Ο Άλεκ Ισηγόνης μπρος στο δημιούργημά του (Φωτογραφία: mini.com).

Ευλογητός ο Άλεκ Ισηγόνης, ο οποίος δημιούργησε το επαναστατικό αυτοκινητάκι που έμεινε στην ιστορία με το όνομα «Mini». Μερικά εκατομμύρια μοντέλα αργότερα, εξακολουθεί να είναι το ίδιο αγαπησιάρικο. Ίσως γιατί υπήρξε το πρώτο κόμπακτ που ήταν ταυτόχρονα γερό και προσεγμένο, λειτουργικό και ρομαντικό, κλασάτο αλλά όχι φανφαρόνικο. Κι όλα αυτά προς 496 στερλίνες.

Είναι συναρπαστικό να μαθαίνεις πως οι τσιμούχες του ήταν δάνειο από τα αγγλικά υποβρύχια. Πως το πρώτο αγωνιστικό αυτοκίνητο που οδήγησε ο μεγάλος James Hunt ήταν ένα Mini. Πως ο Niki Lauda πήρε την πρώτη του νίκη στο τιμόνι ενός Mini. Πως το Mini κέρδισε τρεις φορές στο ράλι του Μόντε Κάρλο. Πως έγραψε ιστορία στο ράλι Ακρόπολις.

Το Mini δεν προέκυψε τυχαία. Ηταν απότοκο της κρίσης στα μέσα της δεκαετίας του ’50 (Φωτογραφία: Oxford Mail).

Ωστόσο, αυτό που οι αιώνιοι έφηβοι θυμούνται νοσταλγικά απ’ αυτήν τη βολίδα σε μικρογραφία είναι τις φιλενάδες να αποκαλύπτουν γενναιόδωρα τις σμιλεμένες γάμπες τους για να βγουν από το στενό κόκπιτ. Τότε, στα «swinging sixties», τα Minis, η Carnaby Street, οι Beatles, η Biba και τα Vidal Sassoon έφτιαξαν κουλτούρα.

«Ένα πράγμα έμαθα: όταν φτιάχνετε ένα νέο αυτοκίνητο που θα βγει στην παραγωγή, μην αντιγράφετε ποτέ, μα ποτέ, τον ανταγωνισμό», έλεγε ο Ισηγόνης.

Το Mini είναι απότοκο της κρίσης. Το κανάλι του Σουέζ κλείνει το 1956, προκαλώντας το πρώτο πετρελαϊκό εμπάργκο της ιστορίας. Η Ευρώπη μπαίνει σε δίαιτα. Οι αυτοκινητιστές δικαιούνται 10 γαλόνια βενζίνης το μήνα. Δηλαδή μόλις 45 λίτρα! Οι αυτοκινητοβιομηχανίες παλεύουν να μειώσουν την κατανάλωση και οι πωλήσεις σε ματσαγκρούνια εκτοξεύονται. Το πλαίσιο αποδεικνύεται πρόσφορο για την εμφάνιση των Iso Isetta του 1955 όσο και της Vespa 400. Αλλά, όπως και να το κάνεις, οι δυνατότητές τους είναι περιορισμένες.

Tα πρώτα σχέδια (Φωτογραφία: mini.com).

Εδώ έρχεται να βάλει τα πράγματα στη θέση τους ο Αλέξανδρος Αρνόλδος Κωνσταντίνος Ισηγόνης. Γεννήθηκε στην κοσμοπολίτικη Σμύρνη στις 18 Νοεμβρίου 1906 και είναι ο δημιουργός ίσως του πιο επιδραστικού αυτοκινήτου του 20ου αι. «Ένα πράγμα έμαθα: όταν φτιάχνετε ένα νέο αυτοκίνητο που θα βγει στην παραγωγή, μην αντιγράφετε ποτέ, μα ποτέ, τον ανταγωνισμό», απάντησε όταν του ζήτησαν να περιγράψει με δυο λόγια τη σχεδιαστική του προσέγγιση.

Ο Ισηγόνης δεν είχε ανέβει σε αυτοκίνητο μέχρι τα 14 του χρόνια.

Κυκλοφορούσε με την τυπική στολή κοστούμι-γραβάτα, συνήθως σε σκούρα έκδοση και ολίγον χύμα.

Ήταν άτομο εκκεντρικό, αφόρητα ευθύ και ισχυρογνώμον. Κυκλοφορούσε με την τυπική στολή κοστούμι-γραβάτα, συνήθως σε σκούρα έκδοση και ολίγον χύμα. Δεν έδειχνε να τον πολυενδιαφέρει. Απεχθανόταν τις έρευνες αγοράς που περιέγραφε ως «καπελωμένες» και τα μαθηματικά που θεωρούσε «εχθρό κάθε αληθινά δημιουργικού ανθρώπου». Ανεξάρτητος και αδιάλλακτος, επέλεγε την ευρηματική πλάγια οδό σε ό,τι αφορούσε τη σύλληψη και τη μηχανολογία ενός αυτοκινήτου. Ήταν ένας εικονοκλάστης.

O Tζον Λένον οδηγώντας ένα mini.

Ο παππούς Δημοσθένης μετανάστευσε τη δεκαετία του 1830 από την Πάρο στη Σμύρνη, για να εργαστεί ως μηχανικός στην κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής Σμύρνης-Αϊδινίου, κάτι που του εξασφάλισε τη βρετανική υπηκοότητα. Ο επίσης μηχανικός πατέρας του Κωνσταντίνος ήταν ιδιοκτήτης εργοστασίου παραγωγής λεβήτων, σπουδαγμένος στην Αγγλία, αλλά αρχικά έφτιαχνε κινητήρες για υποβρύχια. Η μητέρα του Άλεκ, η Χίλντα Πρόκοπ, βαυαρικής καταγωγής, ήταν κόρη γνωστού και ευκατάστατου ζυθοποιού.

Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου, εξαιρείται της θητείας του για να εργαστεί πάνω στο σχεδιασμό στρατιωτικών οχημάτων παντός τύπου και κινητήρων αεροπλάνου.

Καθότι ο Άλεκ και οι γονείς του ήταν Βρετανοί υπήκοοι, το Βασιλικό Πολεμικό Ναυτικό τους ξεβράζει στη Μάλτα πριν από την πυρπόληση της Σμύρνης το 1922. Εκεί, μετά από λίγο, πεθαίνει ο πατέρας του. Η μητέρα παίρνει την απόφαση να μετοικήσουν στη Γηραιά Αλβιώνα και γίνεται το κεντρικό πρόσωπο της ζωής του.

O Mr Bean οδηγώντας το δικό του mini.

Το 1925, ο Άλεκ εγγράφεται στην Πολυτεχνική Σχολή του Λονδίνου. Κόβεται τρεις φορές στα Μαθηματικά, αλλά διαπρέπει στο σχέδιο. Θα ολοκληρώσει τις σπουδές του μετά κόπων και βασάνων. Η Χίλντα θα κάνει δώρο στον πτυχιούχο γιο της ένα Singer 10, ένα σαραβαλάκι.

Ο Ισηγόνης δεν είχε ανέβει σε αυτοκίνητο μέχρι τα 14 του χρόνια. Με τη «Σαλώμη», όπως το ονομάζει, θα οργώσουν με τη μαμά επί δίμηνο την Ευρώπη, αντιμετωπίζοντας «μια ατελείωτη σειρά μηχανικών προβλημάτων». Οι αναποδιές αυτές θα τον πεισμώσουν. Θα θελήσει επιστρέφοντας να βελτιώσει επιτέλους την οδηγική εμπειρία.

Έχοντας συμμετάσχει σε διάφορους αγώνες ταχύτητας τη δεκαετία του ’30, τους οποίους συνήθως κέρδιζε είτε οδηγώντας ένα «πειραγμένο» Ulster είτε το δικής του σύλληψης καινοτόμο Lightweight Special, προσλαμβάνεται το 1936 στη Morris Motors. Ο Ισηγόνης τελειοποιεί εκεί συστήματα ανάρτησης πολύ πιο οικονομικά. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου, εξαιρείται της θητείας του για να εργαστεί πάνω στο σχεδιασμό στρατιωτικών οχημάτων παντός τύπου και κινητήρων αεροπλάνου.

Ο άνθρωπος και το έργο του (Φωτογραφία: carslesstraveled.com).

Να όμως που η εταιρεία, σοφά ποιούσα, δουλεύει παράλληλα πάνω στην ανάπτυξη ενός μαζικού μοντέλου, χαμηλού κόστους, διθέσιο, σύμφωνα με τη φιλοσοφία της Ford, κατάλληλο για την εργατική τάξη. Τότε είναι που ο Ισηγόνης επινοεί το «Κουνούπι», ήτοι το Morris Minor. Μια ολοκαίνουργια πορτοκαλί καρότσα με τα διαθέσιμα υλικά. Ο ιδρυτής William Morris, κατοπινός Λόρδος Nuffield, γίνεται έξαλλος. Λέει πως το πρωτότυπο θυμίζει «αβγό ποσέ». Όταν, ωστόσο, κυκλοφορεί το 1948, οι γνώμες αλλάζουν. Είναι τόσο εύκολο στην οδήγηση που η παραγωγή του θα συνεχιστεί ώς το 1971!

Μπορεί ο Ισηγόνης να μην είναι ο επινοητής των μικρών οχημάτων πόλης, αλλά σίγουρα υπήρξε ο διασημότερος δημιουργός τους.

Ο Ισηγόνης συνεχίζει ακάθεκτος τους σχεδιαστικούς πειραματισμούς του, αλλά όταν η εταιρεία συγχωνεύεται με την Austin Motor Company το 1952, για να δημιουργηθεί η BMC, παραιτείται, φοβούμενος ότι θα χάσει την ανεξαρτησία του, και πάει στην Alvis.

Στη μονάδα παραγωγής στο Longbridge (Φωτογραφία: hemmings.com).

Όταν αυτή ξεμένει από κεφάλαια, ο Άλεκ επιστρέφει κατόπιν πρόσκλησης στην BMC, με αποστολή να κάνει πέρα τα φτηνά «αυτοκίνητα-τσιχλόφουσκες» γερμανικής και ιταλικής προέλευσης. Καλείται να φτιάξει ένα σοφιστικέ όχημα που συμπεριφέρεται υποδειγματικά, οικονομικό (τόσο από πλευράς αγοράς όσο και συντήρησης), τετραθέσιο, χρησιμοποιώντας έναν προϋπάρχοντα κινητήρα. Το project είναι top secret και σχεδιάζεται με μολύβι πάνω σ’ ένα τραπεζομάντιλο. Πρόκειται για το ανυπέβλητο Mini.

Μπορεί ο Ισηγόνης να μην είναι ο επινοητής των μικρών οχημάτων πόλης, αλλά σίγουρα υπήρξε ο διασημότερος δημιουργός τους, αλλάζοντας άρδην την αρχιτεκτονική τους. Το επαναστατικό που κάνει: Τοποθετεί ξάφνου κάθετα τον κινητήρα με το κιβώτιο ταχυτήτων από κάτω, πράγμα που του επιτρέπει να εξοικονομήσει πολύτιμα εκατοστά. Κερδίζει τόσο χώρο που καταφέρνει να βολέψει ανέτως 4 νοματαίους. Πλάκα-πλάκα, το 80% του μηχανήματος των 3,02 μ. μήκους, 1,4 φάρδους και άλλων τόσων ύψους προορίζεται αίφνης για τους περήφανους επιβάτες και την πραμάτεια τους.

Κάποια από τα ιστορικά μοντέλα (Φωτογραφία: topgear.com).

Συνεργάζεται με τον Alex Moulton για τις αναρτήσεις. Η ευφυής χρήση του καουτσούκ αποδεικνύεται ιδεώδης και το κράτημα στο δρόμο γαμάτο. Κι ήθελε κότσια για να εμφανιστείς στην Dunlop και να ζητήσεις ελαστικά των 10 ιντσών, γελοιωδώς μικρά, που θα έφερναν βόλτα ένα αμάξωμα των 635 κ., κάτω των 1.000 κ.ε., και θα εκτοξευόταν με 145 χλμ. την ώρα. Για να έχετε μέτρο σύγκρισης, το Fiat 500ράκι της εποχής ήταν εφοδιασμένο με λάστιχα των 15 ιντσών. Αλλά το στοίχημα θα το κερδίσει. Υπάρχουν φωτογραφίες για το πώς θα έμοιαζε το ADO 15 με μεγαλύτερες ρόδες και είναι να γελάς.

O LJK Setright, στο βιβλίο του The Designers, περιγράφει τον Ισηγόνη ως κάποιον που «δουλεύει σαν τον γλύπτη, ώσπου το εξασκημένο μάτι του να τον δικαιώσει».

Ο λόρδος Λέοναρντ Λορντ ζητά από τον Ισηγόνη να του το έχει έτοιμο το πολύ μέσα σ’ ένα χρόνο. Δεν είχαν τα κατάλληλα εργαλεία. Ο Άλεκ σπεύδει να σχεδιάσει καινούργια. O LJK Setright, στο βιβλίο του The Designers, περιγράφει τον Ισηγόνη ως κάποιον που «δουλεύει σαν τον γλύπτη, ώσπου το εξασκημένο μάτι του να τον δικαιώσει».

To Mini του Στιβ Μακ Κουίν.

Σκασίλα του για τα κομφόρ. Αδιαφορούσε αν οι επιβάτες είχαν στη διάθεσή τους ραδιόφωνο ή αναπαυτικά καθίσματα. Μια μέρα μάλιστα δήλωσε: «Θα ήθελα ο κόσμος να κάθεται πάνω σε καρφιά, ώστε να νιώθει μονίμως άβολα και ο οδηγός να παραμένει εν εγρηγόρσει».

Ωστόσο, ως μανιώδης καπνιστής, είχε προβλέψει τρία ευμεγέθη τασάκια στο αρχικό μοντέλο. Επίσης, καθώς είχε προτίμηση στο gin και το vermouth, οι πλαϊνές πόρτες είχαν το σωστό μέγεθος για να χωράνε τα μπουκάλια. 28 είναι το παγκόσμιο ρεκόρ ατόμων που χώρεσαν μέσα σ’ ένα σπαρτιάτικο Mini.

Αυτό που δεν τον ενδιέφερε ήταν να σχεδιάσει ένα αγωνιστικό Mini.

Λανσαρίστηκε στις 26 Αυγούστου του 1959 κι έγινε ευρωπαϊκό best seller. Χρειάστηκε, ωστόσο, στην αρχή την επικουρία της αριστοκρατίας και του crowd των ράλι. Ως το 2000, είχαν πουληθεί 5,3 εκατ. αντίτυπα. Κι άλλοι fans συρρέουν: Στιβ Μακ Κουίν και Ντάντλεϊ Μουρ.

Πάντα φιλόδοξος, ο Ισηγόνης εξελίσσει σωρεία εκδοχών. Όπως το Van, το Pick-up, το Moke. Ακόμα και το Morris Mini Traveller, για πυρσβέστες και ταχυδρόμους. Και, κατόπιν αδείας, θα παραχθεί κι από τη Fiat, με το όνομα Innocenti.

Αυτό που δεν τον ενδιέφερε ήταν να σχεδιάσει ένα αγωνιστικό Mini. Ωστόσο, τα χαρακτηριστικά του, η οδηγική συμπεριφορά του, η ευκολία του ταίριαζαν ταμάμ στο ζητούμενο. Γεγονός που πρόσεξε ο John Cooper, φροντίζοντας να μετατρέψει ένα αυτοκινητάκι «για συνοικιακές νοσοκόμες» σε πύραυλο που κερδίζει τα σιρκουί.

Eνας ολόκληρος στόλος. Από αγώνα ράλι μεταξύ αυτοκινήτων mini (Φωτογραφία: Wikipedia).

Με εμμονή στη βελτιστοποίηση του εσωτερικού χώρου, ο Ισηγόνης στρέφεται στα μοντέλα μεσαίου κυβισμού, δωρίζοντας στην BMC το 1100, σε συνεργασία με την Pininfarina. Για το οποίο, οι Battista και Sergiο θα πουν: «Μην το αγγίξετε. Είναι μοναδικό». Έτσι, ο Άλεκ Ισηγόνης γίνεται το 1961 μέλος του διευθυντηρίου της Austin Motor Company και, δύο χρόνια αργότερα, όλης της British Motor Company.

Ο Ισηγόνης πέρασε τη ζωή του σχεδιάζοντας αυτοκίνητα, αλλά η μανία του ήταν τα τρένα, προφανώς εξαιτίας του παππού.

Αντεπιστέλλον πλέον μέλος της Royal Society, η βασίλισσα Ελισάβετ τον χρήζει «Sir» το 1969. Οι σύγχρονοί του τον αποκάλεσαν «Ο Έλληνας θεός». Υπάρχει μια οδός που φέρει το όνομά του στο Oxford Business Park. Μόνο στο Ηνωμένο Βασίλειο, έχουν ιδρυθεί 450 λέσχες αφιερωμένες στη λατρεία του Mini.

Ο Ισηγόνης πέρασε τη ζωή του σχεδιάζοντας αυτοκίνητα, αλλά η μανία του ήταν τα τρένα, προφανώς εξαιτίας του παππού. Χρόνο με το χρόνο, κομμάτι με κομμάτι, φτιάχνει μοντέλα που κινούνται κανονικά πάνω στις ράγες τους. Είναι τόσα πολλά που χρειάζεται να ζητήσει την άδεια των γειτόνων του για να τα κυκλοφορήσει. Έτσι, καθημερινά, ένα κομβόι σε μινιατούρα βγαίνει απ’ το γκαράζ του όπου επιστρέφει αφού πρώτα διασχίσει τους κήπους των διπλανών σπιτιών, έχοντας γίνει η χαρά του παιδιού.

Λάτρης και η Μπριζίτ Μπαρντό.

O Άλεκ Ισηγόνης με την αετίσια μύτη ήταν ένας ανεξάρτητος άνθρωπος, υπερόπτης, πεισματάρης, που δεν γούσταρε την ομαδική δουλειά, περιφρονούσε τις συμβάσεις και σιχαινόταν τους συμβιβασμούς. Του άρεσε να παίζει μπάλα μόνος του. Αλλά όλα αυτά κατ’ επίφασιν. Στην πραγματικότητα ήταν ένας πολύ ευαίσθητος και συναισθηματικός άνθρωπος -απλώς δεν ανεχόταν τους ηλίθιους. Δεν παντρεύτηκε ποτέ. Απεβίωσε μια Κυριακή 2 Οκτωβρίου του 1988. Είχε διαγνωστεί με Πάρκινσον. Του αποδίδεται η μνημειώδης φράση «Η καμήλα είναι ένα άλογο σχεδιασμένο από επιτροπή».

Ο Peter Sellers, οι Beatles, ο David Bowie, οι Monkees, οι Beach Boys, η Nina Hagen, ο Enzo Ferrari, ακόμα κι η Βασίλισσα της Αγγλίας υπέκυψαν στη γοητεία του Mini.

Το Mini του ήταν ένα κουτί σοκολατάκια σε τέσσερις ρόδες. Οι σταρ έσπευσαν να αγκαλιάσουν αυτό το μπιζουδάκι με την απαράμιλλη εμφάνιση και την εκπληκτική ιστορία. Ο Peter Sellers, οι Beatles, ο David Bowie, οι Monkees, οι Beach Boys, η Nina Hagen, ο Enzo Ferrari, ακόμα κι η Βασίλισσα της Αγγλίας υπέκυψαν στη γοητεία του. Όσο για τον Τζον Λένον, παράγγειλε ένα το 1964, παρότι δεν είχε δίπλωμα οδήγησης.

Πρωταγωνιστεί στο Blow Up του Αντονιόνι (1966), όπως και στο Ο χαρτοπαίκτης και η Μίνι Φούστα με τον Γουόρεν Μπίτι την ίδια χρονιά. Όπως και στην ταινία Δυο βδομάδες του Σεπτέμβρη με την Μπριζίτ Μπαρντό. Η ΒΒ διατηρούσε πολύ στενές σχέσεις με το Mini Moke της τη δεκαετία του ’80, συνοδεία των σκυλιών της.

To Μini του David Bowie. Eξ ολοκλήρου επιχρωμιωμένο, ως και τα τζάμια (Φωτογραφία: virgilio.it).

Το Moke αρχικά προοριζόταν για τον αγγλικό στρατό που όμως το απέρριψε. Έτσι, μετατράπηκε σε μονοθέσιο χακί baggy με έναν και μόνο υαλοκαθαριστήρα. Εμπορικά πρόκειται για flop, αλλά γνωρίζει τη δόξα στο Saint-Tropez, όπου το jet-set θα το αναγορεύσει σε φετίχ. Όπως και η ανυπέρβλητη τηλεοπτική σειρά The Prisoner του 1967.

Πάντως, τη μνήμη θα σφραγίσει η συμμετοχή του στην ταινία Ληστεία α λα ιταλικά του 1969, όπου Μάικλ Κέιν και κομπανία διαφεύγουν ολοταχώς με τη λεία τους πάνω σε τρία Mini Cooper -κόκκινο, μπλε και άσπρο- via των δρόμων του Τορίνο.

Η Mary Quant στο αγαπημένο της Mini.

Φανατική οπαδός και η Mary Quant, της οποίας λατρεύουμε το σκήνωμα, καθότι δημιουργός της μίνι φούστας. Μόλις πήρε το δίπλωμά της, παράγγειλε ένα Mini σε ειδική ασπρόμαυρη έκδοση. Το έβρισκε «μοδάτο, χαρούμενο και χαμογελαστό» και σχολίαζε πως «κανένα δεν είναι μακρύτερο απ’ όσο χρειάζεται».

Το Mini του Άλεκ Ισηγόνη είναι το μοναδικό αυτοκίνητο με προσωπικότητα που κυκλοφορεί σήμερα στους δρόμους της πόλης.

Συμφωνεί και επαυξάνει, στα τέλη της δεκαετίας του ’90, ο Paul Smith με μια γενέθλια έκδοση σε ριγέ πολυχρωμία. Εκείνο του Μπόουι το 1999 είναι εξ ολοκλήρου επιχρωμιωμένο, ως και τα τζάμια, καθότι ο ιδιοκτήτης του ήθελε να καθρεφτίζεται πάνω του ο κόσμος. Μια οθόνη.

H ριγέ πολυχρωμία του Paul Smith (Φωτογραφία: press.bmwgroup.com).

Και στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 2004, το Mini προκαλεί αίσθηση καθώς, επιδιδόμενο σε μια αντισυμβατική εκστρατεία μάρκετινγκ, κυκλοφορεί στους δρόμους της πρωτεύουσας τη λιμουζίνα Mini XXL. Μήκους 6,3 μ., διπλάσιο δηλαδή του κανονικού, διαθέτει ως και τζακούζι στο πίσω μέρος.

Μετά από την έκλειψη (ακατανόητη για μένα τον αδαή) του Twingo και του σκαραβαίου Beetle, το Mini του Άλεκ Ισηγόνη είναι το μοναδικό αυτοκίνητο με προσωπικότητα που κυκλοφορεί σήμερα στους δρόμους της πόλης. Χάρη στην BMW, οφείλω να το πω.

 

Διαβάστε ακόμα: Το haute couture στυλ του Γιάννη Ντεσσέ (1904-1970).

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top