«Δεν πρέπει ο άνθρωπος να κατακτήσει. Αλλά να κατακτηθεί». © Tom Fecht, 2014 courtesy Galerie Downtown, Paris.

Toν Ιούλιο 2019, η Tate Modern θα παρουσιάσει μια έκθεση με αντιπροσωπευτικά έργα του διεθνούς γλύπτη Takis από την έρευνά του για τον μαγνητισμό, το φως και τον ήχο, που αργότερα θα ταξιδέψει στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Βαρκελώνης και στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.

Το φιλότεχνο κοινό θα γνωρίσει έργα του καλλιτέχνη που η Tate χαρακτηρίζει «ιστορικά», όπως τα Μαγνητικά Πεδία (1970), αλλά κι εκείνα που αφορούν τη διερεύνηση του ήχου, όπως τα μουσικά γλυπτά του, αλλά και το Gong που παρουσιάστηκε στο Κάσελ στην documenta 14.

Έχετε δώσει με τον γλύπτη Takis Vasilakis επαγγελματικό ραντεβού στις 5:30 το πρωί; Έχετε γίνει «κομμάτια», και μετά από λίγο να σας λέει: «Οι Φίλοι ποτέ δεν μαλώνουν»; Έχετε μαγειρέψει με ιεροτελεστία δευτερολέπτου το αγαπημένο του φαγητό; Έχετε «καταστρέψει» πλαστό έργο του, χωρίς να τον ρωτήσετε; Γνωρίζετε το αγαπημένο του Ουίσκι; Ξέρετε που ντύνεται αποκλειστικά και μόνο σε συγκεκριμένο Γάλλο σχεδιαστή; Αν όχι, τότε πρέπει να ανακαλύψετε τον μεγαλύτερο γλύπτη του 20ου αι.

Κυριακή πρωί. Με την Ανατολή του ήλιου στο Ίδρυμα ΚΕΤΕ του διεθνούς γλύπτη στο Γεροβουνό Αττικής…

«Ο Άνθρωπος όταν θέλει να κατακτήσει είναι κλειστός. Μόνο κλειστός μπορεί να κατακτηθεί».

«Η Τέχνη είναι Τέχνη όταν είναι πολυδιάστατη. Δεν υπάρχει ερμηνεία. Όπως ένα μάτι είναι ένα βλέμμα που κοιτά αλλά συγχρόνως ξέρει ότι και κοιτάζεται».

O Takis μιλάει στον Νίκο Σταθούλη.

⁃ Τι είναι Τέχνη;
Η Τέχνη είναι Τέχνη όταν είναι πολυδιάστατη. Δεν υπάρχει ερμηνεία. Όπως ένα μάτι είναι ένα βλέμμα που κοιτά αλλά συγχρόνως ξέρει ότι και κοιτάζεται. Αυτό είναι τέχνη. Ζούμε την Εποχή της Πλάνης και της Πνευματικής Περιπλάνησης, γιατί ξέρουμε ότι τα μόνα όρια του κόσμου είναι ανεξέλεγκτοι ορίζοντες. Είναι το υπερπέραν. «Γη της πλάνης» είναι το ανθρώπινο πρόσωπο, δεμένο και συγχρόνως ελεύθερο. Όχι όμως το άτομο. Η Παρουσία δηλαδή με την ιερή έννοια του ανθρώπου και όχι ο Ατομισμός. Ο οποίος είναι ένας «αδιέξοδος» χώρος. Αυτό επέρχεται να συμπληρώσει η Τέχνη.

⁃ Υπάρχει διέξοδος;
Δεν υπάρχει. Ακριβώς γι’ αυτό είναι η πλάνη. Γιατί υπάρχουν πολλές διέξοδοι. Η μόνη διέξοδος επομένως, παραμένει η ανθρώπινη παρουσία. Δεν πρέπει ο άνθρωπος να κατακτήσει. Αλλά να κατακτηθεί.

⁃ Τι θαύμα… Τον τρόπο θέλω αμέσως: Αυτή τη στιγμή!
Ανοίξου στην ψυχή σου. Ο Άνθρωπος όταν θέλει να κατακτήσει είναι κλειστός. Μόνο κλειστός μπορεί να κατακτηθεί. Όταν θέλει να κατακτήσει από την παρουσία-και η Τέχνη είναι παρουσία- πρέπει, ακριβώς να ανοιχτεί σ´ αυτά που κοιτάζει και δεν βλέπει.

⁃ Κατάκτηση. Λέξη τραγική…
Σημαίνει καταστροφή. Αφού η κατάκτηση κατακτά ένα υποθετικό πρόσωπο, χωρίς να φωτίσει την προσωπικότητα του ανθρώπου.

«Η Γλυπτική έχει σχέση με το Φως της μέρας. Εγώ είμαι το Φως της Νύχτας». © Tom Fecht, 2014 courtesy Galerie Downtown, Paris.

⁃ Ξέρω οτι κρατάτε μέσα σας σφιχτά ένα παιδί.
Το παιδί που ήμουν είχε ένα πελώριο ταλέντο, το οποίο σκότωσε αυτό το παιδί. Αλλά το αίμα του παιδιού έμεινε φρέσκο για να νικήσει το ίδιο το ταλέντο του.

⁃ Αυτός ο «Άλλος», δέχτηκε το «παιδί»;
Το ζήτημα είναι ότι θέλει δεν θέλει, δεν μπορεί να ζήσει χωρίς αυτό το παιδί. Το παιδί είναι πάντα παρόν μέσα μας. Για μένα είναι «η σκοτεινή λάμψη» μέσα μας. Είμαι η Νύχτα ή το Φως της.

⁃ Ο Σεφέρης λέει ότι «Κατά βάθος είμαστε ζήτημα Φωτός.
Σωστά. Η Γλυπτική έχει σχέση με το Φως της μέρας. Εγώ είμαι το Φως της Νύχτας. Ξαναγυρίζω στην Ελληνική Νύχτα και ακούω τις φωνές της. Και βλέπω πως από αυτή τη νύχτα χαράζει η αυγή του Πρώτου Ανθρώπου.

⁃ Είστε πολεμιστής. Το ξέρω.
Είμαι πολεμιστής, Νίκο. Σαμουράι. Μαχητής. «Σκοτώνω» οτιδήποτε περιττό. Αυτό είναι η Τέχνη. Είμαι κλεισμένος στο Ίδρυμα μου, και επικοινωνώ μόνο με το υπερπέραν.

«Οι Γυναίκες είναι Χάος. Τους κάνεις έρωτα, βρίσκεις τον μπελά σου. Δεν τους κάνεις έρωτα, βρίσκεις τον μπελά σου».

⁃ Είστε απομονωμένος τον τελευταία καιρό.
Νομίζω μια και καλή πρέπει να καταλάβουν οι εχθροί μου, ότι έχουν να κάνουν με έναν απόγονο των Ατλάντων και να με αφήσουν στην ησυχία μου.

⁃ Μαγνητισμός. Δώσατε μια νέα σελίδα στον κόσμο της Τέχνης.
Την ευαισθησία στον μαγνητισμό, δεν την έχει μόνο εγώ. Την έχει όλη η ανθρωπότητα. Ακόμα και τα φυτά και τα ζώα έχουν ευαισθησία στις κοσμικές δυνάμεις που έρχονται στον πλανήτη μας.

«Είμαι πολεμιστής Σαμουράι. Μαχητής. «Σκοτώνω» οτιδήποτε περιττό. Αυτό είναι η Τέχνη». (Photo takisfoundation.org).

⁃ Μαγνητική επικοινωνία λέγεται.
Αυτό που συμβαίνει με το έργο μου είναι μια μαγνητική επικοινωνία. Με πρωτόγονα υλικά, έφτιαξα ένα καινούριο σύμπαν.Εισχωρεί ο μαγνητισμός στον άνθρωπο με τον τρόπο που εισχωρεί η μουσική στη ψυχή του.

⁃ Γυναίκες…
Οι Γυναίκες είναι Χάος. Τους κάνεις έρωτα, βρίσκεις τον μπελά σου. Δεν τους κάνεις έρωτα, βρίσκεις τον μπελά σου. Είναι χάος. Είναι Φύση. Είναι γη. Είναι Γυναίκες…».

«Δεν είμαι Αθηναίος. Ούτε Έλληνας πολίτης. Είμαι Πολίτης του Κόσμου. Οι καλλιτέχνες δεν έχουν διαβατήριο».

⁃ Μισείτε τους πλούσιους λέτε συχνά.
Αν πειράξεις ένα ευρώ από έναν εφοπλιστή πειράζεις το πορτοφόλι του. Αν πειράξεις το έργο ενός Καλλιτέχνη πειράζεις την Ψυχή του.

⁃ Είστε Αθηναίος;
Δεν είμαι Αθηναίος. Ούτε Έλληνας πολίτης. Είμαι Πολίτης του Κόσμου. Οι καλλιτέχνες δεν έχουν διαβατήριο. Ο Πικάσο είχε γεννηθεί στην Ισπανία, αλλά δεν ήταν Ισπανός. Αυτό που δεν άντεχα ποτέ στην τέχνη ήταν ο εθνικισμός.

Από πολύ νέος ο Takis υπήρξε πρωτοπόρος εκφραστικά, τεχνολογικά, πολιτικά.

Παιδί του “Μάη”: Έτσι κατέκτησε το παγκόσμιο καλλιτεχνικό στερέωμα.

Οι δεκαετίες του ’60 και του ’70 ήταν καιροί πολιτικών και κοινωνικών αναταραχών και ραγδαίων τεχνολογικών εξελίξεων. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο δημιούργησε ο γλύπτης Takis. Όπως τότε που «εισέβαλε» στο MOMA και «τρέλανε» τους Αμερικανούς. «Η δυσπιστία του καλλιτέχνη απέναντι σε καθε μορφή εξουσίας πρέπει να είναι το πρώτο πολιτικό δικαίωμα…» είχε πει.

Σε όλο τον πλανήτη το 1968 επικρατεί αναταραχή. Γαλλία, Ιαπωνία, Τσεχοσλοβακία, Μεξικό, Βραζιλία συνταράσσονται από σημαντικές εξεγέρσεις. «Πολιτιστική Επανάσταση» του Μάο, στην Κίνα. «Γαλλικός Μάης του ’68». Στην Αμερική, είναι η χρονιά που δολοφονείται ο Μ.Λ.Κινγκ, καταλαμβάνεται το πανεπιστήμιο Κολούμπια και η αστυνομία απαντάει με εκτεταμένη βία και καταστολή.

Το 1968-69 o Τakis εργάζεται με υποτροφία στο Κέντρο Ανώτερων Οπτικών Μελετών του ΜΙΤ, καταλήγοντας με τις έρευνές του στα υδρομαγνητικά γλυπτά. (Photo: Αρχείο Νίκου Σταθούλη).

Στην αρχή του χρόνου γεννιέται το Υ.Ι.Ρ. σαν μια ανάγκη του κινήματος να ριζοσπαστικοποίησει το φαινόμενο των χίπηδων που έχει γιγαντωθεί και να περάσει από την ατομική αντίδραση στην κοινωνική αλλαγή και την οργανωμένη πολιτική δράση. Τον Αύγουστο μετά από κάλεσμα τον Yippies μαζεύονται στο συνέδριο των Δημοκρατικών στο Σικάγο όλα τα κινήματα. Art workers, μαύροι, φοιτητές, Yippies, ειρηνιστές, για να διαμαρτυρηθούν για την πολιτική του Λ.Τζόνσον.

Το 1969, εγκαταστημένος στη Νέα Υόρκη, γίνεται συνιδρυτής του Συνασπισμού Εργατών Τέχνης (Art Worker’s Coalition) και απομακρύνει έργο του από το MOMA.

Περίπου 10.000 άτομα μαζεύονται και σε ζωντανή σύνδεση με την τηλεόραση όλοι παρακολουθούν την αστυνομία να επιτίθεται με αγριότητα στο πλήθος. 725 τραυματίες (οι 100 σοβαρά) και 668 συλλήψεις ήταν ο απολογισμός της δράσης της αστυνομίας. Το ’68 τελειώνει με την εκλογή του Ρ.Νίξον στην προεδρία , με την εντολή από την σιωπηρή συντηρητική πλειοψηφία των Αμερικανών να τραβήξει τους μακρυμάλληδες και τους φιλοκουμμουνιστές από τους δρόμους.

Τον Ιανουάριο του 1969 κατά τη διάρκεια της έκθεσης «Ο τρόπος που βλέπει κανείς τη μηχανή στο τέλος της εποχής των μηχανών», στο Μουσείο MOMA στη Νέα Υόρκη, ο Τάκις εφορμά στο Μουσείο και αποσύρει ένα από τα «Τηλεγλυπτά» του.

Η δεύτερη, δύσκολη, περίοδος του κινήματος αρχίζει από το 1969. Το καλοκαίρι στο φεστιβάλ του Γούντστοκ, την μεγαλύτερη σύναξη της νέας κουλτούρας με πάνω από 500.000 κόσμο. Το φθινόπωρο στο Σικάγο οι “Weathermen”, προετοιμάζουν μια οργανωμένη σύγκρουση με το κράτος και καλούν τον κόσμο να συμμετάσχει στις «μέρες της οργής».

Την άνοιξη του νέου χρόνου 60 πανεπιστήμια απεργούν και διαδηλώνουν. «Οι καλλιτέχνες δεν έχουν δικαιώματα. Δεν έχουν δωρεάν εισιτήρια στα Μουσεία. Δεν μπορούν να υποστηρίξουν το έργο τους…» διακηρύττει ο Takis. Οι Art Workers κάνουν την εμφάνιση τους.

Πρωτοστατεί ο Takis Vasilakis ο οποίος από μικρός πιστεύει ότι η δυσπιστία του καλλιτέχνη απέναντι στην εξουσία θα έπρεπε να είναι το πρώτο πολιτικό δικαίωμα. Γι’ αυτό αγωνίστηκε όσο κανένας άλλος για τα δικαιώματα του καλλιτέχνη. Το 1968-69 εργάζεται με υποτροφία στο Κέντρο Ανώτερων Οπτικών Μελετών του ΜΙΤ, καταλήγοντας με τις έρευνές του στα υδρομαγνητικά γλυπτά.

Το 1969, εγκαταστημένος στη Νέα Υόρκη γίνεται συνιδρυτής και μέλος του Συνασπισμού Εργατών Τέχνης (Art Worker’s Coalition) και την ίδια χρονιά απομακρύνει ως πράξη διαμαρτυρίας ένα έργο του από την έκθεση “The Machine at Seen at the End of the Mechanical Age”: MOMA – Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης.

«Η πρώτη επαφή μου με το καινούριο έργο του Τάκη, μου προκάλεσε μια βαθιά μουσική έκπληξη. Βρέθηκα μπροστά σ’ ένα διαβολικό καθαρό και άναρχο μουσικό σύμπαν», αναφέρει ο Μίκης Θεοδωράκης. (Photo: Αρχείο Νίκου Σταθούλη).

Τον Ιανουάριο του 1969 κατά τη διάρκεια της έκθεσης «Ο τρόπος που βλέπει κανείς τη μηχανή στο τέλος της εποχής των μηχανών», στο Μουσείο MOMA στη Νέα Υόρκη, ο Τάκις εφορμά στο Μουσείο και αποσύρει ένα από τα «Τηλεγλυπτά» του το οποίο, όπως ισχυρίζεται, εκτίθεται χωρίς την άδειά του.

Ο Takis θεωρεί την κίνησή του αυτή συμβολική, μία κίνηση η οποία αποτέλεσε το έναυσμα ενός πιο βαθυστόχαστου διαλόγου μεταξύ διευθυντών μουσείων, καλλιτεχνών και του κοινού. Πιστεύει πως ο μοναδικός τρόπος για να προστατέψει τα δικαιώματά του σαν Καλλιτέχνη, είναι να προστατέψει τα δικαιώματα των άλλων. Το περιστατικό γίνεται πρωτοσέλιδο στους «Τάιμς της Νέας Υόρκης».

Ο Τakis μαζί με άλλους καλλιτέχνες καθώς και κριτικούς τέχνης όπως ο Νίκολας Κάλας ιδρύουν την ομάδα «Συνασπισμός των Καλλιτεχνών» για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των καλλιτεχνών. Μετέφερε το έργο του «Μαγνητικό Γλυπτό» έξω από το Μουσείο, στο προαύλιο, και ζήτησε ακρόαση από τον φίλο του, διευθυντή Μπέιτς Λόουρι, προκειμένου να συζητήσουν για το αναχρονιστικό τρόπο λειτουργίας του μουσειακού συστήματος.

Την επόμενη οι περισσότερες εφημερίδες είχαν πρωτοσέλιδο σαν γεγονός. Ήταν Είδηση. Μία εφημερίδα έγραψε ότι : «Ο κύριος Ιόλας έφερε στην Αμερική τον Μatta, τον Τanguy, τον Μagritte… Τον Takis γιατί μας τον έφερε»; Ήταν η αφορμή για να ισχύσουν τα πνευματικά δικαιώματα των καλλιτεχνών. Η Τέχνη βρίσκεται εκεί όπου κάθε Καλλιτέχνης, αναγνωρίζει σε όλους τους άλλους κάθε δικαίωμα που διεκδικεί.

Εγκατάσταση έργων του στο Παρίσι, στο Plais de Tokyo. Ο Takis μαζί με τον Λουκά Σαμαρά και τον Γιάννη Κουνέλλη, είναι από τους Έλληνες καλλιτέχνες που έκαναν πραγματικά σπουδαία διεθνή καριέρα.

«Ο Takis μου εξήγησε πως τα αστέρια ήταν όλα συνδεδεμένα με μύρια λεπτά μαγνητικά νήματα, που απλώνονται ακτινωτά από αστέρι σε αστέρι». (Allen Ginsberg).

Δυο θρύλοι, είπαν για τον Takis:

O Allen Ginsberg για τον Takis Vasilakis: ” Το μοναδικό όραμα που είχα μέχρι τώρα για τον μαγνητισμό μου αποκαλύφθηκε σε μια συζήτηση με τον Takis στο ατελιέ του στο Παρίσι, καθώς έβλεπα τους μικρούς μεταλλικούς κώνους που βόμβιζαν κι έπαλλαν πάνω στις εξαρτήσεις τους απο τους μικρούς μαγνήτες, πηγή μιας δύναμης γι αυτούς αρχέγονης. Κι αυτός ο Takis, μου εξήγησε πως τα αστέρια ήταν όλα συνδεδεμένα με μύρια λεπτά μαγνητικά νήματα, που απλώνονται ακτινωτά από αστέρι σε αστέρι. Φανταστήκαμε έτσι πως, αν αφαιρούσαμε ένα από όλα τα αστέρια, οποιοδήποτε, ολόκληρος αυτός ο θορυβώδης μηχανισμός θα γλιστρούσε κατά ένα κοσμικό εκατοστό, σαν ένα μικρό αναρριγισμένο σώμα, ενώ, συνάμα, με έναν θόρυβο ξερό, όλα τα αστέρια θα έβρισκαν, παλμικά, τη θέση τους πάνω στις αδιόρατες μαγνητικές τροχιές. Έτσι με μιας.”

Μίκης Θεοδωράκης: «Η πρώτη επαφή μου με το καινούριο έργο του Τάκη, μου προκάλεσε μια βαθιά μουσική έκπληξη. Βρέθηκα μπροστά σ’ ένα διαβολικό καθαρό και άναρχο μουσικό σύμπαν. Ένιωσα ότι πίσω από τους υπερλογικά εναρμονισμένους ήχους, υπάρχει κάποιος υπερευαίσθητος εγκέφαλος, που ξεφεύγει από όλα τα μέτρα του επιστητού, υπακούοντας σε αισθητικούς κανόνες και ανάγκες που ξεφεύγουν από όποια δική μας αισθητική εμπειρία και γι’ αυτό θίγουν τα πιο βαθιά, σχεδόν άγνωστα σε μας και κρυφά από τα λογικό μας, αισθήματα». (Παρίσι, 13 Οκτωβρίου 1972). 

 

Διαβάστε ακόμα: «Ο Takis δεν έγλειψε ποτέ κώλους».

 

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top