Σάββας Βερδής: ο καθηγητής του LSE που «βομβαρδίζει» καλλιτεχνικά την βρετανική πολιτική

Τα έργα του Σάββα Βερδή είναι σκωπτικά και φιλελεύθερα.

Όταν ο Σάββας Βερδής μπαίνει στην αίθουσα διδασκαλίας στο LSE, οι φοιτητές του δύσκολα υποπτεύονται την διπλή ζωή του. Προτού ασχοληθεί με την πολιτική τέχνη, ένα είδος τέχνης το οποίο καλλιεργείται παραδοσιακά στην Βρετανία, ο Βερδής ακολούθησε μια καριέρα (αφού σπούδασε αρχιτεκτονική και οικονομικά), συμβούλου ανάπτυξης πόλεων.

Σαν αποτέλεσμα της πολιτικοποιημένης του ταυτότητας, τα έργα του είναι σκωπτικά, φιλελεύθερα και απελευθερωτικά. Προκαλούν τον θεατή να κάνει ενδοσκόπηση και να ζητήσει εξηγήσεις από την πολιτική εξουσία. Βρίσκονται στον δρόμο, σε πίνακες, ενώ το πιο πρόσφατο είναι σε ένα γήπεδο σκουός. Τα έργα του είναι σύγχρονα, αιχμηρά και έχουν έντονη ταυτότητα, κι ας ενεπλάκη με την τέχνη αναπάντεχα, ως αποτέλεσμα μιας κρίσης μέσης ηλικίας, όπως παραδέχεται ο ίδιος.

Ήταν τα τελευταία λόγια του πατέρα του, τα οποία θέλησε να αποτυπώσει, που τον οδήγησαν σε μια καλλιτεχνική πορεία που κρατά ήδη πέντε περίπου χρόνια. Πρώτα ξεκίνησε με την ιδέα και την τεχνική του rubber stamp, την οποία χρησιμοποιεί κυρίως για να εκτυπώνει αυτοβιογραφικές λέξεις και φράσεις.

Του αναφέρω το έργο που μου τράβηξε αρχικά την προσοχή, που ονομάζεται “Involution” και αφορά ένα κίνημα νέων ανθρώπων στην Κίνα, που έχουν αντιληφθεί τον φαύλο κύκλο στον οποίο έχουν παγιδευτεί και πως πλέον η κοινωνική κινητικότητα την οποία πέτυχαν οι γονείς τους, δεν είναι πια παρά ένα όνειρο.

«Το Involution είναι πολύ σημαντικό για μένα», μου λέει ο Βερδής. Τον επηρέασε ένα άρθρο στο New Yorker, το οποίο έλεγε τι συμβαίνει στην Κίνα με την κοινωνική ανέλιξη και εξέλιξη.

Η Κίνα παρουσιάζει ενδιαφέρον, συνεχίζει, επειδή όταν ήταν σε έξαρση η οικονομική ανάπτυξη που προκύπτει από την παραγωγή και την βιομηχανία, για 20 χρόνια, από το 1990 ως το 2010, υπήρχε έντονη κοινωνική κινητικότητα, ειδικά στα αστικά σημεία της χώρας. Αυτό είναι κάτι που οι οικονομολόγοι το πιστεύουν, δημιουργεί μεγάλη ποσότητα εργασιών «μεσαίας τάξης». Αντίθετα, το πρόβλημα δημιουργείται όταν προκύπτουν φοβερές ανισότητες, και αυτές είναι που προσπαθούμε να καταλάβουμε και να μειώσουμε.

Οι πόλεις είναι σημαντικές, λέει ο Βερδής, επειδή είναι τα μέρη που αυτές οι ανισότητες γίνονται πιο ορατές, ειδικά σε μεγαλουπόλεις, όπως το Λονδίνο και η Σανγκάη, όπου συγκεντρώνονται τα δύο άκρα του εισοδηματικού φάσματος.

Το Involution είναι εντυπωσιακό, διότι είναι τόσο σύγχρονο. Στην Ελλάδα η κοινωνική κινητικότητα και η εμφάνιση της μεσαίας τάξης έγινε κυρίως μεταξύ του 1950 και του 1960, σε μια περίοδο που υπήρχε επιταχυνόμενη και σχετικά διαδεδομένη ευημερία. Στην Κίνα όμως, αυτό έγινε τώρα, και όσοι το κατάφεραν είναι οι γονείς των τωρινών φοιτητών. Από την πλευρά τους, οι νέοι Κινέζοι αντιλαμβάνονται ότι δεν μπορούν να το κατορθώσουν εκ νέου μέσα σε μια γενιά και αυτό τους προβληματίζει. Είναι μια τωρινή τους ιστορία και με απασχολεί γιατί έχω δουλέψει με πολλά παιδιά από την Κίνα στο LSE, τα οποία επιδεικνύουν φοβερή εργατικότητα, αλλά τελικά το κρίσιμο είναι να ερωτηθείς για ποιο σκοπό το κάνουν.

Στον πίνακα, έγραφε: «A good career. A house. Perhaps even a car». Ο ίδιος λέει: Δεν πιστεύω σε αυτό το «δόγμα», αλλά πολύς κόσμος πιστεύει. Η αποτύπωση αυτής της ατελείωτης προσπάθειας και των στόχων χωρίς νόημα σε σπειροειδές σχήμα μου φάνηκε πως ήταν ταιριαστός τρόπος να αναπαραστήσω αυτές τις ιδέες. Ένα άλλο έργο που κέντρισε την προσοχή μου είναι η επαναλαμβανόμενη χρήση της λέξης YES. Τι πιστεύει άραγε ένας πολιτικοποιημένος καθηγητής για το σύγχρονο φαινόμενο του echo chamber (ένα περιβάλλον μέσα στο οποίο ένας άνθρωπος λαμβάνει πληροφορίες που ενισχύουν τις απόψεις του -όπως στο facebook);

O Σάββας Βερδής μου επισημαίνει πως όταν η πολιτική και τα ζητήματα που απασχολούν την επικαιρότητα είναι πολωμένα και διχαστικά, τότε, ο καθένας θέλει να είναι με ομοϊδεάτες ανθρώπους και να ακούει αυτά που ήδη πιστεύει. Μετά το Brexit, λέει, η κοινωνία στην Μεγάλη Βρετανία παραμένει τρομερά πολωμένη και δυστυχώς, αυτό που κάνουν οι περισσότεροι είναι να ανταλλάσσουν απόψεις μόνο με ανθρώπους που συμφωνούν. Είναι κάτι που βρίσκει φοβερά προβληματικό.

Είναι λογικό για παράδειγμα, να διαβάζεις μια εφημερίδα με της οποίας την φιλοσοφία συμφωνείς. Είναι επίσης κατανοητό να ακολουθείς στο twitter λογαριασμούς των οποίων τα σχόλια βρίσκεις εύστοχα. Ωστόσο, βρίσκω πραγματικά λανθασμένο το να υπάρχει echo chamber σε εκπαιδευτικά ιδρύματα, όπως είναι τα πανεπιστήμια, συμπληρώνει ο Βερδής.

«Συνήθως φοβάσαι να πεις αυτό που θέλεις να πεις και προτιμάς να πεις αυτό που λέει το υπόλοιπο echo chamber για να νιώσεις ασφαλής».

Γι’ αυτό λέω στους φοιτητές μου, συνεχίζει, οι οποίοι είναι νέοι άνθρωποι που έχουν έρθει στο LSE με ένα προοδευτικό και φιλελεύθερο mindset, ότι είναι η ιδανική ευκαιρία να ερωτηθούμε αν κάποιες από τις ιδέες που διδάσκονται μπορούν να αμφισβητηθούν. Κι αν ναι, να τις αμφισβητήσουν. Δυστυχώς, αυτό που συμβαίνει είναι ότι διαλέγουν μαθήματα στα οποία ξέρουν ακριβώς ποια είναι η φιλοσοφία και η προσέγγιση κάθε ακαδημαϊκού και τελικά καταλήγουν να δημιουργούνται τάξεις με σαράντα, πενήντα πολύ ταλαντούχα άτομα, τα οποία όμως βρίσκονται στο ίδιο μήκος κύματος και ακολουθούν ίδιο τρόπο σκέψης.

«Ναι»: Με αφορμή το Brexit.

Υπάρχει φόβος; Υπάρχει φόβος, λέει, στο ότι για παράδειγμα, δεν θέλει κανείς να είναι αυτός που θα θίξει αν οι μειονοτικές εθνικότητες που έχουν ανελεύθερες αξίες πρέπει να αφήνονται μόνες από την Πολιτεία. Στην πραγματικότητα, αυτό που συμβαίνει είναι ότι φοβάσαι να πεις αυτό που θέλεις να πεις και προτιμάς να πεις αυτό που λέει το υπόλοιπο echo chamber για να νιώσεις ασφαλής. Αν όμως το πανεπιστήμιο χάσει το προνόμιο να είναι ένας χώρος που ακούγονται όλες οι απόψεις ελεύθερα, θα είναι μεγάλο πρόβλημα.

Του ζητάω δυο λόγια για το τελευταίο του installation, τα 40 μέτρα ταινίας μέσα σε ένα γήπεδο σκουός, το οποίο είχε καυστική διάθεση απέναντι στην κυβέρνηση Τζόνσον, για την διαχείριση της πανδημίας. «Με το έργο One Rule for Them, ήθελα να αναδείξω ότι η κυβέρνηση του Μπόρις Τζόνσον συμπεριφέρθηκε την περίοδο της πανδημίας με δύο μέτρα και σταθμά, λέει ο Βερδής. Μπορεί αυτή την στιγμή ο πόλεμος που μαίνεται στην Ουκρανία να έχει καλύψει όλα τα υπόλοιπα γεγονότα, ωστόσο την περίοδο της καραντίνας γίνονταν πάρτυ μέσα στην Downing Street. Επίσης, όλα τα covid contracts (συμφωνίες για υγειονομικό εξοπλισμό, κτλ.) μοιράστηκαν κυρίως ανάμεσα σε ημέτερους».

Παρατηρώ ότι το μήνυμα είναι απλό και άμεσο. Ο Βερδής διάλεξε να κάνει αυτό το έργο μέσα σε ένα γήπεδο σκουός επειδή πρόκειται για ένα ελίτ σπορ, σα να πηγαίνεις εκεί και να βλέπεις το μήνυμα ότι ανήκεις σε αυτούς που μπορούν να παρακάμψουν τους κανόνες, ότι οι περιορισμοί δεν ισχύουν για εσένα και τους φίλους σου, άλλωστε η εκτυπωμένη ταινία γράφει “This line can be ignored by certain players”.

Τελικά, ποια ήταν τα τελευταία λόγια του πατέρα σου, Σάββα Βερδή; Η τελευταία του λέξη ήταν «πακτωλός», μου λέει, και ήταν πολύ παράξενο, γιατί ο πατέρας μου ήταν σε οξυγόνο, με αποτέλεσμα να βγάλουμε αυτή την λέξη μετά από είκοσι λεπτά, κυκλώνοντας γράμματα. Ο πατέρας μου ήταν ένας γενναιόδωρος άνθρωπος που βοηθούσε πολύ την ελληνική κοινότητα στο Λονδίνο, οπότε νομίζω πως και η λέξη που διάλεξε ήταν πολύ αντιπροσωπευτική.

Διαβάστε ακόμα: Stephan Brauchli, ο ελληνοελβετός φωτογράφος που αγάπησε το γυμνό σώμα.

TAGS :
τέχνες

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook