W.H. Auden

Κατά τον Ώντεν «Αποστολή του ποιητή είναι να διαφυλάξει την ιερότητα της γλώσσας». (The Paris Review of Books, τ.χ. 57, άνοιξη 1974• φωτ. Mark B. Anstendig, Βερολίνο 1971)

Ο Γουίσταν Χιου Ώντεν υπήρξε ο ύπατος ποιητής της γενιάς του, που ονομάστηκε «Γενιά του Ώντεν» είτε, αλλιώς, «Γενιά του ’30» («the Thirties poets»): Louis MacNeice, Cecil Day-Lewis, Stephen Spender, συμφοιτητές όλοι στην Οξφόρδη και αριστεροί. Έγινε η φωνή μιας εποχής, αντηχείο της νέας ευαισθησίας, ποιητής του τέλειου στίχου – ένας χρυσοθήρας που γύρεψε τη λογοτεχνία στις πιο άγριες, στις πρωταρχικές της ρίζες. Εισήγαγε την κοινόχρηστη, καθημερινή γλώσσα στην αγγλική ποίηση γράφοντας στίχους πολιτικούς και στοχαστικούς, δραματικούς και τολμηρούς. Η ποιητική νοημοσύνη του ήταν διεισδυτική και γενναία, αληθινά ριψοκίνδυνη. Μαρξιστής αρχικά κι έπειτα χριστιανός, παραδοσιακός και ριζοσπάστης, άπατρις και οικουμενικός, αταλάντευτα αντιφασίστας, ο Ώντεν υπήρξε δημιουργός κατεξοχήν ηθικός, αφού δεν έπαψε ν’ αναζητά μια συστηματική ιδεολογία σαν οδηγό σ’ έναν κόσμο πολύπλοκο και εχθρικό: μελέτησε εντατικά τον Φρόυντ και τον Μαρξ στη νιότη του, τον Κίρκεγκαρντ και τον Χάιντεγκερ κατοπινά, τους σύγχρονους θεολόγους – όλοι άφησαν χνάρια στα ποιήματά του. Με επιστημονική και φιλοσοφική συγκρότηση, πνεύμα ανήσυχο και προκλητικό, προσηλώθηκε για σαράντα χρόνια σε μια μόνο πατρίδα, μια θρησκεία: την ποίηση.

Πνεύμα ανήσυχο και προκλητικό, ο Ώντεν προσηλώθηκε για σαράντα χρόνια σε μια μόνο πατρίδα, μια θρησκεία: την ποίηση.

Από το γιατρό πατέρα του κληρονόμησε το ενδιαφέρον για τα συμπτώματα και τις θεραπείες· από το τοπίο της βόρειας Αγγλίας, την αγάπη για τα ορυχεία και τις μηχανές· από τις χώρες όπου ταξίδεψε, το πάθος για την πολιτική και την άνεση τής κίνησης μες στον αιώνα. Σπούδασε αγγλική φιλολογία στην Οξφόρδη κι άρχισε να γράφει έχοντας στο προσκεφάλι του τα ποιήματα του Χόπκινς και του Χάρντυ. Είκοσι ενός χρόνων, το 1928, τυπώνει ιδιωτικά την πρώτη ποιητική συλλογή του. Το 1930, τη δεύτερη, στους Faber, με εισήγηση του Έλιοτ. Για ν’ αποκτήσει η Έρικα Μαν, κόρη του Τόμας Μαν, βρετανικό διαβατήριο και να κατορθώσει να αποδράσει από το ναζιστικό Βερολίνο με προορισμό την Αμερική, ο Ώντεν αποφασίζει να την παντρευτεί με λευκό γάμο – ο πατέρας της είχε ασκήσει έντονη κριτική στο καθεστώς και όλη η οικογένεια κινδύνευε σοβαρά.


Διαβάστε ακόμα: «Ο πατέρας μας, ο Τόμας Μαν».


5621504531_feff9883ed_b

Με τον Τ.Σ. Έλιοτ και τη δεύτερη γυναίκα του Βάλερι (Λονδίνο 1960). Το 1927 ο Έλιοτ, επικεφαλής των εκδόσεων Faber, απέρριψε τα ποιήματα του εικοσάχρονου Ώντεν, ζητά όμως να τον συναντήσει. Από το 1930 ο οίκος Faber θα στεγάσει τον Ώντεν, θα εκδώσει κάθε βιβλίο του, θα τον καθιερώσει.

Για τρεις δεκαετίες ο Ώντεν έκανε πατρίδα του τη Νέα Υόρκη, πολιτογραφήθηκε Αμερικανός κι έζησε με τον Τσέστερ Κάλμαν σε ερειπιώδη διαμερίσματα στο Μανχάτταν και στο Μπρούκλυν. Μελέτησε σε βάθος τον Σαίξπηρ (Lectures on Shakespeare, Princeton 2001), τον Καβάφη (στο κλασικό μελέτημά του για τον Αλεξανδρινό, προλόγισμα στη μετάφραση των 154 ποιημάτων από την Ελληνοεβραία Rae Dalven, το 1961, λέει: «Σκέφτομαι ποιήματά [μου] που, αν δεν γνώριζα τον Καβάφη, θα τα είχα γράψει εντελώς διαφορετικά, ή δε θα τα είχα γράψει ίσως καθόλου), τον Μπέρτολτ Μπρεχτ.

«Πρέπει ν’ αγαπάμε ο ένας τον άλλο ή να πεθάνουμε.» (Γ.Χ. Ώντεν)

Χωρίς σταθερό εισόδημα και μόνιμο επάγγελμα, γενναιόδωρος και ταπεινός, έμπρακτα φιλάνθρωπος («πρέπει ν’ αγαπάμε ο ένας τον άλλο ή να πεθάνουμε», «September 1, 1939»), πεισματικά αδιάφορος για την εμφάνισή του, υπήρξε ωστόσο υποδειγματικά απαιτητικός με το έργο του. Πολύ εργατικός καθώς ήταν, με την πεποίθηση πως το ποίημα είναι ένας ζωντανός οργανισμός, επέστρεφε συχνά στα τετρακόσια που απαρτίζουν τα Άπαντά του, για να προσθέσει ή ν’ αφαιρέσει κάποιο, να διορθώσει ένα στίχο, ν’ αποκρυσταλλώσει το σύνολο. Η γλώσσα του, ένα κράμα ανεπιτήδευτης απλότητας και αφαίρεσης. Σε συνεχή εγρήγορση, αντιρομαντικός και στοχαστικός, υπήρξε πάνω απ’ όλα ποιητής με απαράμιλλη τεχνική, που τον γοήτευαν οι κανόνες και οι δεσμεύσεις: το μέτρο, η ομοιοκαταληξία, το σονέτο, το λίμερικ – έστω κι αν έγραψε πολλά και σπουδαία ποιήματα σε ελεύθερο στίχο.

AUDEN_1_new_flatten

St. Mark’s Place, East Village, Manhattan N.Y. (Μάρτιος 1960), στο δρόμο όπου έζησε για πολλά χρόνια. (Φωτ. Richard Avedon)

Πέρασε τη ζωή του διδάσκοντας λογοτεχνία σε πανεπιστήμια. Δημοσίευσε βιβλία με κριτικά δοκίμια, στην παράδοση των κορυφαίων Άγγλων ποιητών-κριτικών: Μπεν Τζόνσον, Κόλεριτζ, Έλιοτ. Τα χρόνια 1956-1961 ήταν καθηγητής στην έδρα της Ποίησης στην Οξφόρδη. Να σημειωθεί η πολύ στενή σχέση του με τη μουσική: μόνος του ή με τον Κρίστοφερ Ίσεργουντ, κυρίως όμως σε συνεργασία με τον Κάλμαν, μετέφρασε κι έγραψε λιμπρέτα όπερας για τον Στραβίνσκι (Rake’s Progress / Η ζωή ενός ακόλαστου, κορυφαίο οπερατικό έργο του εικοστού αιώνα, 1951), τον Μπρίττεν, τον Χέντσε, τον Νίκολας Ναμπόκοφ. Στις 29 Σεπτεμβρίου 1973, στα εξήντα επτά του, μετά από μια διάλεξη στη Βιέννη, έσβησε στον ύπνο του από καρδιακή προσβολή, μέσα σ’ ένα δωμάτιο ξενοδοχείου. «Την εποχή που πέθανε ο Έλιοτ (1965), ο οποίος είχε κληρονομήσει τη θέση του Γέητς, ήταν αυτονόητο πως ο Ώντεν είναι πράγματι ο διάδοχός του» (Encyclopædia Britannica).

//Το απόσπασμα από το Σημείωμα (της έκδοσης) του Ερρίκου Σοφρά και οι φωτογραφίες είναι από το βιβλίο «Γ.Χ. Ώντεν, Πένθιμο μπλουζ», μετάφραση Ερρίκος Σοφράς, εκδόσεις Κίχλη, 2015.

 

Διαβάστε ακόμα: Επίδοξοι ποιητές, εσείς «θα πεθαίνατε τάχα αν σας απαγόρευαν να γράφετε;».

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top