Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος: «Το Ηρώδειο δεν είναι εκκλησία, αλλά ο κάθε χώρος δεν επιτρέπει τα πάντα»

Συνέντευξη Τύπου του Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου στο Six d.o.g.s. (Φωτογραφία: Αλέξανδρος Πετσαβάς)

Θεωρητικός και επιβλητικός χωρίς να σε σκεπάζει, ευγενής και προσηνής χωρίς να σε προσκαλεί παντού, αποφασιστικός με ισχυρή γνώμη, διψασμένος για γνώση και θεάματα ακόμη και μετά από τόσο χρόνια. Ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος, ο Διευθυντής του Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου, μοιάζει άνθρωπος του καθήκοντος, με την έννοια της διαρκούς πάλης για να αντεπεξέλθει χωρίς να αδικεί ανθρώπους σε καθετί που αναλαμβάνει να σκηνοθετήσει στη ζωή του.

Μετά από μία συζήτηση μαζί του καθίσταται σαφές το πόσο πολιτικό ον νιώθει, το πώς όλα τα αντιμετωπίζει σαν μια άσκηση ζωής, το πόσο σθεναρά υποστηρίζει ακόμη και σκληρές του πεποιθήσεις: «έχω την αίσθηση ότι με το πέρασμα των χρόνων ο άνθρωπος δεν μπορεί να γίνει καλύτερος. Το θέμα είναι πώς θα παλέψει να μην γίνει χειρότερος». Παραδέχεται με ευκολία και άνεση πως είναι δύσκολος και γκρινιάρης και πως παλεύει να «ακούει». Είναι βέβαιον πως είναι ένας ασταμάτητος μαχητής που σίγουρα δεν δειλιάζει στα δύσκολα. Βουτά παντού – θεωρητικά και κυριολεκτικά. Κολυμπάει πολύ από 17 χρονών και συνεχίζει με δύο χιλιόμετρα ημερησίως «Αθροιστικά, όλον τον χρόνο κάνω το Αθήνα – Θεσσαλονίκη, κολυμπώντας».

«Το να απορρίπτεις μια πρόταση είναι το ίδιο δύσκολο με το να λες σε έναν ηθοποιό ότι δεν σου κάνει για μία παράσταση. Δεν είναι ότι τον απορρίπτεις, απλώς μπορεί να μην σου κάνει για τη δεδομένη πρόταση». (Φωτογραφία: Εύη Φυλακτού)

– Ποιες πιστεύετε ότι είναι οι σημαντικότερες αλλαγές του φετινού Φεστιβάλ και γιατί; Για ποιες είστε πολύ περήφανος;
Το πρώτο είναι το Λύκειο Επιδαύρου (θεσμός που ξεκίνησε πέρυσι), δηλαδή η δημιουργία ενός θερινού σχολείου στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου. Πέρυσι είχαμε μία θερινή περίοδο και φέτος, λόγω της μεγάλης ανταπόκρισης, θα εντάξουμε δύο – την προηγούμενη χρονιά ήταν 120 παιδιά, από 11 χώρες με πάνω από 20 δασκάλους Έλληνες και ξένους με τα μαθήματα να διδάσκονται στην αγγλική γλώσσα. Πρόκειται για έναν θεσμό που έλειπε, όχι μόνο από την Επίδαυρο: είμαστε ένας τόπος που έχει γεννήσει αυτούς τους σπουδαίους ποιητές και πρέπει, με έναν τρόπο, μέσω της εκπαίδευσης να επανεξετάσουμε βασικές αρχές που ξεχνάμε στην πορεία. Αυτά τα έργα έχουν γραφτεί για ανοιχτούς χώρους – από κάτω είναι η γη, από πάνω ο ουρανός και γύρω γύρω ένα τεράστιο πλήθος. Τι εκπαιδευμένα σώματα χρειάζονται, λοιπόν, τι φωνή μέσα στο σώμα, τι σημαίνει ο χορός στο αρχαίο δράμα; Η θεματική που φέτος συνδέει τη μεγάλη Επίδαυρο, τη μικρή Επίδαυρο και το λύκειο Επιδαύρου είναι «Πολιτεία και Πολίτης», ένα πολύ κεντρικό θέμα στην αρχαιότητα και όχι μόνο στο αρχαίο δράμα. Ποια είναι, δηλαδή, η σχέση του πολίτη με την πολιτεία, ποιες είναι οι δικές του υποχρεώσεις απέναντί της και ποιες της πολιτείας απέναντι του. Αξίες που συναντιούνται μέσα στους αιώνες σε κάθε εποχή.

– Πώς καλύπτονται τα έξοδα των παιδιών;
Το Φεστιβάλ χρηματοδοτεί ένα μέρος, γιατί υπάρχει το κόστος της διαμονής και της σίτισης. Μένουν στο Λυγουριό, τα μαθήματα πραγματοποιούνται σε αρχαιολογικούς χώρους αλλά και σε χώρους που παραχωρεί ο δήμος. Φέτος προσθέτουμε την ενότητα «Εκπαιδεύοντας το κοινό» για όλη την Αργολίδα, με έναρξη στο Ναύπλιο: εργαστήρια πρακτικής όπου συμμετέχουν μαθητές χωρίς όριο ηλικίας με εργαστήρια πάνω στο αρχαίο δράμα και πάνω στα έργα που πρόκειται να κάνουμε. Επίσης, προσθέτουμε κάτι καινούργιο για τους θεατές – γονείς: όσοι έχουν παιδιά κάτω από το επιτρεπόμενο όριο ηλικίας πρόσβασης σε παράσταση, θα μπορούν να τα αφήσουν να παρακολουθήσουν εργαστήρια θεατρικού παιχνιδιού στο Μουσείο Ενδύματος που θα αφορούν το αρχαίο δράμα και συγκεκριμένα την παράσταση που εκείνη την ώρα θα βλέπουν οι γονείς τους.

– Διακρίνω την πρόθεσή σας να ζωντανέψουν όλα περισσότερο και να συμμετέχει όλο και περισσότερο ο κόσμος.
Με ενδιαφέρει πολύ η σχέση της τέχνης με την κοινωνία μέσα από το θέατρο. Σκηνοθέτης είμαι και σαν σκηνοθέτης το αντιμετωπίζω. Εννοώ ότι νιώθω αυτό που κάνω σαν μία μεγάλη σκηνοθεσία: όπως κάνω σε μία παράσταση, κάνω και στο Φεστιβάλ – το ενορχηστρώνω απλώς με έναν άλλο τρόπο, αλλά με τις ίδιες αρχές και το ίδιο ήθος καθώς παραμένω ο… ίδιος άνθρωπος. Στην ίδια φιλοσοφία, λοιπόν, και η ενότητα «Άνοιγμα στην Πόλη» που εντάσσει τους ανθρώπους με νέους τρόπους, με δράσεις καλλιτεχνικές που προτάσσουν το βίωμα της συμμετοχής. Όταν, λόγου χάρη, είδα την παράσταση της Γεωργίας Μαυραγάνη («Παρ’ όλα αυτά: μιλώντας με χιούμορ για τον καρκίνο») όπου πρωταγωνιστούσαν οι ίδιες οι γυναίκες με καρκίνο του μαστού, γέμιζαν τα μάτια μου με δάκρυα και ταυτόχρονα ένιωθα χαρά και αισιοδοξία για ζωή. Σκέψου, λοιπόν, να μπορέσεις να αλλάξεις για λίγο τον ρόλο των νοσοκομείων ή των στρατοπέδων ή άλλων χώρων με παραστάσεις αντίστοιχες και συνεχή διάδραση. Ναι, τέτοιες ενέργειες με συγκινούν πολύ και με κάνουν υπερήφανο.

– Έχετε πια μεγαλύτερο περιθώριο να ασχοληθείτε με όσα σας συγκινούν πιο πολύ ή θεωρείτε πιο αναγκαία, όπως η εκπαίδευση;
Στην ουσία είμαι σε αυτή τη θέση σχεδόν δύο χρόνια, με 3 καλοκαίρια. Όταν αναλαμβάνεις, δουλεύεις για 16 ώρες την ημέρα σε ένα τρελοκομείο. Πρέπει να ανακαλύψεις τους μηχανισμούς, να γνωρίσεις τους ανθρώπους, να διυλίσεις όσα έχεις στον μυαλό σου, να δοκιμάσεις, να δεις τι πρέπει να αλλάξει, να μετακινηθεί ή και να καταργηθεί. Και κυρίως να δεις ξεκάθαρα πόσα από όσα ονειρεύεσαι μπορούν να γίνουν και πώς. Κυρίαρχο για μένα, για παράδειγμα, είναι το πώς μπορεί να αποκτήσει χαρακτήρα ο κάθε χώρος. Η σύνδεση μεγάλης και μικρής Επιδαύρου, αλλά και με το Λύκειο, ώστε να μην γίνονται σκόρπια πράγματα χωρίς συνοχή, αποτελεί στόχο. Ήθελα να επικεντρωθούμε αποκλειστικά στο αρχαίο δράμα μέσω θεάτρου, χορού και μουσικής. Με ενδιαφέρει, επίσης, ο χαρακτήρας του εμβληματικού χώρου του Ηρωδείου, από όπου ξεκίνησε και το Φεστιβάλ Αθηνών πριν από 62 χρόνια. Δοκίμασα πέρυσι να στραφεί πιο πολύ στη μουσική, κάτι που θα συνεχίσουμε με την παρουσία ενός πολύτιμου συμβούλου, του Κώστα Πηλαβάκη, που είναι ο σημαντικότερος Έλληνας της διεθνούς κλασικής δισκογραφίας με ηγετικές θέσεις στις μεγαλύτερες δισκογραφικές εταιρίες κλασσικής μουσικής και ωδεία του κόσμου. Ήταν μεγάλη ευλογία που βρέθηκε μπροστά μου γιατί με ενδιαφέρει η στροφή του Ηρωδείου σε μεγάλο βαθμό προς τη μουσική και ιδιαίτερα στην κλασσική. Έχει εμπειρία πολύτιμη για εμάς αφού, πέρα από τη γνώση, γνωρίζει τους πάντες προσωπικά. Αυτό σημαίνει πως και τον εμπιστεύονται για να έρθουν στο Φεστιβάλ, αλλά και πως οικονομικά δεν θα τα φουσκώνουν.

Διαβάστε ακόμα: Γιώργος Λυκιαρδόπουλος – «H δουλειά μου είναι ρουλέτα»

– Σας είναι δύσκολο να απορρίπτετε προτάσεις;
Είναι το ίδιο δύσκολο με το να λες σε έναν ηθοποιό ότι δεν σου κάνει για μια παράσταση. Δεν είναι ότι τον απορρίπτεις, απλώς μπορεί να μην σου κάνει για τη δεδομένη πρόταση. Άλλωστε, έχουμε και αριθμητικό περιορισμό. Μάλιστα πέρυσι, για να κάνω και την αυτοκριτική μου, ενέκρινα περισσότερα από όσα θα έπρεπε. Φέτος μείωσα τις παραγωγές από 127 σε 87, γιατί δεν προλαβαίνουμε ούτε εμείς οι ίδιοι να κάνουμε τη δουλειά μας σωστά, την επικοινωνία σωστά. Οικονομικά, πάντως, τα πάω καλά, πιστεύω, αν σκεφτείς πως και πέρυσι και φέτος που είμαι διευθυντής, είναι ίσως από τις ελάχιστες φορές που το Φεστιβάλ έχει πλεόνασμα και όχι έλλειμμα. Όλα αυτά με σωστή διαχείριση και χωρίς σπατάλες.

«Εκτιμώ πάρα πολύ κάποιους ανθρώπους οι οποίοι μπορούν να κάνουν μία παράσταση από το τίποτα, από μία είδηση μίας εφημερίδας φερ’ ειπείν. Εγώ δεν είμαι ικανός για κάτι τέτοιο, χρειάζομαι ένα καλό κείμενο». (Φωτογραφία: Μαριλένα Σταφυλίδου)

– Εντέλει, πιστεύετε ότι το Ηρώδειο οφείλει να έχει κλασικό χαρακτήρα και να μην φιλοξενεί το οτιδήποτε;
Δεν είναι εκκλησία, αλλά ο κάθε χώρος δεν επιτρέπει τα πάντα. Δεν είναι θέμα απαγορεύσεων, αλλά το προς τα πού θέλεις να το πας. Δεν μπορώ να πω τι ταιριάζει – ό,τι είναι καλό, ταιριάζει, πάντα στο πλαίσιο ενός χαρακτήρα. Είπαμε πριν για την μικρή Επίδαυρο – η δική μου άποψη είναι ότι πρέπει να εστιάσει στο αρχαίο δράμα και μακάρι να αποτελέσει το βήμα για νεότερες δυνάμεις. Μακάρι να είναι και πρωτοποριακές δυνάμεις.

– Ο κάθε χώρος, όμως, από μόνος του δεν φέρει ένα ήθος και ένα ύφος;
Ναι, αλλά στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού έβαζαν μέσα τα λιοντάρια που έτρωγαν τους ανθρώπους. Αυτό είναι το ήθος του λοιπόν; Και εμείς, τότε τι να κάνουμε; Να πετάμε μέσα τους μετανάστες που θα ήταν η χαρά της Χρυσής Αυγής;

– Στέκει όμως να δούμε μπουζούκι στην Επίδαυρο;
Υπό συνθήκες ναι – όχι σκυλάδικα ασφαλώς. Ωστόσο, η μουσική μας παράδοση, το ρεμπέτικο και η δημοτική μουσική μπορούν κάλλιστα να ενταχθούν με εξαιρετικό τρόπο μέσα σε μια θεατρική παράσταση. Αντιλαμβάνομαι φυσικά τι εννοείτε, όμως όπως δεν υπάρχει ένας τρόπος σκηνοθεσίας, δεν υπάρχει και ένας τρόπος που ανεβαίνουν τα έργα, γιατί ο κάθε σκηνοθέτης φέρει και μία άλλη αντίληψη, όπως και κάθε θεατής είναι και μια νέα ματιά πάνω στο κείμενο. Δεν υπάρχουν κανόνες σε αυτό. Κανόνα μπορείς να βάλεις στο κριτήριο με το οποίο επιλέγεις τους ανθρώπους που θα προσδώσουν το στυλ και το ύφος που θέλεις. Εγώ είμαι υπέρ των μοντέρνων παραστάσεων, και ως θεατής και ως σκηνοθέτης. Δεν έχω, όμως, στεγανά: έχω απολαύσει και έχω πλήξει αφόρητα και με κλασικές και με μεταμοντέρνες παραστάσεις, για να πάρουμε τα δύο άκρα. Με ενδιαφέρουν οι άνθρωποι που έχουν μία έντονη προσωπική ματιά. Για παράδειγμα, πέρυσι, ως γιορτή λήξης κάναμε μία μουσικοχορευτική βραδιά με παραδοσιακή μουσική από όλο τον Μοριά με δύο-τρία στοιχεία που ήταν σαν από χορό κωμωδίας–τραγωδίας αρχαίου δράματος. Συνεπώς, σημασία έχει το ίδιο το θέαμα και όχι το είδος. Στο Ηρώδειο, με ενδιαφέρει να μην γίνονται επιλογές για χατίρια και πόσω μάλλον με πράγματα που ταιριάζουν αλλού. Το γεγονός ότι μπορώ να περάσω καλά με κάτι σε ένα μαγαζί στην Ιερά οδό, δεν σημαίνει πως πρέπει και να το μεταφέρω και στο Ηρώδειο.

– Άλλωστε, για τα πολύ σύγχρονα έργα υπάρχει η Πειραιώς 260.
Είναι πολύ σημαντικό αυτό που ξεκίνησε ο Γιώργος Λούκος, πριν από δώδεκα χρόνια, γιατί έλειπε ο χώρος για τις πειραματικές, νεανικές, αλλά και πρωτοποριακές ομάδες. Στερούμασταν δρώμενα από κορυφαίες καλλιτεχνικές σκηνές του εξωτερικού, γιατί απλώς δεν ταίριαζαν στο Ηρώδειο ή την Επίδαυρο.

– Σημαντικό που το ασπάζεστε. Πόσα δεν συνεχίζονται στην Ελλάδα όταν η σκυτάλη περνά σε άλλα χέρια!
Αλίμονο. Οι όποιες αλλαγές έχουν να κάνουν με την προσωπικότητα του εκάστοτε διευθυντή, αλλά το να υπάρχει συνέχεια είναι θεμελιώδες. Είναι κάτι που δεν έχουμε μάθει να κάνουμε στην Ελλάδα: η κάθε κυβέρνηση καταργεί, άκριτα, το έργο της προηγούμενης.

– Και πόσο κόσμο να αφορούν άραγε σ’ όλα όσα συζητάμε;
Σημασία έχει για όλα -είτε λέγεται θέατρο είτε χορός είτε πολιτική σκέψη- το τι πυροδοτείς και όχι σε πόσους. Θα σας φέρω ένα παράδειγμα της γενιάς μου: πόσους άραγε αφορούσε στο Πολυτεχνείο, προτού συμβεί; Λίγους. Μετά όμως παρέσυρε πολλούς. Έτσι γίνονται οι αλλαγές.

Συνέντευξη Τύπου του Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου στο ΕΜΣΤ. (Φωτογραφία: Εύη Φυλακτού)

– Σκηνοθετικά μιλώντας, σας νιώθω ακόμη πιο αφαιρετικό όσο περνούν τα χρόνια. Είναι η σιγουριά αυτή που μας επιτρέπει την αφαίρεση χωρίς άγχος;
Πάντα με ενδιέφερε ένα θέατρο με κέντρο τον ηθοποιό. Πάντα με ενδιέφερε η αφαίρεση και όχι η πρόσθεση, με μια λιτότητα που πρέπει να έχει βάθος και δεν γίνεται για… οικονομία. Δίνω μεγάλη βαρύτητα στα κείμενα που θα επιλέξω, και αν παρακολουθήσει κάποιος την πορεία των 20 ετών του Θεάτρου του Νέου Κόσμου, η πλειονότητα έχει κοινωνικο-πολιτικό χαρακτήρα. Εκτιμώ πάρα πολύ κάποιους ανθρώπους που μπορούν να κάνουν μία παράσταση από το τίποτα, από μία είδηση μιας εφημερίδας φερ’ ειπείν. Εγώ δεν είμαι ικανός για κάτι τέτοιο, χρειάζομαι ένα καλό κείμενο. Θεωρώ ότι ο συγγραφέας είναι σίγουρα πιο έξυπνος από εμένα -ή με συμφέρει να είναι- και θα κερδίσω σίγουρα.

– Ποιο ορίζετε ο ίδιος ως το μεγαλύτερό σας ταλέντο;
Ότι ξέρω να επιλέγω ανθρώπους. Δεν πρόκειται για ένα μεταφυσικό χάρισμα ούτε είναι και ακριβώς θέμα γνώσης. Με αφορά ιδιαιτέρως και το κάνω με μεγάλη προσοχή. Με αφορά ο χαρακτήρας των ανθρώπων – το θέατρο είναι συλλογική υπόθεση και ο καθένας πρέπει να νιώθει καλά με τους άλλους για να μπορεί να απελευθερώνει τις δυνάμεις που έχει μέσα του. Τα αντίστοιχα ισχύουν και για το Φεστιβάλ: οι ομάδες που δημιουργείς είναι το πρωτεύον.

– Είστε πολύ παρεμβατικός ως σκηνοθέτης; Αλλάζετε συνεχώς πράγματα ή καταλήγετε εύκολα;
Μου θέτετε ένα πολύ δύσκολο ερώτημα. Ξέρετε… μπορεί μεν, ως σκηνοθέτης να έχεις τον τελικό λόγο ως προς τον άξονα του έργου, αλλά δεν σημαίνει πως η παράσταση είναι ολοκληρωτικά δική σου. Αφού την πάρουν πάνω τους οι ηθοποιοί, ξεγλιστρά το αποτέλεσμα προς διάφορες κατευθύνσεις, γιατί ο ηθοποιός μπορεί να νομίζει ότι υπηρετεί αυτό που μαζί σχεδιάσατε, αλλά βάζει, καλοπροαίρετα, το δικό χαρακτήρα μέσα σε αυτό. Θέλω να βλέπω τι προσφέρει η διαδρομή τους, την ελευθερία των ηθοποιών και πώς αυτή μεταπλάθει το αποτέλεσμα, την εξέλιξη. Αλλιώς δεν θα μιλούσαμε για θέατρο, αλλά για την προβολή μιας κασέτας.

Διαβάστε ακόμα: Θάνος Παπακωνσταντίνου – «Ο κόσμος ήταν πάντα ένα τεράστιο στρατόπεδο συγκέντρωσης»

TAGS :
Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος θέατρο σκηνοθεσία Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook