Στο… ψυγείο ή με κλιματιστικό;

    Ποιος δεν ονειρεύτηκε, όταν η ζέστη σου κόβει την ανάσα, ν’ ανάψει το κλιματιστικό για τη δροσιά; Καθόσον τρέφεται από τους αλλεπάλληλους καύσωνες, τούτος ο «τελευταίος πειρασμός» δεν είναι διόλου ανώδυνος: το αιρ-κοντίσιον αλλάζει τον τρόπο ζωής στις χώρες όπου φύεται.

    Υπάρχει μια πόλη στον Καναδά, το Χάμιλτον, η οποία δεν φημίζεται για το κλίμα της. Κάθε χρόνο, οι θερμοκρασίες είναι υπό το μηδέν επί 129 ημέρες και ξεπερνούν τους +30ο C μόνο για 18. Σ’ αυτήν την τοποθεσία των 500 χιλιάδων ψυχών, το 82% των σπιτικών διαθέτει κλιματισμό, μία τεχνολογία που το δημοτικό συμβούλιο αποφάσισε να διαθέσει δωρεάν σε άπορους που αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας.

    Ακούγεται τρελό, αλλά ως μέτρο δεν είναι και τόσο. Κάθε καλοκαίρι, από τη Νεβάδα ώς τη Φλόριδα, ένα σωρό Πολιτείες έρχονται αντιμέτωπες με μια αποπνικτική ατμόσφαιρα, με θερμοκρασίες που χτυπάνε 40άρια κατά τη διάρκεια της μέρας. Το να ζεις κάτω από αυτές τις συνθήκες χωρίς κλιματιστικό έχει παντού τις ίδιες συνέπειες: στη βαράει στο κεφάλι, δεν μπορείς ν’ αναπνεύσεις, παθαίνεις υπόταση, πνευμονική ανεπάρκεια, διαταραχές ύπνου, πονοκεφάλους… Πάρτε παράδειγμα την Αθήνα.

    Ακόμα κι οι στρατιώτες που στέλνονταν στο Αφγανιστάν είχαν αιρ-κοντίσιον στις σκηνές τους.

    Οπότε, στο Νότο των ΗΠΑ, το 97% των νοικοκυριών ζει με κλιματισμό. Σε μερικές Πολιτείες μάλιστα, π.χ. στην Αριζόνα, οι ιδιοκτήτες υποχρεούνται να παρέχουν στους ενοικιαστές σύστημα κλιματισμού, όπως οφείλουν να κάνουν με το ηλεκτρικό ή το τρεχούμενο νερό. Πώς και δεν το έχουμε σκεφτεί ακόμα;

    Αλλά η μανία των Αμερικανών για την τεχνητή ψύξη δεν περιορίζεται σ’ αυτές τις αφιλόξενες υποτροπικές ζώνες. Καταλαμβάνει ολόκληρη τη χώρα, του Βέρμοντ και της Μοντάνα περιλαμβανομένων όπου οι χιονοπτώσεις είναι πιο συχνές από τους καύσωνες. Τα κλιματιστικά είναι πανταχού παρόντα, στα σπίτια, στα αυτοκίνητα, στα εστιατόρια, τα καταστήματα, τις δημόσιες υπηρεσίες, τις μεταφορές, τα στάδια, τα ασανσέρ, τα σχολεία, τα γυμναστήρια, τις εκκλησίες. Διασφαλίζοντας μια θερμοκρασία σταθερή βρέξει χιονίσει· λίγο πάνω από τους 20ο C. Ακόμα κι οι στρατιώτες που στέλνονταν στο Αφγανιστάν είχαν αιρ-κοντίσιον στις σκηνές τους.

    Ωστόσο, αυτή η εξάρτηση έχει σημαντικό οικολογικό κόστος, τόσο ως προς την εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου (φρέον γαρ) όσο και ως προς την κατανάλωση ενέργειας. Τα κλιματιστικά καταναλώνουν το 6% του ηλεκτρισμού που παράγεται στις ΗΠΑ κατ’ έτος και το 20% της οικιακής δαπάνης. Δεν πάνε 5 χρόνια που η χώρα κατανάλωνε τόση ενέργεια για την ψύξη των κτιρίων όση όλη μαζί η Αφρική για το σύνολο των αναγκών της. Εδώ πρέπει να προστεθεί και το κόστος λειτουργίας των κλιματιστικών αυτοκινήτου, που αντιπροσωπεύει 26 με 38 δις λίτρα πετρελαίου το χρόνο.

    Η επινόηση του κλιματιστικού δεν μπορείς να πεις ότι προκάλεσε επανάσταση. Υπήρξε μάλλον η διαδικασία μιας αργής κατάκτησης· προοδευτικής, μεθοδικής. Μιας κατάκτησης που ξεκίνησε αρχές του 20ου αι. για να κυριεύσει τον κόσμο. Την Αμερική την αναμόρφωσε: τη γεωγραφία της, την πολεοδομία της, τον ελεύθερο χρόνο της, τους τρόπους κατανάλωσής της, την κοινωνικότητά της, ακόμα και τις σεξουαλικές πρακτικές της.

    Πριν από το αιρ-κοντίσιον, η καλοκαιρινή ζέστη θεωρούνταν πολύ έντονη ώστε να επιδοθείς σε συνευρέσεις μουσικής δωματίου. Απρίλιο και Μάιο διαπιστωνόταν σαφής πτωτική τάση στις γεννήσεις. Μόλις οι εσωτερικές θερμοκρασίες ελέγχθηκαν, οι απευκταίες μεταπτώσεις χάθηκαν.

    Το μηχάνημα είδε το φως το 1902 και αμέσως γνώρισε τεράστια επιτυχία.

    Στην αρχή, η εφεύρεση δεν είχε στόχο το ευ ζην των ανθρώπων, αλλά τη συντήρηση των εμπορευμάτων. Κι αυτό χάρη σε μια εκτυπωτική εταιρεία της Νέας Υόρκης που είχε απαυδήσει, καθώς δυσκολευόταν να στοκάρει το χαρτί της. Ο μηχανικός Willis Carrier έδωσε λύση στο πρόβλημα με μια συσκευή ικανή να ελέγξει την περιβάλλουσα υγρασία και θερμοκρασία.

    Το μηχάνημα είδε το φως το 1902 και αμέσως γνώρισε τεράστια επιτυχία. Υφάσματα, καπνά, μακαρόνια, τσίχλες, αλεύρι, σοκολάτα: μέσα σε μια δεκαετία, όλες οι βιομηχανίες των οποίων η παραγωγή εξαρτιόταν από τα σκαμπανεβάσματα της θερμοκρασίας στρέφεται στον κλιματισμό.

    Με συναρπάζει αυτή η ιστορία. Το εργατικό δυναμικό είναι ευτυχές από την εξέλιξη. Εκεί που ήταν δυσεύρετο, τώρα προσέρχεται ασμένως, κόβει τη σιέστα και η παραγωγή αυξάνεται. Και καθώς έχει έρθει η ώρα του τεϊλορισμού και του εξορθολογισμού, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση υπολογίζει πως οι δακτυλογράφοι της υπολείπονται σε παραγωγικότητα κατά 24% όταν δεν υπάρχει κλιματισμός το θέρος.

    To κλιματιστικό βοηθάει στο να μην αισθάνεστε ότι ζείτε σε σπίτι-σάουνα (Φωτογραφία: από τη σειρά «Everybody Knows»).

    Ωστόσο η όλη εξέλιξη δεν επηρεάζει μόνον τις συνθήκες εργασίας, αλλά και τη διάθεση του ελεύθερου χρόνου, την απόλαυση, τη διασκέδαση, κι αυτό κυρίως μέσω του κινηματογράφου. Στα τέλη του 19ου αι., οι αίθουσες προσέλκυαν κοινό ιδίως το χειμώνα, καθότι ουδείς ήθελε να παραστήσει τη σαρδέλα. Ήταν το 1917 όταν το Σικάγο έβαλε πόδι. Το κόστος της εγκατάστασης αποσβενόταν μέσα σε μια σεζόν, κι έτσι το 1936 τα ¾ των 256 κινηματογράφων της πόλης βρέθηκαν να κλιματίζονται.

    Μετά από τα σινεμά, ο κλιματισμός κυριεύει τα τρένα, τα εστιατόρια, τα καταστήματα, τα ξενοδοχεία, τις φαρμακοβιομηχανίες, τα νοσοκομεία. Του αποδίδουν μάλιστα υγειονομικές ιδιότητες. Κάνει καλό ακόμα και στις εγκύους. Έτσι, με το πέρας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, το στοίχημα έχει κερδηθεί. Ιδίως όταν η Carrier βγάζει στο εμπόριο το 1951 το προσιτό κλιματιστικό τοίχου.

    Σιγά-σιγά, ο κλιματισμός γίνεται αταξικός. Χωρίς αυτόν, θα ήταν αδιανόητο η Φλόριδα να έχει σήμερα 18,5 εκατ. κατοίκους, το θεματικό πάρκο της Walt Disney στο Ορλάντο θα έμοιαζε με φούρνο και δεν θα υπήρχε τζογαδόρος να πάει να ψηθεί στα καζίνο του Λας Βέγκας, καταμεσής στην έρημο της Νεβάδα. Και το ανάποδο: Ένα στα τέσσερα ξενοδοχεία στην Αλάσκα διαθέτει αιρ-κοντίσιον.

    Όπως ο μέσος Έλληνας, ο μέσος Αμερικανός θεωρεί αδιανόητο να μην υπάρχει παντού κλιματισμός. Έτσι, το κρύο έγινε δηλωτικό μιας μορφής εκλέπτυνσης και διάκρισης. Τα νεοϋρκέζικα καταστήματα ρούχων όσο πιο ραφινάτα είναι τόσο πιο χαμηλή είναι η θερμοκρασία στο εσωτερικό τους: η Old Navy υποδέχεται τους πελάτες της σε ένα περιβάλλον των 26,8ο C, επτά βαθμούς πάνω από την μπουτίκ πολυτελείας Bergdorf Goodman.

    Ο Χένρι Μίλερ τα θεωρούσε σύμβολο του διαζυγίου μεταξύ των Αμερικανών και της φύσης.

    Δεν ήταν όλοι σύμφωνοι μ’ αυτήν την επέλαση των κλιματιστικών. Κάποιοι στο Νότο πίστευαν ότι ήταν έργο των Βορείων που δεν ήταν αρκούντως ανθεκτικοί στη ζέστη. Ο ίδιος ο Πρόεδρος Ρούζβελτ απεχθανόταν τούτο το μηχάνημα του Σατανά που είχε εγκαταστήσει ο προκάτοχός του.

    Σύμφωνοι μαζί του και πολλοί διανοούμενοι. Ο Χένρι Μίλερ τα θεωρούσε σύμβολο του διαζυγίου μεταξύ των Αμερικανών και της φύσης. Και το 1970, ο ιστορικός Λιούις Μάμφορντ στο έργο του Το πεντάγωνο της ισχύος καταφερόταν εναντίον της επιθυμίας του ανθρώπου να ασκήσει απόλυτο έλεγχο πάνω στο περιβάλλον.

    Σήμερα ακόμα, οι οικολόγοι καταγγέλλουν την καταστροφή του όζοντος που προκαλούν τα κλιματιστικά. Οι επιστήμονες τα θεωρούν υπεύθυνα για την αύξηση της παχυσαρκίας. Και οι φεμινίστριες κατηγορούν τη σεξιστική χρήση τους, αφού στα γραφεία η θερμοκρασία ρυθμίζεται κατά πώς βολεύει άντρες με παντελόνι, γραβάτα και πουκάμισο.

    Οι εξωτερικές μονάδες φτιάχνουν μια καλλιτεχνική εγκατάσταση αν τις δεις από μακριά.

    Με τούτα και με κείνα, το 2008, ο ΟΗΕ επιχείρησε να δώσει το παράδειγμα ανεβάζοντας τη θερμοκρασία της έδρας του στη Νέα Υόρκη κατά 3ο C. Η πρωτοβουλία δεν βρήκε μιμητές. Έτσι, πριν από πέντε χρόνια, απαγορεύτηκε στη Νέα Υόρκη τα καταστήματα να αφήνουν ανοιχτές τις πόρτες τους λειτουργώντας ταυτόχρονα τα κλιματιστικά – ένα παλιό κόλπο για να προσελκύουν πελάτες σε αναζήτηση δροσιάς.

    Ωστόσο, το 2011, μια χώρα βρέθηκε σε καθεστώς υποχρεωτικής δίαιτας: μετά το ατύχημα στη Φουκουσίμα, οι Ιάπωνες αναγκάστηκαν να μειώσουν δραστικά την κατανάλωση ηλεκτρισμού, άρα και κλιματισμού. Υπολογίστηκε ότι η παραγωγικότητα των υπαλλήλων στα γραφεία μειώθηκε κατά 30 εργάσιμα λεπτά τη μέρα.

    Όπερ έδει δείξαι. Η λύση των ανεμιστήρων οροφής προορίζεται αποκλειστικά για ατμοσφαιρικές ταινίες. Οι ρομαντικές γυναίκες τους απορρίπτουν. Καθότι το κλιματιστικό τους επιτρέπει να το δαγκώνουν, αλλά τις ρώγες να ορθώνονται κάτω από τις μπλούζες. Υπέροχα σεξιστικό. Γιέα!

     

    Διαβάστε ακόμα: «Κατηγορώ τις πισίνες». H ταξική αγάπη για το χλώριο.

     

     

     

    x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

    Button to top