«Ένα εξώφυλλο με το πρόσωπο κάποιου που του άρεσε να ‘‘φεύγει’’…»

«Οι “Εκλάμψεις” του Αρθούρου Ρεμπώ έπαιξαν έναν πολύ σημαντικό ρόλο τόσο στην ποιητική μου πορεία όσο και στην κοσμοθεωρητική μου ματιά», γράφει ο Στρατής Πασχάλης – εδώ με φόντο τη λίμνη της χειμωνιάτικης Λουκέρνης το 2014.

Θα ’μουν δεν θα ’μουν δεκάξι. Έκανα ιδιαίτερο μάθημα γαλλικών με τον καθηγητή μου, σ’ ένα παλιό σπίτι της Μυτιλήνης, ψηλοτάβανο και γεμάτο παλιά έπιπλα. Πρόσεξα πάνω στο τραπέζι στο πλάι του ένα μικρό γαλλικό βιβλίο τσέπης. Έγραφε στο εξώφυλλο: Rimbaud, Poèmes, πάνω σ’ ένα πρόσωπο τυπωμένο με χρώμα σέπιας. Το πρόσωπο ενός εφήβου, με τα χαρακτηριστικά έκπτωτου αγγέλου. Μακριά φουντωτά μαλλιά, απλανή μάτια, όψη σχεδόν μεταφυσική. Ρώτησα αυθόρμητα: «Τι είναι αυτό το βιβλίο; Ποιος είναι αυτός ο νέος;» «Αυτός ο νέος λέγεται Ρεμπώ, είναι μεγάλος ποιητής, κι αυτά είναι τα ποιήματά του. Αλλά δεν είναι για την ηλικία σου», ακούστηκε η φωνή του καθηγητή μου. Που αμέσως, απότομα, σκέπασε το βιβλιαράκι μ’ ένα άλλο βιβλίο, γκρίζο κι ουδέτερο, συνεχίζοντας το μάθημα με τις κλίσεις, τους χρόνους και τα ρήματα….

Ε, δεν υπήρχε καλύτερος τρόπος για να κινήσει δαιμονισμένα την περιέργειά μου. Λίγους μήνες αργότερα –καλοκαίρι, με τους γονείς μου στην Αθήνα– στεκόμουν μπροστά στα έκπληκτα μάτια μια κοπέλας υπεύθυνης για τις πωλήσεις στο –κλειστό πια από το 2012– ξενόγλωσσο Βιβλιοπωλείο Κάουφμαν στην οδό Σταδίου και ζητούσα με αφέλεια «τα Έργα του Ρεμπώ». «Μα δεν είναι και τόσα πολλά», μου απάντησε με συγκατάβαση και έσυρε από ένα ράφι το βιβλιαράκι με όλα τα ποιήματα του Αρθούρου Ρεμπώ. Εκεί μέσα, με όσα γαλλικά ήξερα τότε, και με το λεξικό πάντα ανά χείρας, πρωτοδιάβασα τις περίφημες «Εκλάμψεις» του. Χωρίς να υποψιάζομαι ούτε κατά διάνοια ότι κάποτε θα ήμουν ένας από τους μεταφραστές τους.

«Στις ‘‘Εκλάμψεις’’ ο Ρεμπώ δημιουργεί ένα τρισδιάστατο σύμπαν που μετεωρίζεται συνεχώς κι αστράφτει όπως οι πλανήτες και οι κομήτες στον ουρανό. Προφητεύει όσα ζούμε σήμερα, ίσως κι όσα θα ζήσουμε αύριο, αλλά μ’ έναν τρόπο παραμυθένιο, κι αναμοχλεύει όσα είναι θαμμένα στη μνήμη». (Mathieu Laca, «Arthur Rimbaud»).

Οι «Εκλάμψεις» έπαιξαν έναν πολύ σημαντικό ρόλο τόσο στην ποιητική μου πορεία όσο και στην κοσμοθεωρητική μου ματιά. Όχι τόσο γιατί επηρέασαν τη γραφή μου. Όσο γιατί υπήρξαν πάντα για μένα ένα διαρκές σημείο αναφοράς. Θεωρώ πως είναι ό,τι πιο ιδιοφυές γράφτηκε ποτέ στα ευρωπαϊκά γράμματα. Η οπτική απέναντι στον κόσμο μέσα από αυτό το βιβλίο είναι σφαιρική με όλη τη σημασία της λέξης. Ο Ρεμπώ δημιουργεί ένα τρισδιάστατο σύμπαν που μετεωρίζεται συνεχώς κι αστράφτει όπως οι πλανήτες και οι κομήτες στον ουρανό. Προφητεύει όσα ζούμε σήμερα, ίσως κι όσα θα ζήσουμε αύριο, αλλά μ’ έναν τρόπο παραμυθένιο, κι αναμοχλεύει όσα είναι θαμμένα στη μνήμη. Δεν κάνει «ποίηση». Ταυτίζει ριζικά την ποίηση με τη δημιουργία. Δημιουργεί έναν ολότελα δικό του κόσμο, φτιαγμένο με τα υλικά τού πραγματικού, αλλά μέσα από εντελώς άλλη χρήση και διάταξη. Μαγική. Κι όπως αυτός εδώ ο κόσμος έχει άπειρες ερμηνείες ( θρησκευτικές, ιδεολογικές, επιστημονικές), έτσι κι ο δικός του είναι άπειρα πολυσήμαντος, έτσι που έφτασε κάποιος κάποτε να πει πως όλα τα βιβλία που έχουν γραφτεί εμπίπτουν στην κοινή λογική, εκτός από τις «Εκλάμψεις», οι οποίες  μοιάζουν ακατανόητες ώστε να έχουν τόσα νοήματα όσα και οι άνθρωποι.

Άλλωστε, ο ίδιος ο τίτλος των «Εκλάμψεων» είναι νοηματικά διττός. Στα γαλλικά, η λέξη illuminations σημαίνει και εκλάμψεις του μυαλού, αλλά και μικρογραφίες με χρυσά στολίδια που λάμπουν και μαγνητίζουν. Όπως είναι κι αυτά τα πεζά ποιήματα. Μικρές ιστορίες, μικρές εικόνες, γραμμένες σε μια γλώσσα όχι εύκολα κατανοητή, αλλά γοητευτική για τον ψυχεδελικό και φαντασιακό εαυτό μας. Άλλες σαν όνειρα, άλλες σαν αλήτικες εμπειρίες, άλλες σαν παραισθήσεις μιας ψυχής που της άρεσε πολύ να «φεύγει»!

// Από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο το 2019 κυκλοφόρησε η συγκεντρωτική έκδοση των ποιημάτων του Στρατή Πασχάλη με τίτλο «Στίχοι ενός άλλου».

Διαβάστε ακόμα. Στρατής Πασχάλης – «Με τον Οδυσσέα Ελύτη μας συνέδεσαν πολλά».

TAGS :
Στρατής Πασχάλης Το βιβλίο που μου άλλαξε τη ζωή

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook