Tα σύγχρονα κινητά ως μέρος μιας μεγάλης εμμονής (η σκηνή από την οσκαρική ταινία «Παράσιτα»).
«There’s an app for that». Μπορεί να τo ‘χετε ξεχάσει, αλλά αυτό ήταν το σλόγκαν της Apple για το iPhone 3G το σωτήριον έτος 2009. Μπορεί να φαίνεται μια ολόκληρη αιωνιότητα, αλλά δεν πάει καιρός που μας είχε καταλάβει η φρενίτιδα ν’ ανακαλύψουμε αυτόν το νέο κόσμο όπου τα πάντα ήταν δυνατά, χάρη σ’ αυτό το γκατζετάκι που βγάζουμε από την τσέπη.
Έκτοτε, η αλήθεια είναι πως κάνουμε σχεδόν τα πάντα μ’ αυτό. Για πολλούς είναι το ξυπνητήρι τους και το τελευταίο πράγμα που κοιτάνε προτού να κοιμηθούν. Το πρόβλημα είναι πως μεταξύ αφύπνισης και ύπνου, περνάμε μαζί του πολλές ανησυχητικές ώρες.
Μάλιστα, όλους αυτούς τους μήνες του εγκλεισμού λόγω COVID ο ένας στους δύο έτρωγε όλη του τη μέρα σκυμμένος πάνω από το κινητό του, ενώ το 40% των 18-30 παρουσιάζουν συμπτώματα εθισμού. Το να παίζεις 5-10 ώρες Candy Crush δεν είναι και πολύ εποικοδομητικό για την οικογενειακή ή επαγγελματική σου ζωή. Καταφεύγαμε σ’ αυτό το κουτάκι της Πανδώρας, για ταχύρρυθμη διασκέδαση, εύκολες απολαύσεις, για να στρέψουμε τη σκέψη μας σε κάτι άλλο.
Σκοπός μου δεν είναι να πω πως το smartphone κάνει κακό, διαβάστε βιβλία, ήταν καλύτερα πριν… Στην πραγματικότητα, είναι πολύ πιο περίπλοκο απ’ αυτό. Υπάρχει, όμως, κάτι που θa ‘πρεπε να μας τρομάξει: η επιρροή των αλγορίθμων, η απίστευτη ικανότητά τους να εδραιώνουν απόψεις και να ξοδεύουν το χρόνο μας.
Διότι καθεμία από τις εφαρμογές που χρησιμοποιούμε σχεδιάστηκε εξαρχής για να γίνει όσο το δυνατόν πιο εθιστική. Δεν είναι μυστικό και οι δημιουργοί τους το παραδέχονται. Με την ενεργοποίηση μιας app, στον εγκέφαλό μας γίνεται μια ένεση ηδονής, με ντοπαμίνη.
Το αξιοπρόσεκτο, σύμφωνα με τους επιστήμονες που μελετούν το φαινόμενο, δεν είναι η ανταμοιβή αυτή καθαυτή που προκαλεί την εξάρτηση, αλλά η προοπτική να λάβεις μια ικανοποιητική ανταμοιβή. Γι’ αυτό συμβουλευόμαστε διαρκώς και μανιωδώς το κινητό μας, ακόμα κι αν δεν υπάρχει κανένας λόγος να το κάνουμε. Ακόμα κι όταν περπατάμε, διασχίζουμε μια διάβαση, είμαστε στην αίθουσα αναμονής ή πάμε σουπερμάρκετ.
Υπάρχει καινούργια λέξη γι’ αυτήν τη νέα νεύρωση των καιρών μας: nomophobia (no mobile phone phobia). Και βρίσκεται από το 2018 στο Cambridge Dictionnary. Περιγράφει την αγωνία μας να βρεθούμε χωρίς το smartphone μας ή να μη λειτουργεί. Η εξάρτηση αυτή είναι μια απόδραση από την πραγματικότητα, από τα προβλήματα, τις συγκρούσεις. Το κινητό προκαλεί δυσανεξία στις αβεβαιότητες, γιατί όλα βρίσκονται σε απόσταση χειρός. Κι αυτό μειώνει την αυτοπεποίθηση.
Δείτε, αν δεν το έχετε κάνει ήδη, Το Κοινωνικό Δίλημμα στο Netflix. Τα εξηγεί όλ’ αυτά υποδειγματικά. Για τις μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες, η πραγματική πρώτη ύλη, αυτό που πουλάνε κατά βάση, είναι η προσοχή μας. Και οι πελάτες τους είναι μαρκετίερς που αγοράζουν τον «διαθέσιμο εγκεφαλικό χρόνο», για να μεταδώσουν τα διαφημιστικά τους μηνύματα άμα τη παρουσία σας. Συμφέρον τους είναι, και δεν είναι κρυφό, ο χρήστης να έχει την εφαρμογή ανοιχτή όση πιο πολύ γίνεται, ώστε να πουλήσουν όσο το δυνατόν περισσότερο χρόνο τραβώντας την προσοχή του. Να κλέψουν χρόνο από τη ζωή του.
Γι’ αυτό δημιούργησαν αλγόριθμους που εθίζουν. Έτσι παίζεται το παιχνίδι, μήπως όμως μας δούλεψαν για τους κανόνες όταν άρχισε η παρτίδα; Μπορεί να μην το συνειδητοποιούμε, αλλά ποτέ στην ιστορία δεν υπήρξε εργαλείο τόσο ισχυρό, ικανό να προβλέπει όλα όσα κάποιος θα επιθυμήσει προτού ακόμα του κατέβει στο νιονιό. Και, εντέλει, ικανό να μορφοποιήσει τη σκέψη του, ξέροντας εκ των προτέρων το περιεχόμενο που θα του αρέσει.
Με… δεμένα χέρια. Κυριολεκτικά και μεταφορικά.
Επικρίνουμε αυτό το σύστημα, αλλά εξακολουθούμε να το τροφοδοτούμε. Ίσως γι’ αυτό να διαβάζετε τούτην την ώρα το άρθρο. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε τίποτα να κάνουμε ή ότι πρέπει ν’ αρχίσουμε να το σιχαινόμαστε και να πετάξουμε το smartphone μας στη λεκάνη της τουαλέτας. Όχι, αρκεί να πάρουμε αποστάσεις και να το χρησιμοποιούμε λογικά.
Αν κάθομαι και χαζεύω ηλίθια βίντεο με τις ώρες αλλά το κάνω συνειδητά, κι επειδή έτσι γουστάρω, είναι cool. Όπως όταν μια στο τόσο πας και χλαπακιάζεις ένα χάμπουργκερ, ξέροντας πως μπορεί να σου κάνει κέφι αλλά δεν είναι για κάθε μέρα.
Η λύση δεν είναι να το κόψεις τελείως, να μην έχεις το παραμικρό διαδικτυακό πάρε δώσε. Το Internet είναι μια μεγαλοφυής ανακάλυψη για ένα εκατομμύριο λόγους. Αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει να του παραδινόμαστε τα χέρια ψηλά. Είναι μάλιστα αξιοσημείωτο ότι έχουν αρχίσει αντιδράσεις μέσα από την ίδια τη Silicon Valley. Το θέμα είναι να βγεις απ’ αυτήν τη διαμεσολαβημένη ζωή μέσω της οθόνης, τη ζωή διά πληρεξουσίου.
Μια καλή ιδέα είναι αυτή του designer Morgan Seguy, o οποίος (ήδη από το 2012) μιλάει για το «κατευνασμένο smartphone» ή Light Phone: Αν το τηλέφωνό σου διαθέτει λιγότερες λειτουργίες, δεν παγιδεύεσαι στις θηλιές εθισμού της κάθε πλατφόρμας, και άρα χρησιμοποιείς το τηλέφωνό σου λιγότερο. Βέβαια, είναι σαν να γυρίζεις έτσι σε παρελθούσες εποχές όπου αρκούσε να βάλεις μια κάρτα SIM για να αρκεστείς στα στοιχειώδη. Δεν είναι όμως έτσι.
Οι νέες γενιές έχουν μάθει να υφίστανται το σφυροκόπημα του μάρκετινγκ και καθετί που καταναλώνουν τους επιστρέφει μια αίσθηση του ανήκειν. Με τον τρόπο του Light Phone, εσύ επιλέγεις την τεχνολογία και όχι το ανάποδο. Άλλως, εγκαθιστάς το launcher Android «declutter» και αποκτάς τον έλεγχο των εφαρμογών που εσύ θέλεις.
Kόσμος και κοσμάκης αδυνατεί να βγάλει τη μέρα του χωρίς κινητό. Είναι τρελό, αν το σκεφτείς. Προσωπικά, πάει κάποιος καιρός που αποφάσισα να κάνω απεξάρτηση. Αισθάνθηκα την ανάγκη να ξαναβρώ αυτή τη χαμένη, όσο και πολύτιμη, αίσθηση της βαρεμάρας.
Χρειαζόμαστε απεγνωσμένα εκείνες τις στιγμές όπου τα ερεθίσματα λείπουν και, κυρίως, πρέπει να πάψουμε να κάνουμε τα πάντα για να τις αποφύγουμε. Είναι η ευκαιρία να περάσουμε χρόνο με τον εαυτό μας. Αυτές οι στιγμές της ενδοσκόπησης είναι που σε ωριμάζουν και σου κάνουν καλό. Σου καθαρίζουν το μυαλό.
Διαβάστε ακόμα: Όχι κινητό στο εστιατόριο.
-
- Follow us:
Ακολουθήστε το Andro στο Facebook
