες του είναι δράματα, όχι κωμωδίες.

Nαι, το γνωστό θέμα με τα γυναίκεια πέλματα (από την ταινία Death Proof).

Τι άλλο μαθαίνουμε από τον Ταραντίνο; Μας ξαναθυμίζει μουσικές. Να ένα επαρκές στοιχείο που σε κάνει να χορεύεις κλεφτά στην καρέκλα σου ενώ βλέπεις κάποια ταινία του. Ο αθεόφοβος έκανε ακόμη και τη Μισιρλού smash hit. Η αγαπημένη του περίοδος είναι τα τραγούδια των 60’s και των 70’s. Εγκρίνουμε και επαυξάνουμε. Από την άλλη, σε ποια ταινία -πλην του Reservoir Dogs– θα μάθεις το πραγματικό νόημα  του τραγουδιού της Madonna Like a Virgin;

Το έπος Once Upon A Time In Hollywood (φωτογραφία: Columbia Pictures).

Δεν χωράει αμφιβολία: είναι ένας auteur terrible που αν ισχύουν οι «απειλές» του σύντομα θα σταματήσει να έχει πάρε δώσε με τα κινηματογραφικά πλατό. Το λέει καιρό πως θα σταματήσει νωρίς, άρα προφανώς και το εννοεί. Στο μεταξύ, όμως, πρόλαβε να κάνει ταινία το έπος που είχε στο μυαλό του, το Once Upon A Time In Hollywood (2019), με την οποία αποχαιρετάει διαπαντός την εποχή της αθωότητας.

Είναι από τις περιπτώσεις των δημιουργών που λες δίχως δεύτερη σκέψη πως ακόμη κι αν δεν υπήρχε θα έπρεπε με κάποιο τρόπο να τον δημιουργήσουμε. Αν και δεν μοιάζει πολύ ισορροπημένος (φαίνεται να κουβαλάει πολλές… πετριές), ο δικός του κινηματογράφος έχει τη δύναμη της συγκόλλησης των αντιθέτων. Του σινεφίλ κινηματογράφου που βλέπει το Χόλιγουντ ως το απόλυτο κακό και του εμπορικού θεάματος που δεν αντέχει τα προσωπικά οράματα των σκηνοθετών.

Ναι, αλλά όλοι αντέχουν τον Κουέντιν. Ακόμη και αν δεν το παραδέχονται δημοσίως.

Διαβάστε ακόμα: Γκάρι Όλντμαν. Xαιμελέων, οσκαρικός, αναχωρητής.

TAGS :
Kill Once Upon a Time in Hollywood Tarantino κινηματογράφος Ταραντίνο

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook