vlavianos st

«Ήδη από τότε που σπούδαζα Ιστορία και Πολιτική Θεωρία στο Πανεπιστήµιο της Οξφόρδης, προσπαθώντας να διεισδύσω στο ζόφο του ‘’αιώνα των άκρων’’, επιχείρησα να βρω τις απαντήσεις», γράφει ο Χάρης Βλαβιανός.

Ανέκαθεν με προβληµάτιζε το «φαινόµενο Χίτλερ». Πώς ένας ασήµαντος, ταπεινής καταγωγής και ελλιπούς µορφώσεως εµµονικός άνθρωπος κατόρθωσε να σαγηνεύσει τους Γερµανούς, να τους συνεπάρει, να διεµβολίσει µε την ευτελή ρητορεία του την πολιτική συνθήκη του καιρού του, να οδηγήσει µια χώρα στον πιο καταστροφικό για ολόκληρο τον κόσµο και για την ίδια µονοπάτι και να αποτελέσει την προσωποποίηση του απόλυτου κακού; Πόσο είχαν διαβρώσει την εθνική αυτογνωσία των Γερµανών οι θεωρίες περί «προδοσίας» των πολιτικών που υπέγραψαν την ταπεινωτική παράδοση της Γερµανίας µετά τον Α΄ Παγκόσµιο πόλεµο; Πόσο ισχυρό ήταν το αίσθηµα του εθνικού εξευτελισµού και της γενικής αποθάρρυνσης ώστε η γερµανική κοινωνία να υποδεχτεί τον Χίτλερ ως Μεσσία, ικανό να αποκαταστήσει την τρωθείσα περηφάνια της;

Ήδη από τότε που σπούδαζα Ιστορία και Πολιτική Θεωρία στο Πανεπιστήµιο της Οξφόρδης, προσπαθώντας να διεισδύσω στον ζόφο του «αιώνα των άκρων», επιχείρησα να βρω τις απαντήσεις. Ήταν εξάλλου η εποχή που είχε ξεσπάσει το διαβόητο σκάνδαλο µε τα υποτιθέµενα «Ηµερολόγια του Χίτλερ», εξήντα (!) χειρόγραφα τετράδια τα οποία είχε εµφανίσει ως αυθεντικά ένας θρασύτατος απατεώνας, ο Κόνραντ Κουγιάου. Θυµάµαι ότι τα είχε αγοράσει έναντι αστρονοµικού ποσού το γερµανικό περιοδικό Stern και ότι κάποιοι σοβαροί ιστορικοί είχαν πιστοποιήσει τη γνησιότητά τους – αλλά περαιτέρω έρευνα απέδειξε ότι ήταν πλαστά, µε αποτέλεσµα ο Κουγιάου να καταλήξει στη φυλακή.

hitler-landsberg sel8-1

Ο Χίτλερ στο κελί του με τους Χέρμαν Κρήμπελ και Εμίλ Μωρίς.

Ωστόσο, εκείνο τον καιρό ελάχιστοι ήταν οι αµετανόητοι νοσταλγοί του χιτλερικού καθεστώτος και σίγουρα δεν ανήκαν στους νέους, οι οποίοι τότε προσχωρούσαν κατά κύµατα στον µαρξισµό και στις ποικίλες εκφάνσεις του. Οι µνήµες της ναζιστικής φρίκης και του πολέµου ήταν ακόµη ζωντανές και το βαθύ τραύµα που είχε προκαλέσει στη γερµανική κοινωνία ο Χίτλερ και ο ναζισµός ήταν νωπό. Θα περνούσαν χρόνια, θα έπεφτε το Τείχος του Βερολίνου και θα κατέρρεε «ο υπαρκτός σοσιαλισµός», θα αποχωρούσε από τη ζωή η γενιά που είχε γνωρίσει από πρώτο χέρι το αποτρόπαιο πρόσωπο του Τρίτου Ράιχ, για να προβάλουν τα πρώτα σηµάδια αναβίωσης της ναζιστικής ιδεολογίας. Από φαντασίωση ελάχιστων περιθωριακών, ο ναζισµός άρχισε να γοητεύει περισσότερους, να διεκδικεί ευρύτερο ακροατήριο και, δυστυχώς, να το βρίσκει σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, όπως και στην Ελλάδα.

«Το ανά χείρας φανταστικό ηµερολόγιο του Χίτλερ αρχίζει µε τη φυλάκισή του, τον Νοέµβριο του 1923, και σταµατάει τον Δεκέµβριο του επόµενου έτους, οπότε αφέθηκε ελεύθερος».

Και τότε, µια παλιά ιδέα µου πήρε σιγά σιγά σχήµα. Ως ιστορικός, είχα ασφαλώς επίγνωση ότι αυτή η απόλυτη µορφή πολιτικής κυριαρχίας, την οποία είχε πετύχει ο Χίτλερ, µπορούσε να εξηγηθεί περισσότερο µε τη µελέτη της κοινωνίας επί της οποίας ασκήθηκε και έφτασε στο σηµείο σχεδόν να τον θεοποιήσει, και λιγότερο µε την ανάλυση της προσωπικότητάς του. Η δαιµονική και χαρισµατική, ωστόσο, αυτή προσωπικότητα –και ασφαλώς η λέξη «χαρισµατική» δεν έχει πάντα θετικό πρόσηµο– που χαρακτηριζόταν από απόλυτη κρυψίνοια και καχυποψία, παγερά αισθήµατα και πλήθος εµµονές, µε δελέασε να την ανασκάψω. Όπως σωστά είπε και ένας εκ των εγκυροτέρων βιογράφων του Χίτλερ, ο Ίαν Κέρσοου, «Ο Χίτλερ είναι ένα από τα ελάχιστα άτοµα για τα οποία µπορεί κανείς να πει µε απόλυτη βεβαιότητα: χωρίς αυτόν, η πορεία της Ιστορίας θα ήταν διαφορετική». Δεν έχουµε παρά να σκεφτούµε τον όλεθρο που προκάλεσε ο Β΄ Παγκόσµιος πόλεµος –το Ολοκαύτωµα είναι µόνο ένα από τα τραγικότερα γεγονότα του– και τις συνέπειες του Πολέµου (διαίρεση της Ευρώπης, διχοτόµηση της Γερµανίας, Ψυχρός πόλεµος) για να επιβεβαιώσουµε την ορθότητα αυτής της διαπίστωσης.


Διαβάστε ακόμα: «Το πώς επέζησα στο Νταχάου είναι δύσκολο να το εξηγήσω»


Το ανά χείρας φανταστικό ηµερολόγιο του Χίτλερ αρχίζει µε τη φυλάκισή του, αµέσως µετά το αποτυχηµένο «Πραξικόπηµα της Μπιραρίας», το οποίο αποπειράθηκε να κάνει τον Νοέµβριο του 1923, και σταµατάει τον Δεκέµβριο του επόµενου έτους, οπότε αφέθηκε ελεύθερος λόγω της αµνηστίας που του δόθηκε. Προϊόν εξαντλητικής έρευνας και πολύχρονης µελέτης, είναι στην ουσία ένα ψυχογράφηµα του δικτάτορα. Ασφαλώς αποτελεί µυθοπλασία, η οποία ωστόσο βασίζεται στα ιστορικά γεγονότα, στα κείµενα (και του ίδιου του Χίτλερ – ας σηµειωθεί ότι ο πρώτος τόµος του διαβόητου βιβλίου Ο Αγών µου γράφτηκε στη φυλακή), στις αναλύσεις και στις ερµηνείες µιας πλειάδας ιστορικών και µελετητών. Ας προσθέσω εδώ ότι, στο διάστηµα του εγκλεισµού του στη φυλακή του Λάντσµπεργκ, ο Χίτλερ όντως κρατούσε ηµερολόγιο, όπως µαρτυρούν πολλές πηγές, το οποίο µετά την αποφυλάκισή του και την κυκλοφορία του Αγώνα, άγνωστο πώς, χάθηκε. Εποµένως, µία από τις αφορµές για να επιχειρήσω την ανασύνθεσή του στάθηκε ένα αληθινό γεγονός. Προτίµησα στον τίτλο τη λέξη «κρυφό», αντί για «χαµένο», διότι κατά τη συγγραφή του από τον Χίτλερ, στους δεκατρείς µήνες της παραµονής του στη φυλακή, µόνο ο Ρούντολφ Ες φαίνεται να γνώριζε την ύπαρξή του. Ο Χίτλερ προφανώς δεν θέλησε να αποκαλύψει τη συγγραφή του ηµερολογίου στους συγκρατουµένους του. Ωστόσο, πολύ αργότερα, σε συζητήσεις µε στενούς του συνεργάτες, αναφέρθηκε επανειληµµένως σε αυτό.

GERMANY - JANUARY 01: Adolf Hilter's room in the prison of Landsberg at Lech during his imprisonment after the so-called putsch 1923. Germany. Photography. 24.8.1923. (Photo by Imagno/Getty Images) [Adolf Hitlers Zimmer in der Gefangenen- und Festungshaftanstalt Landsberg am Lech waehrend seiner Haft nach dem sogenannten Putsch 1923. Deutschland. Photographie. 24.8.1923]

Φυλακές Λάντσμπεργκ. Εδώ έμεινε έγκλειστος ο Χίτλερ από το Νοέμβριο του 1923, αμέσως μετά το αποτυχημένο «Πραξικόπημα της Μπιραρίας», έως το Δεκέμβριο του 1924. (Photo credit: © Imagno/Getty Images /Ideal Image)

Αν µου ζητούσαν να δώσω έναν τίτλο στο υβριδικό είδος που προέκυψε στην πορεία, θα µπορούσα να το ονοµάσω «µυθοπλαστικό ντοκουµέντο». Επέλεξα το ηµερολογιακό είδος και την πρωτοπρόσωπη γραφή, θέλοντας να προσδώσω µεγαλύτερη ενάργεια στη φαντασιακή αναπαράσταση αυτού του επιτήδειου µνηστήρα της εξουσίας, που κατόρθωσε να την κατακτήσει, να την επεκτείνει και να την επιβάλει όχι µόνο στα πλήθη, τα οποία κατάφερνε να διεγείρει µε τη δηµαγωγία του, αλλά και σε ανθρώπους πολύ πιο ευφυείς και ικανούς από τον ίδιο, όπως για παράδειγµα, τον Μάρτιν Χάιντεγκερ και τον Καρλ Σµιτ. Προσπάθησα να κατανοήσω την ιδιόµορφη προσωπικότητά του, έχοντας πάντα κατά νου τις στρεβλώσεις που είχαν παρεισφρύσει σε πολλά µεταπολεµικά αποµνηµονεύµατα ναζιστών και στις διάφορες, αναπόφευκτα υποκειµενικές, ανεκδοτολογικές αναφορές στο πρόσωπό του από άτοµα του περιβάλλοντός του. Βασισµένος σε έγκυρες πηγές, επεδίωξα να ανασυστήσω τον χαρακτήρα του, τις εµµονές του, τις φοβίες του, τα πάθη του, τα µίση του, τα συµπλέγµατά του, τις προκαταλήψεις του και, φυσικά, τις ιδέες του.


Διαβάστε ακόμα: Γιατί οι Ναζί μίσησαν τις πρωτοπορίες;


30140628._UY945_SS945_

Το βιβλίο κυκλοφόρησε το Μάιο. Γραµµένο σε ηµερολογιακή µορφή, συνδυάζει τη µυθοπλασία µε την ιστορική τεκµηρίωση.

Ωστόσο, οι ιδέες του Χίτλερ είναι επί της ουσίας κοινότοπες· στερούνται πρωτοτυπίας. Ο ίδιος είναι προϊόν µιας συγκεκριµένης εποχής και µιας συγκεκριµένης χώρας. Η Γερµανία του καιρού του ούτε ισχυρή παράδοση στον κοινοβουλευτισµό είχε, όπως η Βρετανία, ούτε είχε επιλύσει το µείζον πρόβληµα της «θέσης» της στην Ευρώπη. Ενοποιήθηκε αργά, όταν στον υπόλοιπο κόσµο κυριαρχούσαν η Βρετανία, η Γαλλία και η Αµερική. Η αγωνία της να υπάρξει και να µεγαλουργήσει ευνοούσε τη λύση της επέκτασής της στην Κεντρική Ευρώπη, της κατάληψης όµορων εδαφών. Το είχε επιχειρήσει το 1914 και είχε αποτύχει. Το ξαναπροσπάθησε ο Χίτλερ το 1939, θέτοντας σε εφαρµογή την ιδέα του περί αναζήτησης «ζωτικού χώρου» προς Aνατολάς, η οποία επίσης δεν ήταν καινοφανής.[…]

Θεωρώ ότι σήµερα, που µια νέα βαρβαρότητα κυριαρχεί σε όλο τον πλανήτη, που ο εθνικισµός αναζωπυρώνεται επικίνδυνα, ο ρατσισµός εξαπλώνεται, η χειραγώγηση των µαζών επιτυγχάνεται µε όλα τα µέσα και το ευρωπαϊκό οικοδόµηµα απειλείται µε κατάρρευση, µια εκ νέου προσέγγιση του Χίτλερ και του ναζισµού είναι χρήσιµη και αναγκαία. Σκοπός του βιβλίου αυτού δεν είναι να προσωποποιήσει την ιστορική διαδικασία, ή να δώσει υπερβολική έµφαση στον ρόλο που παίζει το άτοµο στη διαµόρφωση και στον καθορισµό των γεγονότων. Βασική επιδίωξή του είναι να αναδείξει τη διαδροµή µέσα από την οποία ένας πνευµατικά ρηχός και συναισθηµατικά ανάπηρος πρώην δεκανέας, χωρίς «κανέναν δεσµό έξω από το ίδιο του το Εγώ», όπως έγραψε ο Σεµπάστιαν Χάφφνερ, επένδυσε την αδηφάγο εγωµανία του στην εξουσία και κατάφερε να αφήσει ανεξίτηλη την αιµοσταγή σφραγίδα του στον αιώνα που πέρασε.

//Απόσπασμα από τον Πρόλογο του Χάρη Βλαβιανού στο βιβλίο «Το Κρυφό Ημερολόγιο του Χίτλερ», εκδ. Πατάκη, Μάιος 2016 –από όπου και οι φωτογραφίες.

 

Διαβάστε ακόμα – Μάνος Χατζιδάκις: «Ο νεοναζισμός είμαστε εσείς, εμείς και τα παιδιά μας»

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top