Θανάσης Παπαϊωάννου: πρωτοπόρος, ρηξικέλευθος, ριζοσπάστης

Ο πατριάρχης με την ποικιλία που φέρει το όνομά του, ειδική παραγγελία του ιδίου στο Ελληνικό Ινστιτούτο Οίνου, προσαρμοσμένη στις ξηροθερμικές κλιματολογικές αλλαγές των τελευταίων δεκαετιών (φωτό: Θεμιστοκλής Νικολετόπουλος).

Σαν είν’ο τράγος δυνατός δεν τόνε στένει η μάντρα λένε στην Κρήτη και ο Θανάσης Παπαϊωάννου ήταν πολύς για τη Νεμέα. Έφυγε να σπουδάσει την Ανωτάτη Εμπορική το 1947 εν μέσω εμφυλίου, αλλά δύο χρόνια αργότερα ανειλλημένες οικογενειακές υποχρεώσεις τον ανάγκασαν να διακόψει, όχι όμως πριν διαπιστώσει πως οι πανεπιστημιακές σπουδές τότε, με τους φοιτητές έρμαιο των καθηγητικών φιλοδοξιών, ελάχιστα είχαν να προσφέρουν στο διψασμένο πνεύμα του και πως μελετώντας ο ίδιος θα έβρισκε τις γνώσεις που χρειαζόταν αμεσώτερα.

Επέστρεψε λοιπόν για να κάνει τη Νεμέα, χωρίς να το συνειδητοποιεί τότε ακόμα, όχι μόνο μεγάλη αρκετά να τον χωράει, αλλά γνωστή σε όλον τον κόσμο. Διάβαζε πολύ, έψαξε να φτάσει στις ρίζες του αμπελιού στην αρχαιότητα, τους αρχαίους συγγραφείς και παράλληλα διάβαζε αμπελουργία, οινολογία, τεχνικές, μεθόδους, διψούσε για το καινούργιο.  Εκτέλεσε τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις.

Δουλεύοντας την πατρική περιουσία υπολόγισε πως το αμπέλι,  μεταποιώντας τα σταφύλια σε μούστο ή κρασί μπορούσε να δώσει αξιόλογο κέρδος, δεδομένης τότε της χωρικής οινοποίησης-κάθε σπίτι και το βαρελάκι του και να αποσβεστεί η αξία της γης σε δύο χρόνια. Αγόρασε λοιπόν γη, που ήταν φτηνή και με το αυτί κολλημένο σ’ αυτήν και το μυαλό στο άπειρο της ανθρώπινης υπέρβασης άρχισε το ταξείδι του. Είχε πλέον γερό υπομόχλιο για να θέσει σε κίνηση το όραμά του.

Γεννήθηκε σε ιστορικούς καιρούς, το 1928. Έζησε στην κατοχή και τον εμφύλιο, είδε το θάνατο και την καταστροφή και ένοιωσε και κατάλαβε την αξία της ζωής και της δημιουργίας. Έλληνας ων, κουβαλούσε μέσα του την ποίηση με αυστηρότητα και λυρισμό. Ένοιωσε την ανάγκη να κάνει το καλύτερο που μπορούσε και πως το μυαλό του θα ήταν πιο σημαντικό απ΄τη δουλειά των χεριών του, έψαξε να βρει τη λεπτομέρεια που διέφευγε στους άλλους, διάβαζε ιστορία και έβγαζε συμπεράσματα για το μέλλον, διάβαζε Θεόφραστο και ένοιωθε κομμάτι μιας τεράστιας ιστορικής κληρονομιάς στην οποία ήθελε να αφήσει και αυτός το αποτύπωμά του, μάθαινε από τους αρχαίους Αθηναίους και έβαζε πάντα τον τόπο του πριν απ τον εαυτό του, τη Νεμέα πριν απ’ το Κτήμα Παπαϊωάννου, καταλάβαινε αυτό που έχουμε ξεχάσει, πως πρωτεύοντας αυτός και παρασέρνοντας τη Νεμέα μαζί του κέρδιζε δυο φορές, γιατί γινόταν πολίτης μιας καλύτερης πολιτείας. Δεν ησύχαζε. Έπαιρνε τα βιβλία στο κρεββάτι μαζί του.

Άκουγε τον αμπελουργό να κελαϊδάει και έγραφε ποίηση που θύμιζε Παλαμά. Κάτω απ το αμείλικτο ελληνικό φως έψαχνε ξεκάθαρες απαντήσεις στα ερωτήματα, ποιο είδος φύτευσης και  γιατί, ποια ποικιλία στο συγκεκριμμένο αμπελοτόπι και γιατί, ποιον προσανατολισμό και γιατί, γιατί οι Γάλλοι και όχι εμείς. Σοφόν το σαφές έλεγε και ξανάλεγε, απεχθανόταν την ασάφεια, καταλάβαινε πως η σκέψη και η γλώσσα είναι πολύτιμα εργαλεία και ατρόχιστα δεν κάνουν καλά τη δουλειά τους. Σε έσπρωχνε στη συζήτηση, σε προκαλούσε να τον αντικρούσεις, για να βεβαιωθεί πως έχει δίκιο ή να διορθώσει το λάθος, δε χωρούσαν εδώ ψεύτικες  μικροαστικές ευγένειες, ήθελε να φανεί ποιος έχει δίκιο και να μάθουμε όλοι απ αυτό, να ωφεληθούμε.

Με αυτά τα εργαλεία κατάλαβε γρήγορα, πριν την εποχή του, πως το ποιοτικό κρασί ξεκινάει στο αμπέλι με την άριστη ποιότητα σταφυλιών, συνεχίζεται με τον τρύγο στρατηγικά επιλεγμένο την κατάλληλη στιγμή, την οινοποιητική πρακτική που συνοδεύεται με βιβλιογραφικά συσσωρευμένη και εμπλουτιζόμενη γνώση και καταλήγει στον καταναλωτή με σωστά επιλεγμένη στρατηγική. Η εμπειρία κάθε τρύγου όμως είναι που συνδέει όλα αυτά, τους δίνει νόημα, τα επιβεβαιώνει και τα ανανεώνει. Έτσι οπλισμένος, σε μια πρόταση συνεργασίας που τον δέσμευε με 4 ποιοτικά κριτήρια, ανταπάντησε με αυτοδέσμευση 10 σημείων, εκπλήσσοντας και εντυπωσιάζοντας τον μελλοντικό πελάτη και αφήνοντας τον πιθανό ανταγωνισμό πολύ πίσω.

Ο Θανάσης Παπαϊωάννου κατάλαβε πως ο οινοποιός, σαν το αρχιτέκτονα στην οικοδομή, πρέπει να μπορεί να ελέγχει όλη την αλυσσίδα απ τη φύτευση του αμπελιού ως το ποτήρι του καταναλωτή (φωτό: Θεμιστοκλής Νικολετόπουλος).

Γιατί προηγουμένως είχε σκύψει πάνω από κάθε αμπελοτόπι του, έπιασε το χώμα, έψαξε τη σύσταση, ταίριαξε την ποικιλία, διάλεξε τον τρόπο φύτευσης, τον προσανατολισμό, τον τρόπο καλλιέργειας, το κλάδεμα. Πρωτοπόρος,  είχε περιορίσει με φυσικό τρόπο τις χημικές επεμβάσεις στο αμπέλι για την αντιμετώπιση των ασθενειών και το είχε κοινοποιήσει και γραπτά. Η υγιεινή στο αμπέλι ήταν πρωταρχικό του μέλημα πολύ πριν τα βιολογικά κρασιά. Με εξ ίσου φυσικό τρόπο ήθελε να εκφράζεται το αμπελοτόπι στο κρασί, πριν η λέξη terroir γίνει κοινός τόπος. Και επειδή η ανάγκη της υπέρβασης ήταν δεύτερη φύση του, προτιμούσε να διακινδυνεύσει τον τρύγο ενός κρασιού, παρά να βγάλει μέτριο προϊόν. Με τέτοιες διαφοροποιήσεις από τη βιομηχανία κρασιού ξεκίνησε το κίνημα των μικρών οινοποιών, από τους οποίους ήταν ο μόνος που ήταν και αμπελουργός.

Η Νεμέα Παπαιωάννου είναι ένα φίνο και κομψό κόκκινο κρασί.

Κατάλαβε πως ο οινοποιός, σαν το αρχιτέκτονα στην οικοδομή, πρέπει να μπορεί να ελέγχει όλη την αλυσσίδα απ τη φύτευση του αμπελιού ως το ποτήρι του καταναλωτή. Και ήταν παντού: στο αμπέλι, στον τρύγο στην οινοποίηση, την εμφιάλωση και στην επαφή με τον καταναλωτή μέσω των διαγωνισμών και αργότερα των οινικών εκθέσεων. Σάρωσαν τα βραβεία τα κρασιά του και έφτασαν οι οινόφιλοι ως την πόρτα του οινοποιείου. Νέοι οινοποιοί άρχισαν να εμπνέονται από το παράδειγμά του και να δημιουργούν, η Νεμέα πήρε να ζωντανεύει και να μεγαλώνει.

Σύγκρινε πάντα τον εαυτό του με τους κορυφαίους και με σύμμαχό του τις καλύτερες κλιματολογικές συνθήκες στην Ελλάδα, ο στόχος του ήταν να ξεπεράσει τα μεγάλα σπίτια του Μπορντώ και της Βουργουνδίας. Πάντα είχε στο μυαλό του τη θέση μας στην παγκόσμια οινική σκηνή. Φύτευσε το μικρό πράσινο (Petit Verdot) εκτιμώντας πολύ σωστά πως στη Νεμέα θα έφτανε την πλήρη φυσιολογική ωρίμαση που δεν έφτανε στη γενέτειρά του. Ριζοσπάστης, συγκρούστηκε με όλη τη Νεμέα στην πρώτη εμφιάλωση  κεραυνοβολώντας τη συνάθροιση των οινοποιών με την άποψη πως η Ελλάδα μπορεί να βγάλει μεγάλα κρασιά και από τις ξένες ποικιλίες, καλύτερα ακόμα και απ τις ελληνικές. Και όταν μόλις είχαν μάθει να κάνουν ένα καλό Αγιωργίτικο, αυτός ζήτησε να επιτραπούν οι φυτεύσεις για τις ξένες ποικιλίες.

Ο βιολογικός αμπελώνας Παπαϊωάννου (papaioannouwines.gr).

Ναι, ήταν μεγάλος για τη Νεμέα, αλλά τη μεγάλωσε στο ελληνικό του μέτρο και έζησε να τη δει διεθνή οινικό προορισμό, να μνημονεύεται πλέον και χωρίς το όνομά του, πρώτα η Νεμέα και μετά το Κτήμα Παπαϊωάννου. Αν είχες την τύχη να συνομιλήσεις μαζί του όταν έπινε τον καφέ του στην αυλή του οινοποιείου πρωί ή απόγευμα, διαπίστωνες μία φιλοσοφική σκέψη πολύ ευρύτερη απ ό,τι περίμενες , χωρίς ίχνος επαρχιωτισμού. Ξεκινούσε με το κρασί, έμπαινε σε υπαρξιακά μονοπάτια, ξετίναζε τις αυταπάτες, στοχαζόταν την ανθρώπινη φύση συνδέοντας το παρελθόν με το μέλλον, μνημόνευε αρχαίους συγγραφείς και μπορεί να τελείωνε με ένα ποίημα. Αν πρέπει να πω μια τελευταία κουβέντα, εύχομαι σε όλους τους οινοποιούς της Νεμέας στις δύσκολες στιγμές να αναρωτιούνται, όπως εγώ: τι θάκανε εδώ ο Θανάσης Παπαϊωάννου;

Διαβάστε ακόμα: Τολμώντας στα ροζ – τα ροζέ κρασιά που αξίζει να πιεις τώρα.

TAGS :
κρασί Νεμέα

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook