Στην Κέρκυρα το 1967 μαζί με το συνεργείο του καναλιού BBC (Φωτογραφία: Wikipedia).

Κάποιοι μπορεί νά ‘πεσαν για πρώτη φορά πάνω στο όνομά του μέσα από τις σελίδες του «My Family and other Animals» (Η οικογένειά μου και άλλα ζώα) του Βρετανού φυσιοδίφη και θερμού φιλέλληνα Gerald Durell, μια μαγική περιγραφή της παιδικής του ηλικίας στην Κέρκυρα. Ήταν για εκείνον ο ανυπέρβλητος προφήτης του.

«Δεν είναι παράξενο που τον αντιμετωπίζαμε ως “μάντη”. Η φράση “Theo says” ήταν η εγγύηση για κάθε ψήγμα πληροφορίας που έδινε κάποιος. Ήταν η λυδία λίθος ώστε να αποσπάσει τη συγκατάθεση της Μητέρας (Λουίζας) επί παντός επιστητού, από το πόσο είναι ορθό να ζεις αποκλειστικά με φρούτα έως το πόσο αβλαβές να κρύβεις σκορπιούς στο δωμάτιό σου. Ο Θεόδωρος ήταν τα πάντα για όλους. Με τη Μητέρα, μπορούσε να μιλήσει για φυτά, ειδικά για χόρτα και συνταγές, εφοδιάζοντάς τη ταυτόχρονα με αστυνομικά μυθιστορήματα από την τεράστια βιβλιοθήκη του. Με τη Μάργκο, μπορούσαν να μιλήσουν για δίαιτες, ασκήσεις και διάφορες θαυματουργές αλοιφές για σπιθούρια, σπυράκια και ακμή. Μπορούσε να παρακολουθήσει άκοπα κάθε τρελή ιδέα που καρφωνόταν στο κεφάλι του αδελφού μου Λάρι, από τον Φρόιντ έως τη λαϊκή πίστη στα βαμπίρ. Ενώ με τον Λέσλι, έριχνε φως στην ιστορία των πυροβόλων όπλων στην Ελλάδα ή τις χειμερινές συνήθειες του λαγού».

Με τη μητέρα του και τον αδελφό του στη Βομβάη το 1901. Ο Θεόδωρος Στεφανίδης είναι ο μικρός αριστερά στη φωτογραφία (Φωτογραφία: peoplepill.com).

Ο Στεφανίδης γεννήθηκε το 1896 στη Βομβάη. Ο πατέρας του ήταν βαμβακέμπορος από τη Σμύρνη κι η μητέρα του το γένος Ράλλη. Η μητρική του γλώσσα ήταν τα αγγλικά. Ελληνικά άρχισε να μαθαίνει στα 11 χρόνια του, όταν οι γονείς του εγκαταστάθηκαν στην Κέρκυρα. Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, κατατάχτηκε εθελοντικά και υπηρέτησε ως πυροβολητής στο μακεδονικό μέτωπο, όπου γνωρίστηκε με τον Γιώργο Κατσίμπαλη, και στη συνέχεια πήρε μέρος στη Μικρασιατική εκστρατεία.

Στην Κέρκυρα, άνοιξε το πρώτο ακτινολογικό εργαστήριο του νησιού και παράλληλα ασχολήθηκε με την υδροβιολογία και την αστρονομία.

Το αγαπημένο του ανέκδοτο ήταν η άδοξη κατάληξη που είχε η επιλογή να ηγηθεί της θριαμβικής εισόδου στη Σμύρνη, καθώς μία εκστασιασμένη Σμυρνιά ράντισε το λευκό του άλογο με κολόνια κι εκείνο άρχισε να καλπάζει φρενιασμένο.

Δημοσίευσε δύο ποιητικές συλλογές μεταξύ 1926 και 1927, αλλά ακολουθώντας μια εναλλακτική καριέρα πήγε να σπουδάσει ιατρική στο Παρίσι δυο χρόνια αργότερα. Μεταξύ των δασκάλων του η Μαρία Κιουρί. Επιστρέφοντας στην Κέρκυρα, άνοιξε το πρώτο ακτινολογικό εργαστήριο του νησιού και παράλληλα ασχολήθηκε με την υδροβιολογία και την αστρονομία. Επίσης παντρεύεται τη Μέρι Αλεξάντερ και κάνουν μια κορούλα. Η ανιδιοτελής αφοσίωσή του στη δημόσια υγεία είχε καταστροφικές συνέπειες για τα οικονομικά του, αφού επέμενε να κουράρει τους ασθενείς του αφιλοκερδώς.

Με τον Lawrence Durrell (αριστερά). Στο κέντρο εικονίζεται ο Θεόδωρος Στεφανίδης.

Αγαπητός πολύ στους ντόπιους, το 1936 του ανατέθηκε από τις υγειονομικές Αρχές να συντάξει αναφορά για τα σημεία στο νησί όπου έπρεπε να ληφθούν μέτρα κατά της ελονοσίας. Τότε ήταν που γνωρίστηκε με την οικογένεια των Ντάρελ. Στον Λόρενς, με τον οποίο θα μείνουν φίλοι εφ’ όρου ζωής, θα στείλει αργότερα φάρμακα για τη βρετανική πρεσβεία της Κύπρου.

O Λόρενς Ντάρελ του φτιάχνει το πορτρέτο: «Λεπτό κεφάλι και χρυσή γενειάδα: πολύ εδουαρδιανό πρόσωπο –και άψογοι τρόποι ενός εδουαρδιανού καθηγητή».

Πάντα όμως εξακολουθεί να αναμειγνύεται με τους λογοτεχνικούς κύκλους. Θα εμφανιστεί στο μυθιστόρημα του Λόρενς Ντάρελ «Η σπηλιά του Πρόσπερο», όπως και στον περίφημο «Κολοσσό του Μαρουσιού» του Χένρι Μίλερ.

O Λόρενς του φτιάχνει το πορτρέτο: «Λεπτό κεφάλι και χρυσή γενειάδα: πολύ εδουαρδιανό πρόσωπο –και άψογοι τρόποι ενός εδουαρδιανού καθηγητή. Κατά πάσα πιθανότητα, μετενσάρκωση εκείνου του καθηγητή που επινόησε ο σκιτσογράφος Έντουαρντ Λιρ όταν επισκέφτηκε την Κέρκυρα. Πολύ ντροπαλός. Απίστευτα πολυμαθής σε όλα όσα αφορούν στο νησί. Ένθερμος υποστηρικτής του Ελευθέριου Βενιζέλου.

Τυπικό πορτρέτο: Ένας γενειοφόρος άνδρας με μπότες και κάπα, ογκώδης εξοπλισμός στους ώμους για κυνήγι εντόμων, που διασχίζει τον τόπο ώσπου να βρει έναν υπέροχο βάλτο όπου περιμένει να εξερευνηθεί ένας ολόκληρος μικροσκοπικός κόσμος από φύκια και διάτομα (ο μόνος πραγματικός κόσμος κατ’ εκείνον).

Ο Θεόδωρος πάντα συλλαμβάνεται, επειδή τον υποπτεύονται πως είναι ξένος πράκτορας, εξαιτίας της χρυσής του γενειάδας, της έντονης αγγλικής προφοράς του και της μυστηριώδους πανοπλίας του από δοχεία, στειλιάρια και σωλήνες που κρέμονται γύρω του». Όταν δεν φορούσε τα ρούχα της δουλειάς, δηλαδή σπάνια, αρκούνταν σ’ ένα απλό μονόπετο σακάκι με γιλέκο και σκούρα γραβάτα, ολίγον τσαλακωμένα.

Όταν δεν φορούσε τα ρούχα της δουλειάς, δηλαδή σπάνια, αρκούνταν σ’ ένα απλό μονόπετο σακάκι με γιλέκο και σκούρα γραβάτα, ολίγον τσαλακωμένα.

Αριστερά: Ο Θεόδωρος Στεφανίδης με τον Gerald Durrell (πίνακας του Paul Cox). Δεξιά: Στην Κέρκυρα το 1938.

Λίγο πριν αφήσει την Κέρκυρα το 1938 για να εγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη, ώστε να στελεχώσει τη μονάδα κατά της ελονοσίας που είχε στήσει το Ίδρυμα Ροκφέλερ, ο Δρ. Στεφανίδης είχε προλάβει να ανακαλύψει έναν αριθμό μικροσκοπικών θαλάσσιων οργανισμών, εκ των οποίων τρεις θα πάρουν τιμής ένεκεν το όνομά του: τον Cytherois stephanidesi, τον Thermocyclops stephanidesi και τον Schizopera stephanidesi. Τέσσερις, αν συμπεριλάβουμε και το οστρακόδερμο Diaptomus stephanidesi.

Στο Β΄ Παγκόσμιο, υπηρέτησε ως αξιωματικός υγειονομικού του βρετανικού στρατού και πήρε μέρος στις μάχες της Κρήτης, της Σικελίας και της Σαχάρας.

Με το αστραφτερό χιούμορ που τον διέκρινε, θα γράψει αργότερα σχετικά με τα επιστημονικά του βιβλία: «Κανείς δεν μου είπε ποτέ πως θα γίνει ευπώλητο, παρά το γεγονός ότι περιέχει, μεταξύ άλλων ωραίων πραγμάτων, μια υποβλητική περιγραφή των σεξουαλικών παρεκκλίσεων των ψύλλων του νερού Cyclops Bicuspidatus …»

Στο Β΄ Παγκόσμιο, υπηρέτησε ως αξιωματικός υγειονομικού του βρετανικού στρατού και πήρε μέρος στις μάχες της Κρήτης, της Σικελίας και της Σαχάρας. Το αφήγημά του «Climax in Crete», όπου κατηγορεί τους Συμμάχους ότι τα έκαναν μαντάρα με την άμυνα του νησιού, αποτελεί ένα πολύτιμο χρονικό εκείνης της περιόδου. Όσο για τις δικές του προσωπικές εμπειρίες από τον πόλεμο, ο Τζέραλντ Ντάρελ, ο οποίος έγραψε και μια βιογραφία του φίλου του, λέει: «Ο Θεόδωρος, ο λιγότερο πολεμοχαρής άνθρωπος του κόσμου, βομβαρδίστηκε και πυροβολήθηκε από τους Γερμανούς όπως όλοι οι άλλοι. Ωστόσο ποιος άλλος εκτός από τον Θεόδωρο θα διηγόταν πώς, όταν τα Στούκας όρμηξαν πολυβολώντας το δρόμο, βούτηξε μέσα σ’ ένα χαντάκι και το ενδιαφέρον του τράβηξαν δύο είδη προνύμφης κουνουπιών που δεν είχε παρατηρήσει ποτέ πριν».

Μετά τον πόλεμο, ο Στεφανίδης μετακόμισε στο Λονδίνο, όπου εργάστηκε ως ακτινολόγος μεταξύ 1945 και 1961 δημοσιεύοντας παράλληλα τα επιστημονικά του συγγράμματα. Tαυτόχρονα, απέκτησε μεγάλη φήμη ως ποιητής μετά τις διαδοχικές εκδόσεις των συλλογών του «The Golden Face» (1965), «The Cities of the Mind» (1969) και «Worlds in a Crucible» (1973).

Ιδού ένα μικρό δείγμα από τη δεύτερη, που δεν θα επιχειρήσω να μεταφράσω:
«A part of us remains and that half-self
still wanders through those well-remembered ways;
Until sometimes we feel as if we were
a shade that alternates between two lives
A ghostinhabiting two worlds, and yet
Not fully fleshed…»

Στη συνέχεια, μετάφρασε Κωστή Παλαμά, ενώ είδε το φως και μια ανθολογία Ελλήνων ποιητών (Παλαμάς, Καβάφης, Καρυωτάκης, Σεφέρης κ.ά.). Αργότερα, απέδωσε στα αγγλικά και τον «Ερωτόκριτο» του Κορνάρου, που δημοσιεύτηκε μετά το θάνατό του.

Υπάρχει ένας κρατήρας στη Σελήνη (Romer A) που φέρει επισήμως το όνομά του.

Συνολικά, ο Θεόδωρος Στεφανίδης δημοσίευσε κατά τη διάρκεια της ζωής του είκοσι βιβλία ποικίλης θεματολογίας και σαφώς συνέβαλε με την κοσμοπολίτικη σταδιοδρομία του στο να αγαπήσουν οι Άγγλοι την Ελλάδα. Ο Τζέραλντ Ντάρελ περιγράφει ως εξής αυτόν τον διακριτικής κομψότητας και ευγενούς φυσιογνωμίας, πάντα γλυκομίλητο, άνθρωπο: «Ο Θεόδωρος διέθετε όλες τις αρετές ενός φυσιοδίφη της βικτωριανής εποχής: ακόρεστο ενδιαφέρον για τον κόσμο εντός του οποίου ζει κι αυτήν την ικανότητα να φωτίζει οποιοδήποτε θέμα με τις παρατηρήσεις και τις σκέψεις του. Η ικανότητα να χωράει 48 ώρες μέσα σε 24 τον καθιστά έναν πολύ αξιοθαύμαστο άνθρωπο».

Ο Θεόδωρος Στεφανίδης δημοσίευσε κατά τη διάρκεια της ζωής του είκοσι βιβλία ποικίλης θεματολογίας (Φωτογραφία: researchgate.net).

Είναι ενδιαφέρον, και σε απόλυτη εναρμόνιση μ’ αυτό το οικουμενικό πνεύμα, πως υπάρχει ένας κρατήρας στη Σελήνη (Romer A) που φέρει επισήμως το όνομά του και βρίσκεται στα νοτιοανατολικά της Θάλασσας της Ηρεμίας, πολύ κοντά στο σημείο προσγείωσης του Απόλλων 17 τη δεκαετία του ’60.

Όταν τελικά ο Θεόδωρος Στεφανίδης απεβίωσε το 1983, σε ηλικία 87 ετών, είχε ήδη φροντίσει να γράψει τον επιτάφιό του:
«Let something of me still remain behind;
A verse a cadence, to outlive the clay;
Let some reflect, some glimmer of my mind
Recall the passage of my little day».

Η αγαπητική σχέση των αδελφών Durrell και του Θεόδωρου Στεφανίδη έχει μεταφερθεί στις οθόνες μας μέσω της αγγλικής τηλεοπτικής σειράς που γυρίστηκε στην Κέρκυρα και προβλήθηκε από την ΕΡΤ. Τον υποδύθηκε ο Γιώργος Καραμίχος.

 

Διαβάστε ακόμα: To μυστικιστικό ύφος του Τζούλιο Καΐμη (1897-1982)

 

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top